Rzeźby w Parku Śląskim

Rzeźby w Parku Śląskim – zespół rzeźb znajdujących się na obszarze Parku Śląskiego.

Obejmuje:

dzieła tworzące Galerię Rzeźby Śląskiej – ekspozycję plenerową usytuowaną w pobliżu restauracji „Łania” (Aleja Łani nr 1),
rzeźby o charakterze dekoracyjnym, uzupełniające krajobraz parkowy, rozmieszczone w większości przy alejach spacerowych,
rzeźby o charakterze edukacyjnym – rekonstrukcje dinozaurów zgrupowane w Kotlinie Dinozaurów.

Rzeźby zróżnicowane są pod względem treści, materiału i stylistyki. Wykonywane były od lat 60. XX wieku przez uznanych rzeźbiarzy polskich, w znacznej większości związanych z Górnym Śląskiem.

W kwietniu 2011 roku 53 rzeźby zostały wpisane do rejestru zabytków ruchomych.

Galeria Rzeźby Śląskiej

Galeria Rzeźby Śląskiej – plenerowa ekspozycja rzeźb powstała z inicjatywy Jerzego Ziętka^[1] jako realizacja pomysłu artystów katowickiego okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków, w szczególności Jerzego Egona Kwiatkowskiego, Tadeusza Ślimakowskiego i Teresy Michałowskiej-Reuszerowej^[2].

Pomysł polegał na zapraszaniu wybranych rzeźbiarzy do udziału w wystawie plenerowej. Artyści wykonywali na ekspozycję rzeźby gipsowe, z których (po ocenie komisji kwalifikacyjnej i widzów) kilka było wybieranych do realizacji w trwałym materiale tworząc stałą plenerową wystawę. Z czasem formuła wystaw została zmieniona – artyści przywozili szkice i na ich podstawie wybierane były projekty do realizacji^[3].

Parkowe ekspozycje miały być wymieniane częściowo co dwa lata. Pierwszy plener miał miejsce w 1963 roku (wystawiono wówczas 18 prac), ostatni w 1983. Organizatorami wystaw byli Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (obecnie Park Śląski) oraz Związek Polskich Artystów Plastyków^[4].

Galeria nie posiada motywu przewodniego. Rzeźby reprezentują różnorodne tematy i warsztaty, ilustrują główne tendencje powojennej sztuki rzeźbiarskiej. Wartość galerii polegała na przybliżaniu przeciętnemu widzowi wybitnych dzieł sztuki. Dla artystów była to możliwość wymiany doświadczeń i pokazania swojego dorobku.

Od 2005 roku w ratowanie rzeźb zaangażowana jest Fundacja dla Śląska^[5].

Kotlina Dinozaurów

Kotlina Dinozaurów

Na terenie Parku Śląskiego, w Śląskim Ogrodzie Zoologicznym, znajduje się zespół rzeźb o charakterze edukacyjnym przedstawiających różne gatunki dinozaurów naturalnej wielkości. Otwarcie Kotliny Dinozaurów miało miejsce w 1975 roku. Była to pierwsza w Polsce tego typu ekspozycja^[6]. Inspiracją do jej powstania były prace wykopaliskowe na terenie pustyni Gobi, prowadzone w latach 1963–1971 przez polskich paleontologów. Dinozaury były zaprojektowane przez Wojciecha Skarżyńskiego, pracownika Instytutu Paleontologii PAN i uczestnika w/w wypraw do Mongolii. Wykonawcą prac była Katowicka Pracownia Sztuk Plastycznych. Przy tworzeniu zwierząt pracowali między innymi rzeźbiarze: Henryk Fudali, Waldemar Madej oraz Józef Sawicki, architekt wnętrz Jan Kosarz i architekt krajobrazu Zofia Ziembińska-Sznee. Nadzór naukowy prowadziła prof. Zofia Kielan-Jaworowska^[7]. Wszystkie 16 modeli zwierząt wykonano z żelbetu.

