Zbrodnia w Buczy

Zbrodnia w Buczy
Ilustracja
(c) rbc.ua, CC BY 4.0

Ulica miasta po masakrze
Państwo

 Ukraina

Miejsce

Bucza

Data

luty – marzec 2022

Liczba zabitych

ok. 412 (wg Ukrainy)
ok. 50 (wg ONZ)

Sprawca

Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej (negowane przez Rosję)

Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia50°33′47″N 30°14′06″E/50,563056 30,235000

Zbrodnia w Buczy, także, rzeź w Buczy[1], masakra w Buczy[2] – zbrodnia wojenna dokonana w marcu 2022 roku w Buczy przez Wojska Lądowe Federacji Rosyjskiej podczas inwazji Rosji na Ukrainę. W masakrze zamordowano ponad 400 nieuzbrojonych ukraińskich cywilów[3].

Masakra została odkryta i podana do publicznej wiadomości, po wycofaniu się wojsk rosyjskich 29 marca 2022 roku[4]. W miejscowościach pod Kijowem, które opuściły wojska rosyjskie, znalezione zostały setki ciał cywilów. Wiele śladów wskazuje, że dokonano ich egzekucji. Symbolem dokonanych zbrodni jest miasto Bucza. Odkryto tam zbiorowe groby, w których pogrzebano 280 cywilów[5]. Część z nich miała związane za plecami ręce. Jeden z grobów znajdujący się w Buczy zawierał 57 ciał[6]. W Buczy znaleziono ok. 320 ciał[7][8]. Łączna liczba zwłok znaleziona w obwodzie kijowskim, m.in. w Buczy, Hostomelu i Irpieniu na dzień 3 kwietnia, wynosiła 410[5][9][10][11][12]. Natomiast 10 kwietnia rząd Ukrainy poinformował o co najmniej 1222 zabitych w obwodzie kijowskim[13]. 12 kwietnia poinformowano o ponad 400 zabitych mieszkańców gminy Bucza i masowym grobie zawierającym ok. 300 ciał[14], a 23 kwietnia mer Buczy przekazał informację o 412 ciałach[15]. Według danych ONZ, na dzień 9 kwietnia, w Buczy zginęło ok. 50 ludzi[16].

Okupacja Buczy

Film nagrany podczas wjazdu policji ukraińskiej do Buczy.

W trakcie trwania inwazji na Ukrainę w 2022 r., część wojsk rosyjskich przekroczyło granicę ukraińsko-białoruską, na północ od Kijowa. Jednym z początkowych ruchów było wykorzystanie przez armię rosyjską konwojów(ang.), w celu natarcia na Kijów[17][18].

27 lutego 2022 r. rosyjskie siły wkroczyły do miasta Bucza, czyniąc je jednym z pierwszych peryferyjnych obszarów Kijowa, do których wkroczyły siły rosyjskie[19]. Wojska rosyjskie próbowały z marszu przedostać się Irpenia, jednak zostały zatrzymane przez siły ukraińskie i wyparte z części Buczy. Siły ukraińskie niemal doszczętnie zniszczyły kolumnę pojazdów rosyjskich ustawionych na ulicy Wokzalnej, przecinającej miasto w kierunku z północy na południe[20]. Na początku marca udało im się odbić większość miasta i ustanowić linię obrony wzdłuż ulicy Jabłońskiej, biegnącej równolegle do rzeki Bucza, oddzielającej Buczę od Irpenia[4].

Rosjanie mieli listy proskrypcyjne zawierające 40-50 nazwisk, na podstawie których rozpoczęli aresztowania oficjeli i lokalnych przywódców. Burmistrz Buczy Anatolij Fedoruk pozostał w mieście w trakcie trwania okupacji. Nie został uprowadzony ani stracony[6]. Prawdopodobnie dlatego, że na liście proskrypcyjnej jego nazwisko zostało błędnie zapisane jako „Fedorczuk”[21]. W momencie zajęcie miasta w mieście przebywała mniej więcej połowa z 42 tysięcy mieszkańców[21]. Mieszkańcy nie mogli początkowo opuszczać Buczy, dopiero później Rosjanie zgodzili się na otwarcie przejścia do Kijowa. Ewakuacja ludności miała się zacząć 9 marca, ale z powodu ostrzału zaczęła się kolejnego dnia i trwała jedenaście kolejnych. W efekcie pod koniec miesiąca w mieście pozostało ok. 4-5 tysięcy mieszkańców[21].

Początkowo relacje między siłami okupacyjnymi a mieszkańcami miasta były spokojne. Jednak po około tygodniu pogorszyły się wraz z przybyciem nowych wojsk, oznaczonych symbolem „V”. Ustanowiona została godzina policyjna o 16:00, po której mieszkańcy mieli zostawać w domach. Na najwyższych budynkach ustanowione zostały gniazda snajperskie. Ulica Jabłońska została ogłoszona strefą „no-go”, snajperzy otrzymali rozkaz strzelania do każdego, kto się w niej pojawił[4]. 10 marca specjalne jednostki rosyjskie rozpoczęły przeszukiwania osiedli mieszkaniowych w poszukiwaniu ukraińskich żołnierzy, weteranów wojny w Donbasie i agentów ukraińskiego wywiadu[4]. Cywilni mieszkańcy miasta otrzymali rozkaz noszenia białych opasek na ramieniu, w celu oznaczenia i odróżnienia ich od obcych spoza miasta[22].

Rosyjskie wojska opuściły miasto 29 marca, w obliczu ukraińskiej kontrofensywy[4].

Pod koniec marca, przed wycofaniem się Rosjan z Kijowa, Prokurator Generalna Ukrainy(ang.), Iryna Wenediktowa[23], oświadczyła, że ukraińscy prokuratorzy zebrali dowody 2500 przypadków podejrzeń o zbrodnie wojenne podczas rosyjskiej inwazji w 2022 r., a także zidentyfikowali „kilkuset podejrzanych”[24].

W ramach generalnego odwrotu wojsk rosyjskich na północ od Kijowa oraz ataków wojsk ukraińskich na formacje rosyjskie, wojska rosyjskie w rejonie Buczy wycofały się na północ. Wojska ukraińskie wkroczyły do miasta niedługo potem, 1 kwietnia[25].

Zbrodnie

Pierwsze ofiary w czasie zajmowania miasta 27 lutego

Pierwsze ofiary zginęły w czasie walk o miasto 27 lutego 2022 roku. W wielu przypadkach nie były to jednak ofiary przypadkowe, ale cywile zabijani celowo. Taki los spotkał m.in. 56-letnią Tetianę Pomazenko, która została zastrzelona przed swoim domem, przy ulicy Wokzalnej 122, w północnej części miasta[26].

Egzekucja 4 marca

Według relacji miejscowej nauczycielki złożonej Human Rights Watch 4 marca ok. 7:00 cztery ciężarówki Kamaz i trzy transportery opancerzone przyjechały na jej ulicę. Żołnierze kazali osobom wyjść z domów pod groźbą wrzucenia granatów do środka. Około 40 osób zgromadzili na pobliskim skwerze, gdzie przeszukiwali ich oraz wypytywali o osoby służące w Donbasie. Rosyjscy żołnierze wytypowali 5 mężczyzn, którym kazali zdjąć buty i kurtki oraz uklęknąć, naciągnęli im koszulki na głowę, po czym strzelili w tył głowy jednemu z nich. Czterej pozostali klęczeli jeszcze kilka godzin, ich los nie jest znany[26].

Egzekucja 7 marca

Według relacji Władysława Kozłowskiego, mieszkańca Kijowa, który na początku wojny zamieszkał w Buczy ze swoją matką, wojska rosyjskie, wśród których byli Białorusini, wkroczyły do Buczy 2 marca[26]. Wkrótce na ich miejsce pojawili się inni żołnierze, którzy 7 marca wyciągnęli wszystkich ze schronu, w którym Kozłowski się ukrywał. Ludzie zostali ograbieni z kosztowności. Osoby, które według znalezionych przy nich dokumentów służyły w Donbasie, albo zostały zarejestrowane w armii, były rozstrzeliwane na miejscu. Zabite zostały osoby mające tatuaże uznane za „nazistowskie”, do takowych zaliczono również ukraiński tryzub[26]. W tym wydarzeniu według Kozłowskiego rozstrzelano 8 mężczyzn[27]. Ciała zostały znalezione na tyłach budynku biurowego przy ulicy Jabłońskiej 144[21]. Wszyscy mężczyźni mieli związane ręce i kostki[28].

Egzekucja przy ulicy Jabłońskiej

Pośród ciał znalezionych przy ulicy Jabłońskiej wyróżniały się trzy ciała osób, z których jedna miała związane ręce. Wszystkie trzy miały ślady po strzałach w głowę, w tym ta ze związanymi rękoma z bardzo bliskiej odległości[29]. Były to najprawdopodobniej ofiary egzekucji przeprowadzonej w tym miejscu przez żołnierzy rosyjskich. Na jednym z nagrań, datowanym na 25 marca, widać grupę rosyjskich żołnierzy otaczających klęczącego mężczyznę, w tym samym miejscu. Wskazywałoby to, że egzekucja została przeprowadzona właśnie wtedy[30]. Ciała nie są widoczne na zdjęciach satelitarnych z 11 marca[31].

Zbrodnie na ulicy Jabłońskiej

Po wkroczeniu wojsk ukraińskich do miasta odkryto szereg ciał leżących na jednej z głównych ulic Buczy, ulicy Jabłońskiej, na odcinku o długości poniżej 1 kilometra. Jako pierwszy zdjęcia ciał upublicznił lokalny radny na filmie nagranym z przejeżdżającego ulicą i mijającego slalomem ciała auta, opublikowanym 1 kwietnia[31]. Dzięki analizie zdjęć satelitarnych udało się ustalić, że 11 z tych ciał znalazło się tam między 9 a 11 marca. Większość z tych osób została zabita przez snajperów[4]. Niektóre z ciał znajdowały się obok czegoś, co wyglądało na krater uderzeniowy, inne znajdowały się w pobliżu porzuconych samochodów. Trzy ciała leżały obok rowerów. Dwa ciała, prawdopodobnie ofiary egzekucji, nie są widoczne na zdjęciach satelitarnych z 11 marca, pojawiły się tam później[31].

