Ryt ambrozjański

Katedra w Mediolanie

Ryt ambrozjański (ryt mediolański) – ryt Kościoła katolickiego praktykowany przez około 5 milionów wiernych we włoskim regionie Lombardii oraz w szwajcarskim kantonie Ticino. Jego nazwa pochodzi od św. Ambrożego, biskupa Mediolanu z IV w., któremu przypisuje się jego powstanie.

Historia

Obszar, na którym celebrowana jest współcześnie liturgia ambrozjańska

Obrządek ambrozjański jest rytem liturgicznym Kościoła katolickiego odmiennym od rytu rzymskiego praktykowanego w prawie całym Kościele zachodnim. Posiada własny – inny niż rzymski – kalendarz liturgiczny. Ma także własny cykl czytań biblijnych oraz własne teksty liturgiczne (formularze mszalne, prefacje i modlitwy eucharystyczne). Posiada ponadto własny rytuał (obrzędy sakramentów)[1].

Pierwsze wzmianki poświadczające istnienie odrębnego rytu w diecezji mediolańskiej pochodzą z pism św. Ambrożego (340–397): De mysteriis i De sacramentis[2].

Gdy papież Grzegorz I pod koniec VI wieku zarządził rozszerzenie liturgii rzymskiej na cały Kościół zachodni, obrządek ambrozjański (podobnie jak ryt mozarabski) przetrwał stłumienie wielu lokalnych liturgii[1].

Liturgia ambrozjańska przetrwała setki lat praktycznie nienaruszona[1]. Faktyczną romanizację tej liturgii (upodobnienie jej do liturgii rzymskiej) w Górnej Italii datuje się dopiero na okres między IX a XI w.

Ostateczna legitymizacja rytu ambrozjańskiego przyszła wraz z Soborem Trydenckim. Z Mediolanu pochodził ówczesny papież Pius IV, a jednym z najwybitniejszych teologów soboru był arcybiskup archidiecezji mediolańskiej św. Karol Boromeusz[1].

Po Soborze Watykańskim II liturgia ambrozjańska została zreformowana zgodnie z zaleceniami soborowej konstytucji Sacrosanctum concilium, w szczególności wprowadzono do liturgii język narodowy (włoski), a także wdrożono celebrację mszy twarzą do wiernych. Posoborowy Mszał Ambrożego został zatwierdzony przez Stolicę Apostolską w roku 1974[2]. Niektórzy kapłani celebrują według ksiąg przedsoborowych, w tzw. rycie ambrozjańskim antycznym (tradycyjnym)[3].

Cechy charakterystyczne liturgii ambrozjańskiej

Muzyka

Ryt ten charakteryzują oryginalne i bogate hymny ambrozjańskie.

Kalendarz liturgiczny

W rycie ambrozjańskim występują pewne różnice w sprawowaniu mszy, a także w przebiegu roku liturgicznego.

W ciągłości z tradycją żydowską sobota jest uważana za dzień świąteczny, choć nadal mniej ważny niż niedziela[1].

Adwent ambrozjański trwa sześć tygodni, w porównaniu do czterech tygodni adwentu w liturgii rzymskiej, i kończy się nowenną bożonarodzeniową[1].

Wielki Post rozpoczyna się nie w Środę Popielcową, ale w szóstą niedzielę przed Wielkanocą (pierwszą niedzielę Wielkiego Postu)[1]. Jedną z bardziej charakterystycznych cech rytu ambrozjańskiego są piątki aliturgiczne: we wszystkie piątki Wielkiego Postu nie sprawuje się Eucharystii. W te dni na ołtarzu głównym kościoła stoi duży drewniany krzyż przewiązanym białym suknem – symbol Kalwarii oraz znak żałoby i opuszczenia[1]. Wielki Tydzień nazywa się w liturgii ambrozjańskiej Tygodniem Autentycznym (Hebdomada Authentica)[1].

Szaty liturgiczne

Z uwagi na postępującą od IX w. romanizację rytu ambrozjańskiego, w liturgii tej używa się szat znanych z liturgii rzymskiej, z pewnymi wyjątkami[1]:

  • humerał zakładany jest na albę,
  • alba nie musi być cała biała – na rękawach i na dole (zarówno z przodu, jak i z tyłu) może mieć aplikacje z tkaniny w kolorze dnia,
  • diakon nosi stułę na dalmatyce,
  • na ornat lub dalmatykę można nałożyć cappino (pasek tkaniny w kolorze dnia nakładany na szyję i barki),
  • przy obchodach związanych z kultem eucharystycznym zamiast koloru białego używany jest kolor czerwony,
  • zamiast szat fioletowych używa się szat w specjalnym kolorze morello (bardzo ciemny fiolet),
  • w święta Wielkiego Postu (z wyjątkiem sobót) można zamiast szat w kolorze morello używać szat czarnych,
  • nie używa się szat w kolorze różowym.

Msza w rycie abrozjańskim

Msza w rycie ambrozjańskim antycznym w kościele Narodzenia NMP w Legnano
Msza w rycie ambrozjańskim antycznym uroczysta (tj. z asystą) w kościele św. Ambrożego w Legnano

Obchody mszy zawierają podobne elementy, co msza obrządku rzymskiego, lecz niektóre z nich występują w innym momencie celebracji. Dla przykładu, znak pokoju nie następuje bezpośrednio przed komunią wiernych, ale pod koniec Liturgii słowa, przed przygotowaniem darów. Inne różnice to m.in. brak Agnus Dei i potrójne wezwanie Kyrie eleison bez wezwań Christe eleison obecnych w rycie rzymskim[1].

W odróżnieniu od rytu rzymskiego, krzyż procesyjny w obrządku ambrozjańskim niesiony jest pasyjką zwróconą do tyłu (w kierunku celebransa)[1].

Porządek mszy ambrozjańskiej po reformie posoborowej[1]:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m DIFFERENZE TRA RITO AMBROSIANO E RITO ROMANO | CP sette, web.archive.org, 1 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-01].
  2. ↑ a b Bogusław Nadolski, Liturgika. T. 1, Liturgika fundamentalna, Poznań: Pallottinum, 1989, ISBN 83-7014-115-3, OCLC 69590744 [dostęp 2019-06-01].
  3. ↑ Santa Messa Tradizionale Ambrosiana, web.archive.org, 1 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-01].

Bibliografia

  • Dizionario di Liturgia Ambrosiana. Mediolan: Marco Navoni, 1996. ISBN 88-7023-219-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Santa messa solenne in rito antico celebrata nella chiesa di S. Ambrogio.jpg
Autor: Rslface, Licencja: CC BY-SA 4.0
Santa messa solenne in rito antico celebrata nella chiesa di S. Ambrogio
1374MilanoDuomo.jpg
Autor: Geobia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Milano - Duomo
Messa in rito ambrosiano antico alla Madonnina di Legnano.jpg
Autor: Rslface, Licencja: CC BY-SA 4.0
Santa messa in rito ambrosiano antico presso la chiesa della Natività della Beata Vergine in Legnano
Diffusione del rito Ambrosiano file SVG.svg
Autor: Dixy52, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta grafika została stworzona lub ulepszona przez grafików z pracownii graficznej (it). Możesz zaproponować grafiki wymagające ulepszenia, stworzenia lub przetłumaczenia.