Wykaz rzeźb

Galeria Rzeźby Śląskiej

Zdjęcie	Nazwa rzeźby	Czas powstania	Autor	Uwagi
	Siedząca		Gerard Grzywaczyk	rzeźba z piaskowca^[8]
	Dwie góralki		Jerzy Egon Kwiatkowski	rzeźba zniszczona, pozostały fragmenty nóg postaci^[8]
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl	Dziewczyna 83	1983	Leopold Trybowski
	Dziewczyna z kwiatem		Czesław Dukat
	Dziewczyna z ptakiem		Henryk Piechaczek
	Ewa	1965	Angelina Jura-Petrucco
	Jelonki		Stanisław Hochuł
	Kolarze		Zdzisław Cierniak	Rzeźba wykonana z żywicy epoksydowej
	Kompozycja		Zygmunt Brachmański
	Kozice		Stanisław Hochuł
	Kwiaciarka		Czesław Dukat
	Lato		Zygmunt Brachmański
	Lot	1963	Tadeusz Ślimakowski
	Matka z dzieckiem	1968	Jerzy Kwiatkowski
	Miotacz		Zygmunt Brachmański
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl	Motyl		Joanna Ambroziak-Hanasiewicz
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl	Muzykanci		Stanisław Pietrusa
	Na pływalni		Stanisław Hochuł
	Pastuszek		Artur Cienciała
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl	Pączkowanie	1983[?]	Mirosław Kiciński
	Pąk		Krystyna Pławska-Jackiewicz
	Płetwonurek	1963	Fryderyk Kubica
	Pocałunek		Mirosław Kiciński
	Postać Siedząca^[9]		Jacek Sarapata^[9]
	Ptaki		Urszula Kaczmarczyk
	Rodzina	1963^[10]	Jerzy Kwiatkowski
	Rozdarcie		Joachim Krakowczyk
	Rytm II		Andrzej Szczepaniec
	Symbioza		Joachim Krakowczyk
	Totem	1966	Józef Trenarowski	rzeźba pierwotnie postawiona przy Sankodromie^[8]
	Urząd		Jerzy Kędziora
	Wilki	1966 (data przybliżona)	Anna Dębska	rzeźby pierwotnie postawione przy Sankodromie^[8], zdemontowane (stan na 2017 rok)^[11]
	W objęciu	1968	Augustyn Dyrda
	Zakochani I	1963	Augustyn Dyrda
	Zakochani II	1965	Augustyn Dyrda
	Zbliżenie		Henryk Fudali

Pozostałe rzeźby na terenie parku

Nazwa rzeźby	Czas powstania	Autor	Uwagi
Czapla		nieznany
Dron	2014^[12]	Julita Wójcik	Rzeźba interaktywna – przekaz z kamery umieszczonej na rzeźbie można oglądać na stronie internetowej parku
Dziewczyna z dzbanem / Kobieta z dzbanem (fontanna)	2006	Zbigniew Januszewski	Podarowana parkowi przez markę „Tyskie”. Skradziona w 2016 roku.
Dziewczyna z kwiatem	1965	Tadeusz Sadowski
Dziki		nieznany
Foki (fontanna)	1963 (data przybliżona)	Tadeusz Sadowski
Foki		Tadeusz Sadowski
Fryz przedstawiający budowniczych parku	przed 1963	Jan Ślusarczyk	Na fasadzie restauracji „Kamienny Kasztel”, przesłonięty szyldem
Górnicy	1965	Marian Wnuk
Górnik	1954	Stanisław Marcinów^[13]
Gromowładny	1980 (data przybliżona)	Stanisław Hochuł
Hutnik	1953	Jan Ślusarczyk^[14]	Pierwotnie znajdował się przed małym pawilonem wystawowym^[14]
Karlik i Karolinka	2005	Robert Sobociński	Podarowana parkowi przez markę „Tyskie”
Karolinka	1963^[15]	Leopold Trybowski^[16]
Kopernik	1959	Jerzy Bandura
Krakowiak	przed 1963	Jan Ślusarczyk^[17]	Przy kręgu tanecznym^[17]
Łanie (Gazele)	1967	Anna Dębska	Rzeźba w rosarium, obecnie zdemontowana^[11]. Planowane przywrócenie w 2020 roku.
Mazur	przed 1963	Jan Ślusarczyk (lub Stanisław Lisowski^[18])
Niedźwiedzica z małymi		nieznany
Niedźwiedzie		nieznany
Pawie	lata 60. XX	Anna Dębska^[16]	zniszczona (2017)^[16]
Pelikany (fontanna)	1963	Tadeusz Sadowski
Perkoz	1965 (data przybliżona)	Anna Dębska	Rzeźba przy stawie „Perkoz”, obecnie zdemontowana^[11]. Planowane przywrócenie w 2020 roku.
Piłkarze		nieznany
Popiersie Jerzego Ziętka^[19]	1986 (data przybliżona)		Dwuczęściowy pomnik z popiersiem Jerzego Ziętka oraz dwoma inskrypcjami: OŚRODEK HARCERSKI / IMIENI(A) GENERAŁA JERZEGO ZIĘTKA, WIELKIEMU PRZYJACIELOWI / ZUCHY HARCERZE INSTRUKTORZY / MAJ 1986
Prawie zakochani (Prawie zaręczeni)	2006^[20]	Jaakko Pernu
Pylon I przy wejściu głównym	przed 1957	nieznany	Wejście główne do parku
Pylon II przy wejściu głównym	przed 1957	nieznany	Wejście główne do parku
Ryby (fontanna)	1963	Tadeusz Sadowski
Rytm I		Jan Ślusarczyk
Rzeźba ogrodowa (Centaur)		Andrzej Szczepaniec	Rzeźba przeniesiona w 2012 roku z Galerii Rzeźby Śląskiej do holu siedziby dyrekcji WPKiW.
Szczurołap		Richard Adolf Zutt^[21] (lub Emmanuel Frémiet^[22])	W 1953 roku przywieziony do parku z Zabrza i ustawiony nad stawem, obecnie na terenie ZOO znajduje się kopia wykonana w GZUT, oryginał znajduje się w Muzeum Miejskim w Zabrzu
Tablica generała Jerzego Ziętka		Zygmunt Brachmański
Tablica Kosmonautów	po 25 października 1962	?	Inskrypcja na tablicy: DRZEWA PRZYJAŹNI ZASADZILI / 26. X. 1963 / W TIERIESZKOWA W. BYKOWSKI / KOSMONAUCI RADZIECCY
Tańczący	1953^[23]	Stanisław Marcinów
Tańczący (Trojak)	1953^[23]	Stanisław Marcinów^[24]
Żyrafa	1959	Leopold Pędziałek, Leszek Dutka konstrukcja: Jerzy Tombiński^[25]	Odlana w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Początkowo szara z fioletowym oświetleniem neonowym, w 1996 pomalowana na żółto w brązowe łaty, w 2011 wrócono do pierwotnej kolorystyki i wykonano nowe oświetlenie^[26].
Źrebaki	1965	Anna Dębska	Po likwidacji Domu Turysty PTTK rzeźba została przeniesiona do ogrodu zoologicznego. Obecnie zdemontowana^[11] Planowane przywrócenie w 2020 roku w nowym miejscu – przed siedzibą dyrekcji Parku Śląskiego.