Inna grupa trzech ciał została znaleziona przy skrzyżowaniu z ulicą Wokzalną, przy zwalonym słupie elektrycznym. Jedno z ciał pojawiło się tam między 20 a 21 marca[31]. Datowany na 5 marca film z drona pokazuje moment zabicia drugiej osoby z grupy, zidentyfikowanej jako 52-letnia makijażystka Irina Filkina, której ciało zostało znalezione przy rowerze[28]. Została ona ostrzelana przez rosyjskie wozy bojowe[32]. Okoliczności pojawienia się trzeciego ciała nie zostały ustalone.

Według relacji Iriny Abramow jej dom na rogu ulicy Wokzalnej i Jabłońskiej, przy którym zabity został rowerzysta, został tego samego dnia przeszukany przez oddział Kadyrowców, a mieszkający z nią mąż 40-letni Oleg Abramow zastrzelony na miejscu, ona zaś sterroryzowana[33].

Ogólnie przy ulicy Jabłońskiej w momencie wkroczenia wojsk ukraińskich odnaleziono 17 ciał[28].

Zbrodnie przy ulicy Iwana Franki

Wiele ciał odnaleziono przy ulicy Iwana Franki i w jej okolicach. W tym miejscu kwaterowała nieokreślona jednostka rosyjska. Ofiary wydają się być przypadkowe, często w domach zamordowanych stacjonowali później żołnierze. Tak było w domu przy ulicy Iwana Franki, należącego do Siergieja Gawryluka, który został zabity wraz z bratem Romanem i innym przypadkowym mężczyzną, który według relacji świadków pojawił się na posesji w poszukiwaniu zasięgu telefonu komórkowego. To mogło też się stać przyczyną jego śmierci. W rowie melioracyjnym pod nasypem kolejowym znaleziono ciała dwóch braci. W piwnicy jednego z domów znaleziono ciało młodego mężczyzny, który zginął od kuli w głowę. Dalej na północ, na ulicy Maksyma Rydzanicza, od początku marca leżało ciało starszego, postrzelonego w głowę mężczyzny[21].

Na skrzyżowaniu ulicy Starojabłońskiej i Iwana Franki znaleziono zwęglone ciała kilkuosobowej rodziny, informację o tym opublikował dziennikarz Denys Kazanśkyj. Rodzina została prawdopodobnie zastrzelona w samochodzie, ciała potem usiłowano spalić w celu ukrycia śladów zbrodni[34]. Są to prawdopodobnie ciała 5-6 osób, ich stan nie pozwalał określić dokładnej liczby[35].

Egzekucje w sanatorium dziecięcym

Po wyzwoleniu miasta w sanatorium dziecięcym, mieszczącym się między ulicami Wokzalną i Instytucką znalezione ciała 5 mężczyzn, ze śladami tortur. Ofiary miały związane ręce i były bite przed śmiercią[36][37]. Według relacji mieszkańca miasta Aleksandra Litwina był on tam przetrzymywany wraz z sześcioma innymi mężczyznami, lecz im udało się uciec[21].

Egzekucje w fabryce szkła

Żołnierze rosyjscy zajęli budynek fabryki szkła przy ulicy Jabłońskiej 84 i przekształcili ją w swoją siedzibę główną. Na terenie fabryki odnaleziono trzy ciała należące do pracowników fabryki, przed śmiercią byli oni brutalnie torturowani. 21-letni Dmytro Szaplihyn był bity i przypalany papierosami, a następnie zabity strzałem w klatkę piersiową. Drugiemu z zabitych odcięto głowę, która następnie została spalona, a potem złożona u jego stóp[28].

Gwałty

Według Ludmyły Denisowej, rzeczniki praw obywatelskich Ukrainy, 25 kobiet i dziewcząt w wieku od 14 do 24 lat zgłosiły, że zostały zgwałcone w Buczy w czasie rosyjskiej okupacji[38].

Masowy grób przy cerkwi św. Andrzeja Apostoła

Miejscowy ukraiński koroner Andriej Kapliszny kazał na początku marca wykopać grób do chowania ciał osób zabitych w egzekucjach lub podczas zajmowania miasta przez wojska rosyjskie. Ciał nie można było przechowywać w kostnicy z powodu braku prądu. Grób został zlokalizowany przy cerkwi św. Andrzeja Apostoła i Wszystkich Świętych na niezabudowanej parceli. Koroner opuścił miasto 10 marca, wówczas w grobie znajdowało się ok. 40 ciał. Część z nich została później przeniesiona[26]. Grób miał kształt długiego wykopu, ciągnącego się po zachodniej stronie cerkwi, na długości 13,7 metrów, od ulicy Mykoły Muraszki[39].

Pochówki na cmentarzu miejskim

Miejscowy ukraiński koroner Andriej Kapliszny przed wyjazdem z miasta 10 marca pochował na cmentarzu miejskim 57 osób, z których 15 zmarło śmiercią naturalną. Reszta została zastrzelona lub zabita odłamkami pocisków[26].

Zbezczeszczenie zwłok

Zwłoki niektórych ofiar zostały spalone (lub nadpalone)[6]. Inne rozwleczone i ułożone w taki sposób, aby przed kolejnymi budynkami znajdowało się jedno ciało. Zdaniem Stanisława Asiejewa w ten sposób wojska rosyjskie postępowały w Czeczenii[40][41]. Zbezczeszczenie zwłok miało miejsce również w innych miejscowościach pod Kijowem[42]. Ołeksandr Markuszyn, mer Irpienia, informował o rozjeżdżaniu ciał zastrzelonych ludzi czołgami[43][44], natomiast prezydent Zełenski o okradaniu zmarłych[45] z butów i zegarków[46]. Kwestia zbezczeszczenia zwłok została przywołana przez Joe Bidena przy zawieszeniu Rosji w Radzie Praw Człowieka ONZ[47].

Pozostałe zbrodnie

Zwęglone ciała cywilów, kwiecień 2022
Zniszczony samochód wraz z jego kierowcą

Członek parlamentu ukraińskiego Ołeksij Honczarenko opublikował 3 kwietnia film, na którym widoczne było ostrzelane auto znajdujące się na buczańskim odcinku drogi E373, tuż przy wylocie z miasta. W środku widoczne było bezgłowe ciało kobiety. Według relacji parlamentarzysty autem próbowały się wydostać trzy kobiety: kobieta z córką i swoją matką, ciało należało do najstarszej z nich. Dzięki analizie zdjęć satelitarnych udało się ustalić, że auto znajdowało się tam co najmniej od 9 marca[48].

Na innym odcinku tej samej drogi, bardziej w centrum miasta, między ulicami Wokzalną a Puszkińską, zostały zmiażdżone, przejechane ciężkim sprzętem, auta. W niektórych z nich znajdowali się kierowcy.

Według relacji Wołodomyra Kopaczowa żołnierze rosyjscy zastrzelili trzy osoby: jego 33-letnią córkę, jej chłopaka i znajomego, po tym jak ci na kilka dni przed wycofaniem się wojska wystrzelili w ich kierunku serpentyny[29].

Odpowiedź Rosji

Przemówienie prezydenta Zełenskiego do Rosjan na temat rzezi w Buczy z angielskimi napisami

Stanowisko władz

Strona rosyjska oświadczyła, że ich siły zbrojne nie atakują ludności cywilnej, a doniesienia o masakrze są „działaniami propagandowymi” władz ukraińskich[6]. Rzeczniczka rosyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Maria Zacharowa stwierdziła ponadto, że całe wydarzenie jest „prowokacją” wykreowaną przez Stany Zjednoczone i NATO[49][50]. Przedstawiciel Rosji przy ONZ Wasilij Nebenzia uznał oskarżenie rosyjskich żołnierzy za bezpodstawne, zaś przedstawione dowody za sfałszowane. Poinformował, że posiada dowody potwierdzające, iż rosyjscy żołnierze nie zabijają cywilów, które wkrótce przedstawi ONZ[51][52][53].

MSZ Siergiej Ławrow twierdzi, że wojska rosyjskie opuściły Buczę 30 marca, a 31 marca otrzymał wideo potwierdzające brak zwłok cywilów. Jego zdaniem informacja jest podsycana przez zachodnie media[54]. Po oświadczeniu Ławrowa strona rosyjska zaczęła stać na stanowisku, że zwłoki cywilów pojawiły się na ulicach dopiero wówczas, kiedy na wyzwolone tereny wkroczyli żołnierze ukraińscy. Natomiast „The New York Times”, powołując się na zdjęcia satelitarne „The Times” wykonane przez Maxar Technologies, zaprzeczył tym doniesieniom[55][55]. Ze zdjęć satelitarnych wynika, że zwłoki na ulicach leżały co najmniej od 11 marca[56][57][58], zaś pierwsze zdjęcie rowu, w którym znajdował się masowy grób, pochodzi z 10 marca[59][60].

Prezydent Rosji Władimir Putin w rozmowie z premierem Węgier określił rzeź w Buczy „ordynarną i cyniczną” prowokacją władz Ukrainy[61][62].

Minister obrony Rosji Siergiej Szojgu twierdzi, że Ukraina już wcześniej przygotowywała podobne prowokacje w Konotopie i Trościańce oraz Borodziance i Katiużance[61].

Dmitrij Miedwiediew stoi na stanowisku, że Ukraina oraz kraje zachodu kłamią w sprawie Buczy, aby przedstawić Rosję w złym świetle[63][64].

6 kwietnia Maria Zacharowa powiedziała: „istnieje wystarczająco wiele dowodów potwierdzających, że rosyjskie wojsko nie było zaangażowane w wydarzenia w Buczy, aby zakończyć oskarżania Rosji”[65][66]. Jej zdaniem nagranie zostało sfałszowane jako pretekst do nałożenia sankcji, wydalenia dyplomatów z krajów zachodnich oraz utrudnienia porozumienia pomiędzy Rosją i Ukrainą[65].

8 kwietnia Dmitrij Pieskow w wywiadzie dla Sky News zaprzeczył, że rosyjskie wojska mają związek z rzezią w Buczy[67].