Przypisy

↑ Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 8.
↑ Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 10.
↑ Łukasz Respondek: Jedyna taka galeria w Gazeta Parkowa. Park Śląski w Chorzowie, listopad 2014, s. 8.
↑ Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 13.
↑ Niedźwiedź ukryty w zaroślach – Mapa Miejsc Ciekawych, www.mapamiejscciekawych.pl [dostęp 2017-11-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-09] .
↑ Śląski Ogród Zoologiczny – Strona główna, zoo.silesia.pl [dostęp 2018-08-21] .
↑ Łukasz Respondek: Jak prajaszczury z pustyni Gobi zamieszkały w chorzowskim zoo. Park Śląski w Chorzowie, 30 stycznia 2015 (na gazecie błędnie podany rok 2014), s. 8.
↑ ^a ^b ^c ^d Marta Ostrowska: Galeria. [w:] Napraw sobie miasto [on-line]. [dostęp 2018-11-07].
↑ ^a ^b Zakończył się pierwszy etap autorskiej renowacji figur w Galerii Rzeźby Śląskiej. Miotacz już bez ubytków. Park Śląski, 2013-10-14. [dostęp 2018-08-18].
↑ Marian Sworzeń: Jerzy Egon Kwiatkowski. Urząd Miasta w Miołowie i Galeria Miejskiego Domu Kultury w Mikołowie, 2005, s. 8.
↑ ^a ^b ^c ^d Anna Malinowska: Wojewódzki konserwator zabytków obejrzał rzeźby w Parku Śląskim. „Jest źle”. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA. [dostęp 2018-08-18].
↑ http://www.fakt.pl/katowice/dzielo-bedzie-mozna-ogladac-juz-za-kilka-dni,artykuly,486173.html, 14.01.2015.
↑ Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 48.
↑ ^a ^b Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 41.
↑ Park Śląski – Karolinka w renowacji. Rozpoczęło się odnawianie kultowej rzeźby, parkslaski.pl [dostęp 2017-11-20] .
↑ ^a ^b ^c Anna Malinowska: Na ratunek rzeźbom w Parku Śląskim. „Karolinka” od lat zabita deskami. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2017-11-25. [dostęp 2018-08-18].
↑ ^a ^b Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 54.
↑ Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 53.
↑ Ośrodek Harcerski skończył 50 lat. Parkowe pół wieku z lilijką. Park Śląski, 2014-05-20. [dostęp 2018-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-19)].
↑ Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 49.
↑ Wyborcza.pl, katowice.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-20] .
↑ Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 72.
↑ ^a ^b Aneta Borowik: Park Śląski w Chorzowie. Projekty i realizacje z lat 1950–1989. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2020, s. 28. ISBN 978-83-66018-71-6. [dostęp 2022-10-13]. (pol.).
↑ Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 50.
↑ Park Śląski – Historia największej z parkowych rzeźb. Awangardowej „Żyrafy”, która zaprasza do zoo [ZDJĘCIA], parkslaski.pl [dostęp 2017-11-20] .
↑ Galeria – zyrafa.naprawsobiemiasto.eu, zyrafa.naprawsobiemiasto.eu [dostęp 2017-11-20] .