Rządowe media

Rosyjskie media państwowe przedstawiają stanowisko rządu, a emitowane przez nie materiały zachodni dziennikarze określają jako propagandę i skrajny przykład dezinformacji[68][69][70]. Jednocześnie strona rosyjska zarzuca dezinformację mediom zachodnim[71]. Kremlowskie media przestawiały rzeź w Buczy jako mistyfikację, która miała być pretekstem ku nałożeniu większych sankcji na Rosję. Środki masowego przekazu dementowały wydarzenie poprzez nagrania, w których ciała miały się poruszać. Mowa tu m.in. o rozpowszechnianych filmach, gdzie ruszała się ręka martwego czy też widocznymi w lusterku samochodowym wstającymi ciałami[72], co było obalane przez media zagraniczne[73][74]. Część mediów rosyjskich przekazywała narrację, według której winę za zbrodnię ponosi ukraińskie wojsko[72].

Stanowisko rządu Rosji ulegało drobnym modyfikacjom, dlatego (w zależności od daty) w mediach przekazywano komunikaty różniące się treścią lub sprzeczne, np.:

  • Zdjęcia z Buczy to prowokacja przygotowana przez Ukraińców dla zachodnich mediów (stanowisko Ministerstwa Obrony)[71][75].
  • Na nagraniu policji ukraińskiej zwłoki są udawane przez żywych aktorów. Jeden macha ręką, inny wstaje[76][77][78].
  • Kiedy wojska rosyjskie opuszczały Buczę nie było w niej zwłok. Zbrodni mógł dokonać ktoś inny, kto pojawił się w miejscowości przed przybyciem Ukraińców[79][80][81].
  • Żaden mieszkaniec Buczy nie ucierpiał, kiedy w miejscowości znajdowali się rosyjscy żołnierze. Rosyjscy żołnierze dostarczyli Ukraińcom z obwodu kijowskiego 452 tony produktów w ramach pomocy humanitarnej (oficjalne stanowisko Ministerstwo Obrony) i nie robili krzywdy cywilom[82][83].

Twierdzono również, że Stany Zjednoczone przyznały, iż minimum 150 agencji public relations, wspieranych przez zachodnie media, pracuje nad przekazywaniem światu fałszywych informacji o sytuacji na Ukrainie, a Bucza jest tego przykładem[76][84]. Faktycznie przedstawiciele USA nigdy nie podali takiej informacji.

7 kwietnia telewizja Rossija 24 wyemitowała nagranie, mające stanowić dowód na mistyfikację[85]. Przedstawiało mężczyzn, których Rossija 24 opisała jako: „dwóch Ukraińców w wojennych mundurach, owijających manekina folią, aby udawał zwłoki”. Rzecz sprostowała rosyjska reżyserka Nadieżda Kołobajewa, która wyjaśniła, że nagranie nie ma nic wspólnego z Buczą, zostało wykonane przez jej ekipę filmową podczas kręcenia serialu, a mężczyźni to kaskader i jego asystent[85][86][87].

Dekret Putina w sprawie 64 Brygady

18 kwietnia Władimir Putin podpisał dekret nadający 64 Samodzielnej Brygadzie Zmechanizowanej honorowy tytuł gwardii[88][89][90]. Wspomniana brygada okupowała Buczę w czasie, w którym doszło do rzezi.

Tekst dekretu: „Za ogromne bohaterstwo i odwagę, niezłomność i męstwo, które wykazali żołnierze brygady podczas działań bojowych w obronie ojczyzny i interesów narodowych w czasie konfliktów zbrojnych, postanawiam: 1. Nadać 64 Samodzielnej Brygadzie Zmechanizowanej tytuł honorowy gwardyjskiej i przemianować jej nazwę na: 64 Samodzielna Gwardyjska Brygada Zmechanizowana. 2. Powyższy dekret wchodzi w życie z dniem podpisania[91]”.

Stanowisko działaczy opozycji

3 kwietnia Michaił Chodorkowski umieścił w mediach społecznościowych oświadczenie Komitetu Antywojennego, wzywające do przeprowadzenia międzynarodowego śledztwa w sprawie Buczy oraz zbrodni dokonanych przez wojska rosyjskie na cywilach, które nazwano „ludobójstwem narodu ukraińskiego”[92][93].

Aleksiej Nawalny odniósł się do rzezi w Buczy 5 kwietnia na swoim koncie w serwisie Twitter. Zalecał uznanie jej za „zbrodnię wojenną”. Skomentował również program wyemitowany w rosyjskiej telewizji, podczas którego zaproszeni goście twierdzili, że masakry dokonali Ukraińcy. Nazwał ich „następcami Goebbelsa”[94][95].

Grupa rosyjskich blogerów i aktywistów Conflict Intelligence Team, współpracująca z Bellingcat, gromadzi dowody w sprawie rzezi w Buczy i publikuje analizy podważające oficjalne stanowisko władz[96]. Rusłan Lewijew, założyciel Conflict Intelligence Team, o komunikatach rządu i przekazach w rosyjskich mediach państwowych powiedział: „to jest ta sama taktyka, jak po zestrzeleniu Boeinga [Lot 17 linii Malaysia Airlines]”[97].

Dochodzenia

Policja ukraińska wydobywa zwłoki ofiar z masowego grobu.
Ekshumowane zwłoki

Krajowe

Policja Narodowa Ukrainy wszczęła śledztwo w sprawie wydarzeń w Buczy, gdzie rozległy obszar potraktowano jako miejsce zbrodni[98].

4 kwietnia Główny Wydział Wywiadu Ministerstwa Obrony Ukrainy udostępnił do publicznej wiadomości dane ponad 1600 rosyjskich żołnierzy należących do 64 Samodzielnej Brygady Strzelców Zmotoryzowanych 35. Armii Wschodniego Okręgu Wojskowego, która wkroczyła na tereny w okolicy Buczy[99][100][5]. Powyższa brygada po wycofaniu z Ukrainy znalazła się na Białorusi, ale wedle ustaleń wywiadu ma ponownie zostać skierowana do walki na Ukrainie[101][102][103]. Agencja Interfax podała, że za wydarzenia w Buczy mogą odpowiadać żołnierze walczący w 64 Samodzielnej Brygadzie Strzelców Zmotoryzowanych, której dowódcą jest podpułkownik Azatbek Asanbekowicz Omurbekow[104][105]. 7 kwietnia ukraiński wywiad opublikował na swojej stronie rządowej listę żołnierzy 748. samodzielnego batalionu rosyjskiej Gwardii Narodowej uczestniczącej w zbrodniach na terenach obwodu kijowskiego[106][107].

Międzynarodowe

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ukrainy(ang.) zwróciło się do Międzynarodowego Trybunału Karnego na Ukrainie o wysłanie śledczych do Buczy i innych wyzwolonych obszarów obwodu kijowskiego. Minister spraw zagranicznych Dmytro Kułeba wezwał także inne grupy międzynarodowe w celu zebrania dowodów[108].

4 kwietnia Ursula von der Leyen przeprowadziła rozmowę telefoniczną z Wołodymyrem Zełenskim i zapowiedziała, że Unia Europejska może skierować na Ukrainę zespoły śledcze, które podejmą współpracę z ukraińską prokuraturą oraz zapewnią wsparcie finansowe i techniczne podczas dochodzenia[109][110].

4 kwietnia polska Prokuratura Krajowa zaoferowała wsparcie stronie ukraińskiej i skierowała w tej sprawie deklarację do prokuratorów z Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze[111][112].

5 kwietnia, podczas specjalnego posiedzenia Rady Bezpieczeństwa ONZ, Zełenski zreferował dotychczasowe ustalenia strony ukraińskiej na temat wydarzeń w Buczy, zaś sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres opowiedział się za przeprowadzeniem śledztwa w tej sprawie[113][114].

6 kwietnia prokurator generalny Stanów Zjednoczonych Merrick Garland poinformował, że Departament Sprawiedliwości USA dołączy do międzynarodowej grupy śledczych badających zbrodnie wojenne na Ukrainie[115][116][117].

Ustalenia dziennikarzy

4 kwietnia „The Times” opublikował zdjęcia satelitarne Maxar Technologies, potwierdzające obecność zwłok na ulicach Buczy przed wycofaniem się wojsk rosyjskich[31].

6 kwietnia „Der Spiegel” poinformował, że Bundesnachrichtendienst (niemiecka agencja wywiadowcza) posiada nagrania rozmów rosyjskich żołnierzy, którzy przyznają się osobom trzecim do mordowania cywilów w okolicach Kijowa[118]. Bundesnachrichtendienst nie potwierdził tego oficjalnie[119].

8 kwietnia portal Meduza opublikował nagranie wykonane z drona, które otrzymał od Rosjanina walczącego po stronie ukraińskiej[120]. Potwierdza ono obecność zwłok na ulicach przed wycofaniem się wojsk rosyjskich z Buczy i pokrywa z ustaleniami dziennikarzy „The Times”[121][122].

Reakcje

Minuta ciszy w Parlamencie Europejskim

Organizacje

  •  Unia Europejska
    • Przewodniczący Rady UE, Charles Michel, powiedział, że jest „zszokowany nawiedzonymi obrazami okrucieństw popełnianych przez armię rosyjską w Kijowie” i obiecał, że UE będzie wspierać Ukrainę i organizacje praw człowieka w zbieraniu dowodów do wykorzystania w sądach międzynarodowych[123].
    • Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen: „Przerażona doniesieniami o niewyobrażalnych okropnościach na terenach, z których Rosja się wycofuje. Pilnie potrzebne jest niezależne śledztwo. Sprawcy zbrodni wojennych zostaną pociągnięci do odpowiedzialności”[124].
    • Roberta Metsola, przewodnicząca Parlamentu Europejskiego: „Przerażona okrucieństwem armii rosyjskiej w Buczy i innych wyzwolonych obszarach. To jest zimna rzeczywistość zbrodni wojennych Putina. Świat musi być świadomy tego, co się dzieje. Trzeba nałożyć ostrzejsze sankcje. Sprawcy i ich dowódcy muszą zostać postawieni przed wymiarem sprawiedliwości”.
    • Josep Borrell, Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa: „Gratuluję Ukrainie wyzwolenia większości regionu Kijowa. Jestem wstrząśnięty wiadomościami o okrucieństwach popełnianych przez siły rosyjskie. UE pomaga Ukrainie w dokumentowaniu zbrodni wojennych. Wszystkie sprawy muszą być kontynuowane, najlepiej przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. UE będzie nadal zdecydowanie wspierać Ukrainę. Слава Україні!”[125].
  •  NATO
    • Sekretarz generalny Jens Stoltenberg powiedział w wywiadzie dla CNN: „To przerażające i absolutnie nie do przyjęcia, że cywile są atakowani i zabijani”[126].
  •  ONZ
    • Sekretarz generalny António Guterres stwierdził: „Jestem głęboko zszokowany obrazami cywilów zabitych w Buczy na Ukrainie. Niezbędne jest, aby niezależne śledztwo prowadziło do skutecznej odpowiedzialności”[127].
    • 7 kwietnia do Buczy przyjechał Martin Griffiths, zastępca sekretarza generalnego ONZ ds. humanitarnych. Oglądał masowy grób, rozmawiał z lokalnymi władzami[128]. Powiedział: „świat jest głęboko wstrząśnięty. Następny krok to przeprowadzenie śledztwa”[129][130].

Państwa

Telebim na Centrum Sportu w Błoniu (8 kwietnia 2022)
  •  Albania
    • Minister spraw zagranicznych Albanii Olta Xhaçka wezwała do rzetelnego śledztwa i obiecała pomoc Albanii w udokumentowaniu wydarzenia. Prezydent Ilir Meta powiedział, że społeczność międzynarodowa musi działać na rzecz „zatrzymania kremlowskiej maszyny do zabijania”. Oboje potępili zbrodnię[131].
  •  Australia
    • Premier Scott Morrison oznajmił poprzez platformę Twitter, że jest przerażony doniesieniami o zbrodniach na ukraińskich cywilach dokonywanych przez wojska rosyjskie w Buczy i innych miastach. Atakowanie niewinnych cywilów oraz niszczenie infrastruktury cywilnej nazwał zbrodniami wojennymi. Według Morrisona, Rosja będzie musiała ponieść odpowiedzialność za działania swoich sił zbrojnych[132].
    • Minister spraw zagranicznych, Marise Payne, opisała na platformie Twitter swój szok i wezwała Rosję do rozliczenia[133].
  •  Chiny
    • W trakcie Rady ONZ ambasador Chin Zhang Jun określił zdjęcia „bardzo niepokojącymi”, jednak wydarzenie wymaga weryfikacji, a wszelkie oskarżenia powinny być oparte na dowodach. Wezwał Stany Zjednoczone, NATO i Unię Europejską do podjęcia dialogu z Rosją w celu rozwiązania kryzysu, a sankcje uznał za nieskuteczne i powodujące skutki inne od zamierzonych[134].
    • Minister spraw zagranicznych Zhao Lijian wyraził zaniepokojenie tym co się wydarzyło w Buczy. Wezwał wszystkie strony do nie stawiania oskarżeń dopóki nie zakończy się śledztwo w tej sprawie. Stwierdził, że sprawy humanitarne nie powinny być upolityczniane i opierały się na faktach[135].
    • Rządowe media podkreślały stanowisko Rosji i przekaz kremlowskich mediów mówiących o rzezi w Buczy jako upozorowanej akcji[136][137]. W m.in. propagandowym tabloidzie Global Times przedstawiano, że USA są odpowiedzialne za wywołanie wojny i jej zaostrzanie, czego skutkiem są tragedie humanitarne[138].
  •  Japonia
    • Premier Japonii Fumio Kishida określił wydarzenie „złamaniem prawa międzynarodowego” i obiecał, że Japonia współpracując ze społecznością międzynarodową zastosuje dalsze sankcje wobec Rosji[139]. Główny Sekretarz Gabinetu Hirokazu Matsuno stwierdził, że nie ma tolerancji dla atakowania niewinnych obywateli, a Rosja za złamanie prawa międzynarodowego powinna odpowiedzieć[9].
  •  Kanada
    • Premier Justin Trudeau stwierdził: „Zdecydowanie potępiamy mordowanie cywilów na Ukrainie, pozostajemy zaangażowani w rozliczanie reżimu rosyjskiego i nadal będziemy robić wszystko, co w naszej mocy, aby wspierać naród ukraiński”[140].
    • Minister spraw zagranicznych Mélanie Joly nazwała rosyjskie działania „szokującym” i „bezsensownym morderstwem niewinnych cywilów”, mówiąc, że „Kanada nie będzie szczędzić wysiłków, w tym dochodzeń w sprawie zbrodni wojennych, aby upewnić się, że winni zostaną pociągnięci do odpowiedzialności”[140].
  •  Estonia
    • Prezydent Alar Karis opublikował 3 kwietnia na Twitterze informacje, że „obraz, jaki wyłania się z terenów pozostawionych przez rosyjskie wojsko, jest przerażający, nie ma słów, by to opisać. Ci, którzy to zrobili, muszą zostać pociągnięci do odpowiedzialności”. Stwierdził też, że należy zrobić więcej, aby zakończyć zbrodnie wojenne armii rosyjskiej[141].
    • Premier Kaja Kallas powiedziała, że zdjęcia z Buczy przypominają masowe mordy popełniane przez Związek Radziecki i nazistowskie Niemcy i wezwała do zebrania szczegółów i postawienia sprawców przed sądem. „To nie jest pole bitwy, ale miejsce zbrodni” – dodała[142].
  •  Finlandia
    • Prezydent Sauli Niinistö oznajmił, że zbrodnie wojenne na Ukrainie muszą zostać zbadane, odnosząc się przy tym do okrucieństw w Buczy[143].
    • Premier Sanna Marin jest tego samego zdania co prezydent Finlandii[143].
  •  Francja
    • Prezydent Emmanuel Macron powiedział, że obrazy z Buczy są „nie do zniesienia”. Okazał współczucie dla ofiar i solidarność z Ukraińcami. Powiedział też, że „władze rosyjskie będą musiały odpowiedzieć za te zbrodnie”[144].
  •  Hiszpania
    • Premier Pedro Sanchez mówiąc o Rosji wezwał do zbadania „zbrodni wojennych i ludobójstwa”. Obiecał że Hiszpania zrobi wszystko co w jej mocy, aby sprawa została zbadana, a sprawcy postawieni przed Międzynarodowy Trybunał Karny[145].
  •  Holandia
    • Premier Mark Rutte napisał, że był „zszokowany” doniesieniami o „straszliwych zbrodniach” na terenach, z których wycofała się Rosja. Dodał, że trzeba to „dochodzić” i że Holandia i jej partnerzy „nie spoczną”, dopóki „sprawcy zbrodni wojennych” nie zostaną pociągnięci do odpowiedzialności[146].
  •  Indie
    • Na Radzie Bezpieczeństwa ONZ przedstawiciel Indii T. S. Tirumurti stwierdził, że raport z rzezi w Buczy jest „bardzo niepokojący”. Potępił zbrodnię bez wskazania sprawcy i wezwał do niezależnego śledztwa[147].
  •  Irlandia
    • Minister spraw zagranicznych i handlu Irlandii Simon Convey był zszokowany tym wydarzeniem. Stwierdził konieczność pełnego zebrania dowodów zbrodni i poprowadzenia sprawy tak, aby sprawiedliwości stało się zadość[148].
    • Lider Partii Zielonych Eamon Ryan wspomniał o wykorzystaniu irlandzkiej ambasady w Moskwie w celu wyrażenia oburzenia[148].
  •  Izrael
    • Ambasador Izraela na Ukrainie nazwał to wydarzenie zbrodnią wojenną[149].
    • Minister spraw zagranicznych Ja’ir Lapid, zdecydowanie potępił masakrę i po raz pierwszy użył terminu „zbrodnia wojenna” w kontekście wojny na Ukrainie[149].
  •  Kazachstan
    • Przewodniczący kazachskiego senatu Mäulen Äşimbaev określił rzeź w Buczy „tragedią potrzebującą międzynarodowego śledztwa”. Uznał, że należy wstrzymać się od emocjonalnych oskarżeń i pod kierownictwem ONZ dojść do tego, co się wydarzyło w Buczy[150].
  •  Korea Południowa
    • Ministerstwo Spraw Zagranicznych oświadczyło, że rzeź w Buczy jest bez wątpienia złamaniem prawa międzynarodowego mimo wojny. Poparto przeprowadzenie niezależnego śledztwa przez ONZ[151].
  •  Litwa
    • Przewodnicząca Komisji Spraw Zagranicznych Laima Andrikienė powiedziała o wszczęciu śledztwa przez Międzynarodowy Trybunał Karny i że każdy sprawca tej zbrodni zostanie pociągnięty do odpowiedzialności. Wzywała do wyrzucenia Rosji z Organizacji Narodów Zjednoczonych i Rady Praw Człowieka ONZ. Komisja wezwała także inne narody do takiej jednomyślnej decyzji wymierzonej przeciwko Rosji oraz oceniła potrzebę stosowania dalszych kompleksowych sankcji[152].
    • Minister Spraw Zagranicznych Gabrielius Landsbergis określił rzeź w Buczy „ludobójstwem”. Za ważne uznał postawienie sprawców przed wymiar sprawiedliwości. Ocenił, że pojawią się kolejne przykłady rosyjskich zbrodni wraz z postępem wyzwalania terytoriów przez Ukrainę[153].
  •  Mołdawia
    • Prezydent Mołdawii Maia Sandu nazwała wydarzenie „zbrodniami przeciwko ludzkości” i ogłosiła 4 kwietnia 2022 r. dniem żałoby narodowej ku pamięci wszystkich Ukraińców poległych w wojnie rosyjsko-ukraińskiej[154].
  •  Niemcy
    • Wicekanclerz Robert Habeck określił wydarzenia w Buczy jako „nieuzasadnione” i „straszną zbrodnię wojenną”[123].
  •  Polska
    • Prezydent Andrzej Duda powiedział, że przestępcy muszą być nazywani przestępcami, stawieni przed sądem i skazani. Stwierdził też, że zdjęcia z Buczy obalają przekonanie, że za wszelką cenę trzeba szukać kompromisu w tym konflikcie. Dodał, że w rzeczywistości Obrońcy Ukrainy potrzebują przede wszystkim trzech rzeczy: broni, broni i jeszcze więcej broni[155].
    • Minister spraw zagranicznych Zbigniew Rau, który w tym roku jest również urzędującym przewodniczącym Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), wezwał społeczność międzynarodową do pomocy Ukrainie w zbadaniu działań armii rosyjskiej w regionie wokół Kijowa, w związku z oburzeniem wywołanym odkryciem zwłok w miejscowości Bucza. „Wyzwolenie obwodu kijowskiego ujawnia barbarzyństwo okrucieństwa popełniane przez rosyjskie siły zbrojne” – powiedział na Twitterze Zbigniew Rau[156].
  •  Rumunia
    • Minister spraw zagranicznych Bogdan Aurescu potępił okrucieństwa popełnione w Buczy, mówiąc, że wszyscy winni zbrodni muszą zostać pociągnięci do odpowiedzialności[157].
  •  Słowacja
    • Premier Eduard Heger porównał masakrę do „apokalipsy wojny w byłej Jugosławii”, mówiąc, że barbarzyński szał rosyjskich żołnierzy jest szokujący i zostanie ukarany przez społeczność międzynarodową[158].
  •  Stany Zjednoczone
    • Prezydent Stanów Zjednoczonych Joe Biden w dniu 4 kwietnia 2022 roku stwierdził, że konieczny jest proces w sprawie tej zbrodni i wezwał do przeprowadzenia takiego postępowania[159].
    • Sekretarz stanu Antony Blinken powiedział, że coraz więcej dowodów na rosyjskie zbrodnie wojenne na Ukrainie jest „uderzeniem w brzuch”, obiecując, że Stany Zjednoczone przyłączą się do swoich sojuszników w dokumentowaniu okrucieństw, aby pociągnąć sprawców do odpowiedzialności[160].
  •  Szwajcaria
    • Prezydent Ignazio Cassis mówił, że zszokowało go okrucieństwo w Buczy. Szwajcaria wzywa do pilnego śledztwa międzynarodowego[161].
  •  Turcja
    • Turcja potępiła rzeź w Buczy i wezwała do niezależnego śledztwa w tej sprawie[162].
  •  Ukraina
    • Rząd potępił sytuację jako zabijanie niewinnych cywilów oraz zauważył, że wszyscy zmarli byli w cywilnych ubraniach i nie byli uzbrojeni. Ukraiński rząd powiedział, że zbiera dowody zbrodni wojennych i dołączy dowody masakry w Buczy[163].
  •  Watykan
    • Papież Franciszek w geście solidarności z Ukrainą pocałował ukraińską flagę, która została przywieziona z Buczy. Spotkał się z dziećmi z Ukrainy. Potępił zbrodnię i wezwał do zawieszenia broni. Ocenił, że masakra w Buczy pokazała bezsilność ONZ[164].
  •  Węgry
    • Premier Węgier Viktor Orbán powiedział, że okrucieństwa do których dochodzi na Ukrainie powinny być przedmiotem dochodzenia, ponieważ należy uważnie decydować o tym w co się wierzy w dzisiejszym świecie, gdzie wszystko można łatwo sfałszować[165]. Rzecznik rządu Węgier, Bertalan Havasi przekazał o potępieniu zbrodni w Buczy przez Orbana i wskazaniu Rosji jako agresora w wojnie z Ukrainą[166].
  •  Wielka Brytania
    • Minister spraw zagranicznych, Liz Truss, powiedziała, że była „przerażona okrucieństwami w Buczy i innych miastach na Ukrainie” i że „raporty rosyjskich sił atakujących niewinnych cywilów są odrażające”. Powiedziała również, że osoby odpowiedzialne zostaną pociągnięte do odpowiedzialności[163].
  •  Włochy
    • Premier Mario Draghi powiedział, że obrazy z Buczy są „zadziwiające” i że „władze rosyjskie muszą zostać pociągnięte do odpowiedzialności za to, co się stało”. Wyraził też pełną solidarność Włoch z Ukrainą i jej obywatelami[167].
  •  Nowa Zelandia

Wydalenie dyplomatów

Po ujawnieniu wydarzeń w Buczy część krajów podjęło decyzję o wydaleniu rosyjskich dyplomatów. Należą do nich: Dania, Szwecja, Niemcy, Łotwa, Litwa, Portugalia, Estonia, Hiszpania, Włochy, Słowacja, Belgia, Holandia, Rumunia, Irlandia i Czechy[169][170][171][172][173]. Łotwa zdecydowała się ponadto na zamknięcie dwóch konsulatów rosyjskich, Estonia zamknęła jeden konsulat, zaś władze Litwy nakazały ambasadorowi Rosji opuścić teren ich kraju[174][175]. Jose Manuel Albares, minister spraw zagranicznych Hiszpanii poinformował, że w związku z wydarzeniami w Buczy, z jego kraju zostanie wydalonych dwudziestu pięciu rosyjskich dyplomatów oraz personel ambasady Rosji w Madrycie[176]. Annalena Baerbock, minister spraw zagranicznych Niemiec, zapowiedziała wydalenie czterdziestu dyplomatów[177].

Działania aktywistów

Identyfikacja rosyjskich żołnierzy

Demonstracja przed siedzibą Agence France Press w Warszawie z banerem ilustrującym rzeź w Buczy.

InformNapalm opublikował dane Azatbeka Omurbekowa, dowódcy 64 Samodzielnej Brygady Strzelców Zmotoryzowanych, która okupowała Buczę[178][179]. Aktywiści z grupy Anonymous udostępnili w swoich mediach społecznościowych dane rosyjskich żołnierzy z powyższej brygady (pokrywające się z danymi podanymi przez ukraiński wywiad) i wezwali przedsiębiorstwa sprzedające swoje produkty na terenie Rosji do zerwania kontaktów handlowych[180][181]. Estoński internauta naniósł na mapę dane identyfikacyjne pochodzące z numerów paszportów żołnierzy 64 Brygady, które podał ukraiński wywiad[182]. Ustalił, że pochodzili oni z wielu terenów Rosji[183][184].

Protesty

4 kwietnia nieznana osoba zorganizowała protest w czterech miejscach Moskwy o nazwie „Bucza-Moskwa”. Aktywista odtworzył fotografię cywila, który zginął podczas rzezi w Buczy. Ubrany w strój podobny do ofiary leżał na ulicy ze związanymi z tyłu rękoma[185][186]. 6 kwietnia przed budynkiem ambasady Rosji w Warszawie odbył się protest przeciw wojnie na Ukrainie, połączony z prezentacją fotografii z Buczy[187]. W Wilnie zorganizowano performans „Swimming Through”. W stawie, widzianym z okien ambasady rosyjskiej, zabarwiono wodę na krwisty kolor. Zbiornik przepłynęła Rūta Meilutytė[188][189]. 7 kwietnia przed budynkiem parlamentu w Berlinie protestujący leżeli na ziemi ze związanymi z tyłu rękoma i apelowali o nałożenie embarga na pochodzące z Rosji surowce[190].

Przypisy

  1. ↑ Rzeź w Buczy, codzienna zbrodnia wojenna, Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  2. ↑ Wawrzyk o masakrze w Buczy: Wyrzut sumienia dla tych, którzy blokowali sankcje, Do Rzeczy, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  3. ↑ AFP, Ukraine Says Killing of Civilians in Bucha a ‘Deliberate Massacre’, The Moscow Times, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f Brett Forrest and James Marson | Photographs by Emanuele Satolli for The Wall Street Journal, Horrors of Ukraine’s Bucha Laid Bare on Yablunska Street, „Wall Street Journal”, 7 kwietnia 2022, ISSN 0099-9660 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  5. ↑ a b c Wywiad opublikował listę żołnierzy federacji rosyjskiej, którzy popełnili zbrodnie w Buczy, Ukrinform, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-04] (pol.).
  6. ↑ a b c d Olga Rudenko, Hundreds of murdered civilians discovered as Russians withdraw from towns near Kyiv (GRAPHIC IMAGES), The Kyiv Independent, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-04] (ang.).
  7. ↑ Ukraine war latest: Flee now or risk death, Ukraine tells people in east, BBC News [dostęp 2022-04-06] (ang.).
  8. ↑ Mer podał liczbę ofiar w Buczy. „Polowali na miejscowych polityków”, polsatnews.pl, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-06] (pol.).
  9. ↑ a b Global outrage stirred as Ukraine says hundreds killed in Kyiv region, Kyodo News+, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07].
  10. ↑ Ukraine authorities discover 410 bodies in Bucha, accusing Russia of war crimes and a massacre, „ABC News”, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  11. ↑ Ukraine war: Ukraine investigates alleged execution of civilians by Russians, „BBC News”, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  12. ↑ Świat wstrząśnięty masakrą w Buczy. Zełenski do rosyjskich matek: Zobaczcie, jakich łajdaków wychowałyście, gazetapl [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  13. ↑ Okrucieństwa w obwodzie kijowskim: co najmniej 1222 zabitych, 500 zidentyfikowanych podejrzanych, Ukrinform, 10 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-11].
  14. ↑ wojsko rosyjskie zabiło ponad 400 mieszkańców Buczy, Ukrinform, 12 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] (pol.).
  15. ↑ Ukraine war latest news: Railway strikes targeted arms supply routes – Russia, BBC News, 23 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-01] (ang.).
  16. ↑ Bachelet urges respect for international humanitarian law amid growing evidence of war crimes in Ukraine, United Nations Office of the high Commisioner for Human Rights, 22 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-23].
  17. ↑ Focus on Kyiv deadlock obscures Russia’s success in south Ukraine, the Guardian, 8 marca 2022 [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  18. ↑ David Stern i inni, After temporary cease-fires break down, Putin threatens Ukraine’s government, 5 marca 2022.
  19. ↑ У Бучі під Києвом тривають бої, колона ворога проривається до столиці (відео), konkurent.ua [dostęp 2022-04-03] (ukr.).
  20. ↑ Pacyfikacje znane ze schematu diaboliady [REPORTAŻ Z BUCZY], www.gazetaprawna.pl, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] (pol.).
  21. ↑ a b c d e f Christian Esch, Thore Schröder, Survivors Describe the Russian Atrocities in Bucha: „Do You Want to Die Quickly or Slowly?”, „Der Spiegel”, 8 kwietnia 2022, ISSN 2195-1349 [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  22. ↑ Inside the Battle of Bucha, UnHerd, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  23. ↑ Ukrainian Investigative Director Who Clashed With Activists Approved As Prosecutor-General, RadioFreeEurope/RadioLiberty [dostęp 2022-04-23] (ang.).
  24. ↑ Ben Farmer, Tanya Kozyreva, Simon Townsley, I’m building 2,500 war crimes cases against Vladimir Putin’s invasion, says Ukraine’s chief prosecutor, „The Telegraph”, 30 marca 2022, ISSN 0307-1235 [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  25. ↑ Olga Rudenko, Hundreds of murdered civilians discovered as Russians withdraw from towns near Kyiv (GRAPHIC IMAGES), The Kyiv Independent, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  26. ↑ a b c d e f Miłada Jędrysiak, Co wiemy o mordach w Buczy?, [w:] oko.press [online], 4 kwietnia 2022.
  27. ↑ Russia Ukraine War, AP Images [dostęp 2022-04-05].
  28. ↑ a b c d Catherine Philp Bucha, War in Ukraine: Street where step outside meant a sniper’s bullet, ISSN 0140-0460 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  29. ↑ a b In Ukrainian street, a corpse with hands bound and a bullet wound to the head, „Reuters” [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  30. ↑ [GeoConfirmed], Twitter [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  31. ↑ a b c d e Malachy Browne, David Botti, Haley Willis, Satellite images show bodies lay in Bucha for weeks, despite Russian claims., „The New York Times”, 4 kwietnia 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  32. ↑ Chris Jewers, Drone video shows Russian tank 'opening fire on a cyclist’ in Bucha, Mail Online, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-08].
  33. ↑ Jack Dutton, Bucha woman says soldiers shot husband dead in front of her, Newsweek, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  34. ↑ В Буче нашли тела людей, которых убили и пытались сжечь российские оккупанты. ФОТО 21+, Цензор.НЕТ [dostęp 2022-04-05] (ros.).
  35. ↑ Miłada Jędrysiak, Co wiemy o mordach w Buczy?, [w:] oko.press [online], 4 kwietnia 2022.
  36. ↑ Zwłoki w sanatorium dla dzieci. Miały związane ręce, wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  37. ↑ Sala tortur w sanatorium dziecięcym. Wstrząsające doniesienia z Buczy, www.rmf24.pl [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  38. ↑ Women and girls as young as 14 report being raped by Russian soldiers, uk.news.yahoo.com [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  39. ↑ Ukraine: Dozens of bodies lie in a mass grave in Bucha, Euronews, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (ang.).
  40. ↑ Ukraiński resort obrony o rosyjskiej masakrze w Buczy: Nowa Srebrenica, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  41. ↑ Zabici cywile, zrujnowane domy. Świadkowie pokazują miasta, z których wyszli Rosjanie, forsal.pl, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  42. ↑ Świat wstrząśnięty morderstwami w Buczy, polska-zbrojna.pl [dostęp 2022-04-09].
  43. ↑ Mer Irpienia: Rozstrzeliwano ludzi i jeżdżono po ciałach czołgami, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  44. ↑ Barbara Kwiatkowska, Szokujące doniesienia z Irpienia. Rosjanie jeździli czołgami po ciałach zastrzelonych, wiadomosci.wp.pl, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  45. ↑ Bucza. Wołodymyr Zełenski: „Spalili całe rodziny. Ojciec, matka, dzieci... Małe dzieci”, gazetapl [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  46. ↑ «Без частин тіл, закатовані»: Зеленський пояснив, чому путіна вже не врятує пропаганда, www.ukrinform.ua [dostęp 2022-04-09] (ukr.).
  47. ↑ Joe Biden: Rosja „nie ma czego szukać” w Radzie Praw Człowieka ONZ, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  48. ↑ In Bucha, a massive search for bodies left by Russian occupiers, „The Washington Post”, ISSN 0190-8286 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  49. ↑ Masakra w Buczy. Rosja: Prowokacja USA i NATO, Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-04] (pol.).
  50. ↑ Reuters, Russia says footage in Ukraine’s Bucha was ‘ordered’ to blame Russia, „Reuters”, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-04] (ang.).
  51. ↑ Rosja twierdzi, że przedstawi „dowody empiryczne”, że nie zabija cywilów na Ukrainie, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  52. ↑ Nebenzia: Oskarżenia Ukrainy przeciwko rosyjskim wojskom nie są poparte dowodami, Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  53. ↑ Ukraine war: Biden calls for Putin to face war crimes trial after Bucha killings, „BBC News”, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (ang.).
  54. ↑ Russian foreign minister Lavrov says slaughter in Bucha is a ‘fake attack’, The Independent, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (ang.).
  55. ↑ a b Malachy Browne, David Botti, Haley Willis, Satellite images show bodies lay in Bucha for weeks, despite Russian claims., „The New York Times”, 4 kwietnia 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-04-05] (ang.).
  56. ↑ Zbrodnie Rosjan w Buczy. „NYT”: zdjęcia satelitarne przeczą rosyjskiej propagandzie, TVN24 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  57. ↑ Zbrodnia w Buczy. Zdjęcia „przeczą rosyjskiej propagandzie”, wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  58. ↑ Zdjęcia satelitarne dowodem na zbrodnie w Buczy. „Ciała na ulicach leżały co najmniej od 11 marca”, www.rmf24.pl [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  59. ↑ Pierwsze zdjęcia satelitarne, na których widać masowy grób w Buczy, pochodzą z 10 marca, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  60. ↑ Masakra w Buczy. Zdjęcia satelitarne pokazują masowy grób ofiar rosyjskich żołnierzy, gazetapl [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  61. ↑ a b Putin Says Ukraine Behind ‘Crude and Cynical’ Provocations in Bucha, The Moscow Times, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  62. ↑ Putin claims Ukraine responsible for ‘crude and cynical provocation’ in Bucha, www.timesofisrael.com, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  63. ↑ „Od Lizbony po Władywostok”. Miedwiediew przedstawia rosyjską wizję „otwartej Eurazji”, naTemat.pl [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  64. ↑ Masakra w Buczy. Jak o mordowaniu cywilów informuje rosyjska propaganda, Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  65. ↑ a b Захарова: доказательств непричастности России к событиям в Буче достаточно, Ведомости [dostęp 2022-04-10] (ros.).
  66. ↑ Елизавета КУЗНЕЦОВА, В МИД РФ подчеркнули, что доказательств непричастности России к событиям в Буче достаточно, kp.ru, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-10] (ros.).
  67. ↑ Ukraine war: Putin’s spokesman Dmitry Peskov denies war crimes but admits ‘significant’ Russian losses, Sky News [dostęp 2022-04-10] (ang.).
  68. ↑ Deutsche Welle, German government warns Russian speakers of Kremlin disinformation | DW | 04.04.2022, DW.COM [dostęp 2022-04-18] (ang.).
  69. ↑ Tom Ough, Debunking Russia’s Bucha massacre conspiracy theories, „The Telegraph”, 4 kwietnia 2022, ISSN 0307-1235 [dostęp 2022-04-18] (ang.).
  70. ↑ Fact Check: Russia claims massacre in Bucha „staged” by Ukraine, Newsweek, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-18] (ang.).
  71. ↑ a b Редакция, МО РФ: фейки о якобы преступлениях ВС РФ в Буче появились только после прибытия в город СБУ, Телеканал «Звезда», 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  72. ↑ a b Russian media campaign falsely claims Bucha deaths are fakes, AP NEWS, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] (ang.).
  73. ↑ Bucha killings: Satellite image of bodies site contradicts Russian claims, „BBC News”, 11 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] (ang.).
  74. ↑ Tatjana Schweizer, Fact check: Atrocities in Bucha not ‘staged’, DW.COM, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] (ang.).
  75. ↑ Заявление Министерства обороны России, 3 апреля 2022 года, Посольство России в Великобритании [dostęp 2022-04-18].
  76. ↑ a b Украинские „трупы” шевелятся, встают и избегают транспорта, vesti.ru [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  77. ↑ Rosyjska propaganda o zdjęciach z Buczy: „co za okropni aktorzy”, „trup macha ręką”. Wyjaśniamy manipulację, Konkret24 [dostęp 2022-04-18] (pol.).
  78. ↑ Российская военная пропаганда заявила, что трупы на видео из Бучи «шевелят рукой и встают». Журналист опроверг эту информацию, ZERKALO.IO, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  79. ↑ Резня в Буче: опровергаем фейки российской пропаганды, Новости Беларуси | euroradio.fm [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  80. ↑ GOWORIT MOSKWA: Jak nakłamać o masakrze w Buczy, oko.press [dostęp 2022-04-18].
  81. ↑ РИА Новости, Telegram [dostęp 2022-04-18].
  82. ↑ Sputnik Казахстан, Минобороны назвало кадры из Бучи постановкой Киева для западных СМИ, Sputnik Казахстан, 2022 [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  83. ↑ В Минобороны РФ опровергли заявления Киева об убийствах мирных жителей в Буче, Российская газета [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  84. ↑ В ЛНР прокомментировали постановочное видео из города Буча под Киевом, www.9111.ru [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  85. ↑ a b Rosyjska propaganda pokazała manekina z serialu telewizyjnego, zarzucając „ukraińskim nacjonalistom” prowokację, belsat.eu [dostęp 2022-04-18] (pol.).
  86. ↑ Ольга Юркова, Фейк «России 24»: украинские военные обматывают манекен скотчем, чтобы выдать его за труп, StopFake, 8 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  87. ↑ Фейк от канала «Россия 24»: «Манекен пытаются выдать за труп», Factcheck.kz, 9 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-18] (ros.).
  88. ↑ Putin odznaczył brygadę, która miała dokonać masakry w Buczy. „Za bohaterstwo i męstwo”, www.rmf24.pl [dostęp 2022-04-19] (pol.).
  89. ↑ Są oskarżani o masakrę w Buczy. Putin uhonorował brygadę za „bohaterstwo i waleczność”, TVN24 [dostęp 2022-04-19] (pol.).
  90. ↑ Putin uhonorował „rzeźników z Buczy”. Szokujące doniesienia z Kremla | Wiadomości Radio ZET, wiadomosci.radiozet.pl, 1650 [dostęp 2022-04-19] (pol.).
  91. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 18.04.2022 № 215 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации, publication.pravo.gov.ru [dostęp 2022-04-19].
  92. ↑ Михаил Ходорковский, Telegram [dostęp 2022-04-07].
  93. ↑ Deutsche Welle, Политики, писатели, ученые призвали расследовать действия ВС РФ в Украине | DW | 03.04.2022, DW.COM [dostęp 2022-04-07] (ros.).
  94. ↑ [1/10 Как это видит...], Twitter [dostęp 2022-04-07] (ros.).
  95. ↑ Свидетельства убийств мирных жителей. Хроника войны, Радио Озоди [dostęp 2022-04-07] (ros.).
  96. ↑ CIT, Рассказываем о братской могиле на спутниковых снимках Бучи: как она выглядит с земли и кто ее…, Medium, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-10] (ang.).
  97. ↑ Руслан Левиев о заявлениях России по Буче: „Та же тактика, которую мы видели по сбитому „Боингу”, – убедить аудиторию, что везде ложь”, Настоящее Время [dostęp 2022-04-10] (ros.).
  98. ↑ Evidence grows of civilian killings in Bucha, „BBC News” [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  99. ↑ Военные преступники непосредственно участвующие в совершении военных преступлений против народа Украины в г. Буча – военнослужащие 64 отдельной мотострелковой бригады 35 ОА ВВО, gur.gov.ua [dostęp 2022-04-05].
  100. ↑ Ukraiński wywiad podał nazwiska rosyjskich żołnierzy uczestniczących w masakrze w Buczy, forsal.pl, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  101. ↑ Ta jednostka odpowiada za masakrę w Buczy. Teraz wróci na Ukrainę z „zadaniami specjalnymi”, wiadomosci.dziennik.pl, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  102. ↑ Ukraiński wywiad: Rosyjska brygada odpowiedzialna za masakrę w Buczy, wróci na Ukrainę, wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  103. ↑ Rosyjska brygada odpowiedzialna za masakrę w Buczy wróci na Ukrainę, www.gazetaprawna.pl, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  104. ↑ Ukraiński wywiad zamieszcza listę żołnierzy, którzy popełniali zbrodnie w Buczy, Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  105. ↑ Kolejny dowódca, który może stać za masakrą w Buczy. Specjalna grupa przekazała dane rosyjskiego wojskowego, Onet Wiadomości, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  106. ↑ Ukraiński wywiad opublikował listę żołnierzy oskarżanych o zbrodnie wojenne na ukraińskich cywilach, TVN24 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  107. ↑ Военные преступники участвующие в геноциде народа Украины в Киевской области – военнослужащие 748 отдельного батальона оперативного назначения росгвардии, gur.gov.ua, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09].
  108. ↑ Kuleba calls on ICC mission to come to Bucha to collect evidence of Russian war crimes, Interfax-Ukraine [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  109. ↑ Rafał Borowski WPROST.pl, Wojna na Ukrainie. UE oferuje pomoc w śledztwie ws. masakry w Buczy, Wprost, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  110. ↑ Statement from European Commission President Ursula von der Leyen following her phone call with President Zelenskyy [etleboro.org], etleboro.org [dostęp 2022-04-05].
  111. ↑ Polska prokuratura deklaruje pomoc przy wyjaśnianiu zbrodni wojennych w Buczy, Bankier.pl, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  112. ↑ Polsat News, Polska prokuratura chce pomóc wyjaśnić zbrodnie wojenne w Buczy, polsatnews.pl [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  113. ↑ Wołodymyr Zełenski na Radzie Bezpieczeństwa ONZ: cywile byli miażdżeni czołgami, TVN24 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  114. ↑ Masakra w Buczy. Specjalne posiedzenie ONZ z udziałem Zełenskiego, Bankier.pl, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  115. ↑ Attorney General Merrick B. Garland Delivers Remarks on Enforcement Actions to Disrupt and Prosecute Russian Criminal Activity, www.justice.gov, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  116. ↑ Prokurator generalny USA: pomożemy zbierać dowody na zbrodnie wojenne Rosji w Ukrainie, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  117. ↑ C. Ryan Barber, Attorney General Merrick Garland says he’s investigating alleged war crimes in Ukraine, Business Insider [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  118. ↑ Melanie Amann, Matthias Gebauer, Fidelius Schmid, Possible Evidence of Russian Atrocities: German Intelligence Intercepts Radio Traffic Discussing the Murder of Civilians in Bucha, „Der Spiegel”, 7 kwietnia 2022, ISSN 2195-1349 [dostęp 2022-04-10] (ang.).
  119. ↑ Bucha murders: German report says Russian troops discussed killings, „BBC News”, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-10] (ang.).
  120. ↑ Polsat News, Portal Meduza: nagrania z Buczy dowodzą, że ludzi zabijano podczas okupacji, polsatnews.pl [dostęp 2022-04-10] (pol.).
  121. ↑ Portal Meduza publikuje nagrania z drona z Buczy. „Ludzi zabijano podczas rosyjskiej okupacji”, www.rmf24.pl [dostęp 2022-04-10] (pol.).
  122. ↑ Violetta Baran, Kolejny dowód na winę Rosjan za masakrę w Buczy. Nagrania z drona (+18), wiadomosci.wp.pl, 8 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-10] (pol.).
  123. ↑ a b Ukraine war latest: Killings in Bucha a deliberate massacre, says Ukraine, BBC News [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  124. ↑ Ursula von der Leyen [@Vonderleyen], Appalled by reports of unspeakable horrors in areas from which Russia is withdrawing. An independent investigation is urgently needed. Perpetrators of war crimes will be held accountable., Twitter, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  125. ↑ Josep Borrell Fontelles [@JosepBorrellF], I congratulate #Ukraine on liberation of most of Kyiv region. Shocked by news of atrocities committed by Russian forces. EU assists Ukraine in documenting war crimes. All cases must be pursued, namely by @CIJ_ICJ. The EU will continue strong support to Ukraine. Слава Україні!, Twitter, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  126. ↑ Ellen Ioanes, Russian troops pull back from Kyiv, leaving horrors in their wake, Vox, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  127. ↑ Reuters, U.N. chief calls for independent probe of civilian deaths in Ukrainian town, „Reuters”, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  128. ↑ Ukraina. Przedstawiciel ONZ po obejrzeniu grobu w Buczy: jestem zszokowany, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  129. ↑ AFP, UN humanitarian chief says Bucha investigations are ‘next step’, www.timesofisrael.com [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  130. ↑ AFP, UN Humanitarian Chief Says Bucha Investigations Are ‘Next Step’, The Moscow Times, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  131. ↑ Alice Taylor, Kosovo and Albanian leaders condemn Russian atrocities in Bucha, www.euractiv.com, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  132. ↑ Scott Morrison [@ScottMorrisonMP], Appalled by reports of atrocities against Ukrainian civilians by Russian troops in Bucha and other towns. The targeting of innocent civilians and civilian infrastructure are war crimes. Russia must and will be held accountable for the actions of its armed forces., Twitter, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (ang.).
  133. ↑ Marise Payne [@MarisePayne], Shocked to hear of accounts of summary execution, rape, looting & other crimes by Russian troops in Bucha & across Ukraine. The targeting & treatment of innocent men & women in this way is despicable. Russia must & will be held accountable for the actions of its forces., Twitter, 2022 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  134. ↑ Reuters, China’s envoy to U.N. calls images of dead civilians from Bucha ‘very disturbing’, „Reuters”, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-06] (ang.).
  135. ↑ GLOBALink | China calls for restraint surrounding Bucha incident, Xinhua, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09].
  136. ↑ China calls for probe into Bucha killings, assigns no blame, AP NEWS, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14] (ang.).
  137. ↑ Simone McCarthy, Yong Xiong, As the world reacts in horror to Bucha, China’s state media strikes a different tone, CNN, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14].
  138. ↑ ‘Bucha incident’ not to be used as pretext for inflaming situation: Global Times editorial – Global Times, www.globaltimes.cn [dostęp 2022-04-14].
  139. ↑ ‘Unbearable’: World reacts to civilian killings in Bucha, www.aljazeera.com [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  140. ↑ a b Canada condemns Russia for ‘murder of civilians’ in Bucha, will hold regime accountable – National | Globalnews.ca, Global News [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  141. ↑ Alar Karis [@AlarKaris], We must do more to end the war crimes of the Russian army. The picture that emerges from the areas left behind by the Russian military is horrific, there are no words to describe this. Those who did this must be held responsible, Twitter, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (pol.).
  142. ↑ HÄIRIVAD KAADRID | Venemaa korraldas Butša linnas massimõrva, Delfi [dostęp 2022-04-03].
  143. ↑ a b Katja Incoronato, Sanna Marin ja Sauli Niinistö järkyttyivät: „Sotarikokset on tutkittava”, Uusi Suomi [dostęp 2022-04-03] (fiń.).
  144. ↑ Emmanuel Macron [@EmmanuelMacron], Les images qui nous parviennent de Boutcha, ville libérée près de Kiev, sont insoutenables. Dans les rues, des centaines de civils lâchement assassinés. Ma compassion pour les victimes, ma solidarité avec les Ukrainiens. Les autorités russes devront répondre de ces crimes, Twitter, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  145. ↑ Spanish prime minister calls to investigate Russia for ‘genocide’, www.aa.com.tr [dostęp 2022-04-07].
  146. ↑ Europa en VS reageren geschokt op lugubere beelden uit Boetsja, NRC [dostęp 2022-04-03] (niderl.).
  147. ↑ ‘Deeply disturbing’: India condemns civilian killings in Ukraine’s Bucha at UNSC meet, seeks independent probe, Hindustan Times, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  148. ↑ a b Jack Horgan-Jones, ‘No impunity’ for Russia, says Coveney, as mass graves and bodies found on streets of Ukraine, The Irish Times [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  149. ↑ a b Yair Lapid [@YairLapid], It is impossible to remain indifferent in the face of the horrific images from the city of Bucha near Kiev, from after the Russian army left. Intentionally harming a civilian population is a war crime and I strongly condemn it., Twitter, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  150. ↑ Senior Kazakh Official Calls Bucha Killings A ‘Tragedy’ That Needs Investigation, RadioFreeEurope/RadioLiberty [dostęp 2022-04-08] (ang.).
  151. ↑ S. Korea’s foreign ministry expresses concern over alleged civilian killings by Russia in Bucha, Arirang, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  152. ↑ Lithuanian MPs describe Russia’s atrocities in Ukraine as genocide, lrt.lt, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  153. ↑ Milena Andrukaitytė, Lithuania’s Landsbergis: Bucha massacre can be called genocide, DELFI [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  154. ↑ Maia Sandu [@Sandumaiamd], Impossible to look at atrocities in #Bucha & other 🇺🇦 cities. Shocked at the brutality against civilians. Moldova strongly condemns these crimes against humanity, this illegal & unprovoked war against #Ukraine., Twitter [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  155. ↑ Andrzej Duda [@AndrzejDuda], Criminals must be called criminals, brought to justice and sentenced. Pictures from #Bucha disprove the belief that we have to seek a compromise at any cost. In fact, the Defenders of Ukraine need three things above all: weapons, weapons and more weapons. #StandWithUkraine, Twitter, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-04] (pol.).
  156. ↑ Reuters, Polish PM Calls for Tough Response to Civilian Deaths in Ukraine, 3 kwietnia 2022.
  157. ↑ Bogdan Aurescu [@BogdanAurescu], I strongly condemn t/horrible atrocities committed in #Bucha & other cities of #Ukraine as a result of Russian aggression against 🇺🇦.All perpetrators of such international crimes must be held accountable by int’l justice. 🇷🇴 fully supports a thorough investigation by @IntlCrimCourt, Twitter, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (pol.).
  158. ↑ Aktuality.sk, Premiér: Barbarské vyčíňanie ruských vojakov na Ukrajine bude tvrdo potrestané, Aktuality.sk [dostęp 2022-04-03] (słow.).
  159. ↑ Masakra w Buczy. Biden zabiera głos i mówi o procesie, wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-04-04] (pol.).
  160. ↑ Blinken: growing evidence of Russian atrocities in Ukraine a ‘punch to the gut’, the Guardian, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  161. ↑ Switzerland calls for urgent probe into alleged atrocities near Kyiv, SWI swissinfo.ch [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  162. ↑ Turkey calls for probe into civilian deaths in Ukraine’s Bucha – Turkey News, Hürriyet Daily News [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  163. ↑ a b Lauren Fedor, Jasmine Cameron-Chileshe, Valentina Pop, Ukraine accuses Russian soldiers of killing unarmed civilians, „Financial Times”, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03].
  164. ↑ Philip Pullella, Pope kisses Ukrainian flag, condemns 'the massacre of Bucha’, „Reuters”, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  165. ↑ Orban: Okrucieństwa na Ukrainie powinny być przedmiotem dochodzenia, Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-06] (pol.).
  166. ↑ Wojna w Ukrainie. Viktor Orban potępia masowe zabójstwa w Buczy, Polsat News, 9 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-10].
  167. ↑ Crimini a Bucha. Dichiarazione del Presidente del Consiglio, governo.it, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-03] (wł.).
  168. ↑ ‘Unbearable’: World reacts to civilian killings in Bucha, www.aljazeera.com [dostęp 2022-04-04] (ang.).
  169. ↑ Kolejne państwa wyrzucają rosyjskich dyplomatów, Businessinsider, 30 marca 2022 [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  170. ↑ Dania. MSZ: wydalamy 15 rosyjskich dyplomatów, Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  171. ↑ Reuters, Sweden joins European nations in expelling Russian diplomats, „Reuters”, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  172. ↑ Rumunia wydala 10 rosyjskich „dyplomatów”, Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  173. ↑ Włochy wydaliły 30 rosyjskich dyplomatów, gospodarka.dziennik.pl, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  174. ↑ Świat reaguje na masakrę w Buczy. Europejskie kraje wyrzucają rosyjskich dyplomatów [Aktualizacja], 300Gospodarka.pl, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  175. ↑ Szpiedzy, zagrożenie, reakcje po masakrze. Rosyjscy dyplomaci wydalani, wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  176. ↑ Reuters, Spain to expel around 25 Russian diplomats, foreign minister says, „Reuters”, 5 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07] (ang.).
  177. ↑ Niemcy reagują na masakrę ludności cywilnej w Buczy. Wydalają rosyjskich dyplomatów, Rzeczpospolita [dostęp 2022-04-07] (pol.).
  178. ↑ Волонтери оприлюднили дані командира окупантів, які вчиняли звірства у Бучі, www.unian.ua [dostęp 2022-04-09] (ukr.).
  179. ↑ InformNapalm, Telegram [dostęp 2022-04-09].
  180. ↑ [List of Russian...], Twitter [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  181. ↑ Anonymous leaks List of Russian military stationed in Bucha (51460), The Tech Outlook, 4 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  182. ↑ [We know...], Twitter [dostęp 2022-04-09] (ang.).
  183. ↑ Zbrodniarze z Buczy na Google Maps. Dane ujawniają pochodzenie rosyjskich żołnierzy, www.komputerswiat.pl, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  184. ↑ Jednostka odpowiedzialna za ludobójstwo w Buczy zlokalizowana przy pomocy Google Maps, antyweb.pl [dostęp 2022-04-09].
  185. ↑ Samotny aktywista, związane ręce. Akcja „Bucza” w pobliżu Kremla, TVN24 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  186. ↑ [Акция...], Twitter [dostęp 2022-04-09] (ros.).
  187. ↑ Redakcja, Protest przed ambasadą Rosji w Warszawie. Strajkujący przynieśli zdjęcia ukazujące masakrę dokonaną przez Rosjan w Buczy [FOTOGALERIA], Polska Times, 6 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  188. ↑ „Krwawy staw”. Urzędnicy rosyjskiej ambasady zobaczyli z okien makabryczny widok, wiadomosci.dziennik.pl, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  189. ↑ Polsat News, „Krwawy staw” przed ambasadą Rosji w Wilnie, polsatnews.pl [dostęp 2022-04-09] (pol.).
  190. ↑ „Dywan z ludzi” w Berlinie. Protest dla upamiętnienia ofiar z Buczy, TVN24 [dostęp 2022-04-09] (pol.).

Linki zewnętrzne

Wojna rosyjsko-ukraińska
  • Tło historyczne
Główne wydarzenia
Wojna w Donbasie
Inwazja Rosji na Ukrainę
wschodnia Ukraina
północno-wschodnia Ukraina
  • Bitwa o Konotop
  • Bitwa o Ochtyrkę
  • Bitwa o Sumy
Kijów i obwód kijowski
południowa Ukraina
inne
zbrodnie wojenne
jednostki wojskowe
Wpływ i reakcje
Cyberwojna
  • Cyberwojna rosyjsko-ukraińska
  • Cyberatak na ukraińską sieć energetyczną
  • Surkov Leaks
  • Cyberataki na Ukrainę
    • 2017
    • 2022
Media i kultura popularna

Media użyte na tej stronie

Kyiv oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of the Kiev region, from July 17, 2020
Flag of NATO.svg
Flaga Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).
Flag of Albania.svg
Flag of Albania
Flag of Canada (Pantone).svg
Flag of Canada introduced in 1965, using Pantone colors. This design replaced the Canadian Red Ensign design.
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of the Vatican City.svg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC0
Flag of the Vatican City.
Flag of New Zealand.svg
Flag of New Zealand. Specification: http://www.mch.govt.nz/nzflag/description.html , quoting New Zealand Gazette, 27 June 1902.
Bucha civilians massacred by Russian soldiers, c. April 2022 - 01.jpg
Bucha civilians alleged massacred by Russian soldiers, c. April 2022
DestroyedcarinBucha.png
Autor: National Police of Ukraine, Licencja: CC BY 4.0
Destroyed car in Bucha with a dead person inside, 2 April 2022
Kiev oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of the Kiev region, from July 17, 2020
Stop mordowaniu dzieci - Bucha.jpg
Autor: Tomasz Molina, Licencja: CC BY-SA 4.0
Demonstracja przed siedzibą Agence France Press w sprawie zwrócenia uwagi zagranicznych mediów na zbrodnie rosyjskiej armii w Ukrainie.
Bucha after Russian invasion of Ukraine 5.jpg
(c) rbc.ua, CC BY 4.0
Буча після російського вторгнення в Україну
Bucha telebim in Błonie, Poland.jpg
Autor: Karol Szejner, Licencja: CC BY-SA 4.0
Telebim z wyrazami wsparcia dla ofiar Masakry w Buczy, zainstalowany na budynku Centrum Sportu w Błoniu
Volodomyr Zelensky's speech on the Russian massacre of Bucha, c. April 2022.ogg
(c) President.gov.ua, CC BY 4.0
Volodomyr Zelensky's speech on the Russian massacre of Bucha, c. April 2022
Plenary opening - A minute of silence for the victims of Ukraine war - 51988360879.jpg
Autor: European Parliament, Licencja: CC BY 2.0
Plenary opening - European Parliament observes minute of silence for the victims of Ukraine war, the Massacre of Bucha and the atrocities of Irpin were specifically mentioned, 4 April 2022

President Metsola updated the house on her visit to Ukraine and appealed for more logistical, humanitarian and military support, at the opening of the session.

Updating MEPs on her visit to Ukraine and her meeting with the Verkhovna Rada and President Zelenskyy, President Metsola said it meant a great deal to those fighting in Ukraine that the European Parliament was present with them.

The atrocities committed by the Russian army in Ukraine are horrific, disgraceful and shameful, said the President, adding that the images from Bucha and Irpin underline the level of threat facing Ukraine and the global rules-based world order.

“These are war crimes perpetrated by war criminals; these coordinated acts of inhumanity cannot remain unanswered. We will hold all those responsible to account”, the President underlined. This would mean immediately adopting a new package of forceful sanctions, and targeting those who bankroll and support Putin.

More to the session: www.europarl.europa.eu/news/en

These photos are free to use under Creative Commons license CC-BY-4.0 and must be credited: "CC-BY-4.0: © European Union 2022 – Source: EP". (creativecommons.org/licenses/by/4.0/) No model release form if applicable. For bigger HR files please contact: webcom-flickr(AT)europarl.europa.eu
20220402 - Ukrainian police enters Bucha.webm
Ukrainian police works in Bucha city (Ukraine, Kyiv Oblast) after Russian occupation of the city during Russian invasion of Ukraine. The police searches saboteurs, examines places of Russian war crimes and collects explosive ordnance for disposal.
Bucha after Russian occupation (04).jpg
Autor: National Police of Ukraine, Licencja: CC BY 4.0
Ukrainian police examines aftermath of Russian occupation in Kyiv Oblast. 150 investigators are involved.
Exhuming of bodies of inhabitants of Bucha city killed by Russian troops from a mass grave (see also a video).