Bibliografia

Hanka Jarosz-Jałowiecka: Rzeźby w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku. Katowice: Fundacja dla Śląska, 2007. ISBN 978-83-60879-20-7.
Śląski Park Kultury. Władysław Niemirski, Karol Słotwiński (red.). Katowice: Nakładem Komitetu Budowy Wojewódzkiego Parku Kultury i Wpoczynku, Wydawnictwo „Śląsk”, 1963.

[CITEREFJarosz-Jałowiecka20078-1] Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 8.

[CITEREFJarosz-Jałowiecka200710-2] Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 10.

[3] Łukasz Respondek: Jedyna taka galeria w Gazeta Parkowa. Park Śląski w Chorzowie, listopad 2014, s. 8.

[CITEREFJarosz-Jałowiecka200713-4] Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 13.

[5] Niedźwiedź ukryty w zaroślach – Mapa Miejsc Ciekawych, www.mapamiejscciekawych.pl [dostęp 2017-11-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-09] .

[6] Śląski Ogród Zoologiczny – Strona główna, zoo.silesia.pl [dostęp 2018-08-21] .

[7] Łukasz Respondek: Jak prajaszczury z pustyni Gobi zamieszkały w chorzowskim zoo. Park Śląski w Chorzowie, 30 stycznia 2015 (na gazecie błędnie podany rok 2014), s. 8.

[mo-8] Marta Ostrowska: Galeria. [w:] Napraw sobie miasto [on-line]. [dostęp 2018-11-07].

[ps-9] Zakończył się pierwszy etap autorskiej renowacji figur w Galerii Rzeźby Śląskiej. Miotacz już bez ubytków. Park Śląski, 2013-10-14. [dostęp 2018-08-18].

[10] Marian Sworzeń: Jerzy Egon Kwiatkowski. Urząd Miasta w Miołowie i Galeria Miejskiego Domu Kultury w Mikołowie, 2005, s. 8.

[maa-11] Anna Malinowska: Wojewódzki konserwator zabytków obejrzał rzeźby w Parku Śląskim. „Jest źle”. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA. [dostęp 2018-08-18].

[12] ttp://www.fakt.pl/katowice/dzielo-bedzie-mozna-ogladac-juz-za-kilka-dni,artykuly,486173.html, 14.01.2015.

[CITEREFŚląski_Park_Kultury196348-13] Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 48.

[CITEREFŚląski_Park_Kultury196341-14] Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 41.

[15] Park Śląski – Karolinka w renowacji. Rozpoczęło się odnawianie kultowej rzeźby, parkslaski.pl [dostęp 2017-11-20] .

[ma-16] Anna Malinowska: Na ratunek rzeźbom w Parku Śląskim. „Karolinka” od lat zabita deskami. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2017-11-25. [dostęp 2018-08-18].

[CITEREFŚląski_Park_Kultury196354-17] Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 54.

[CITEREFŚląski_Park_Kultury196353-18] Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 53.

[19] Ośrodek Harcerski skończył 50 lat. Parkowe pół wieku z lilijką. Park Śląski, 2014-05-20. [dostęp 2018-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-19)].

[CITEREFJarosz-Jałowiecka200749-20] Jarosz-Jałowiecka 2007 ↓, s. 49.

[21] Wyborcza.pl, katowice.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-20] .

[CITEREFŚląski_Park_Kultury196372-22] Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 72.

[Borowik-23] Aneta Borowik: Park Śląski w Chorzowie. Projekty i realizacje z lat 1950–1989. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2020, s. 28. ISBN 978-83-66018-71-6. [dostęp 2022-10-13]. (pol.).

[CITEREFŚląski_Park_Kultury196350-24] Śląski Park Kultury 1963 ↓, s. 50.

[25] Park Śląski – Historia największej z parkowych rzeźb. Awangardowej „Żyrafy”, która zaprasza do zoo [ZDJĘCIA], parkslaski.pl [dostęp 2017-11-20] .

[26] Galeria – zyrafa.naprawsobiemiasto.eu, zyrafa.naprawsobiemiasto.eu [dostęp 2017-11-20] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Rzeźby w Parku Śląskim

Spis treści

Galeria Rzeźby Śląskiej

Kotlina Dinozaurów

Wykaz rzeźb

Galeria Rzeźby Śląskiej

Pozostałe rzeźby na terenie parku

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie