Rzecznik generalny (Unia Europejska)

Rzecznik generalny (ang. Advocate General, fr. Avocat général) – wysoki urzędnik sądowy wchodzący w skład Trybunału Sprawiedliwości. Głównym zadaniem rzeczników jest sporządzanie opinii w przedmiocie sposobu rozpoznawania sprawy, która wpłynęła do Trybunału. Opinie rzeczników nie są wiążące dla sędziów Trybunału ani dla sądów krajowych, jednak wnioski rzeczników bywają często uwzględniane w wydawanych orzeczeniach[1][2].

Funkcja rzecznika generalnego w postępowaniu

Zgodnie z regulacjami wynikającymi z art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i art. 254 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w składzie Trybunału Sprawiedliwości (sensu stricto) oprócz 27 sędziów znajduje się 11[3] rzeczników generalnych[3][4][5]. Rzecznicy są powoływani w celu wspomagania prac Trybunału. W sprawach im przydzielonych (w których – zgodnie ze statutem Trybunału – wymagany jest ich udział[1]) przedstawiają bezstronne i niezależne opinie oraz umotywowane wnioski[3][6]. „Opinia rzecznika generalnego” zawiera analizę faktycznych i prawnych okoliczności sprawy wniesionej pod ocenę Trybunału i uwzględnia wcześniejsze orzecznictwo sądów unijnych. Przedkładane opinie nie są wiążące dla Trybunału, jednak wnioski rzeczników bywają często uwzględniane w wydawanych orzeczeniach[1]. Są one zazwyczaj bardziej dyskursywne, obszerne, szczegółowe i otwarte niż uzasadnienia wyroków pochodzących od Trybunału, które są z zasady bardzo lakoniczne i subsumpcyjne[2]. Ich zawartość nie może być jednak utożsamiana ze zdaniem TSUE nawet wtedy, gdy ten postąpił zgodnie z zawarta w nich konkluzją[2].

W 2003 wprowadzono zasadę, że opinia rzecznika jest wymagana tylko wtedy, gdy Trybunał uzna, że dane postępowanie dotyczy nowego zagadnienia prawnego[6].

W Sądzie, który jest drugim obok Trybunału organem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, nie ma stałych rzeczników generalnych. W miarę potrzeb do wykonywania tej funkcji mogą zostać wezwani poszczególni sędziowie (Zob. art. 49 Statutu TSUE[5].

Wybory i kadencje

Rzecznicy generalni są wybierani na 6-letnie kadencje, które mogą być odnawiane. Są wybierani przez rządy państw członkowskich (w drodze porozumienia), po uprzedniej konsultacji ze specjalnym komitetem (złożonym z 7 osobistości o uznanej kompetencji w dziedzinie praw), który opiniuje kandydatury pod kątem wymagań[1][3]. Kandydaci są wyłaniani spośród osobistości o niekwestionowanej niezależności i legitymujących się wymaganymi w ich państwie kwalifikacjami do pełnienia najwyższych funkcji sądowych lub będących prawnikami o uznanych kompetencjach. Wybrani rzecznicy sprawują swoją funkcję niezależnie[1].

Każdemu z sześciu – Niemcom, Francji, Wielkiej Brytanii, Włochom, Hiszpanii i Polsce[7] (do 1 lipca 2013 pięciu, bez Polski[8]) – największych państw członkowskich UE przysługuje stałe prawo obsadzania stanowiska jednego rzecznika generalnego. Pozostałe państwa mają prawo obsadzania go rotacyjnie (w ramach pozostałych miejsc w składzie tych urzędników)[9]. Od 2013 polskim rzecznikiem generalnym Trybunału jest Maciej Szpunar[10].

W celu zapewnienia ciągłość funkcjonowania Trybunału co trzy lata następuje częściowe odnowienie składu rzeczników generalnych; dotyczy ono za każdym razem czterech rzeczników[3]. Co trzy lata, tuż po odnowieniu składu, rzecznicy generalni wybierają ze swego grona „pierwszego rzecznika”, który na zasadzie primus inter pares reprezentuje kolegium rzeczników, a także zajmuje się przydzielaniem spraw poszczególnym rzecznikom. Stara się przy tym uniknąć sytuacji, w której przydzielony rzecznik byłby obywatelem państwa członkowskiego, które jest stroną postępowania[6].

Funkcję rzecznika określają przepisy regulujące pracę Trybunału: art. 2–8, 49, 62 Statutu TSUE[11], art. 3–7 Regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości[12] i art. 2 § 2 i art. 17–19 Regulaminu postępowania przed Sądem[13]. Na podstawie art. 8 Statutu TSUE do rzeczników generalnych stosuje się niektóre przepisy dotyczące sędziów (tj. postanowienia art. 2–7 Statutu TSUE)[11].

Osoby pełniące funkcję rzeczników generalnych

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Aureliusz Wlaź: Instytucje Unii Europejskiej. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, bd, s. 26–28. ISBN 978-83-7567-037-0.
  2. ↑ a b c Maciej Koszowski: Granice związania orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, [w:] Granice państwa jako granice jurysdykcji w Unii Europejskiej, red. S.M. Grochalski. Dąbrowa Górnicza: 2012, s. 38; 46–47. ISBN 978-83-62897-26-1.
  3. ↑ a b c d e Trybunał Sprawiedliwości. curia.europa.eu. [dostęp 2018-11-04].
  4. ↑ Protokół nr 3 w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości. „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”. C.08.115.210, 2008-05-09. Unia Europejska. 
  5. ↑ a b Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. „Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej”, s. 1–5, 2018-05. Parlament Europejski. 
  6. ↑ a b c Jarosław Sozański: Trybunał Sprawiedliwości. Warszawa ; Poznań: Polskie Wydawnictwo Prawnicze „Iuris”, 2010, s. 208. ISBN 978-83-89363-82-4.
  7. ↑ Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie liczby rzeczników generalnych, „{{{czasopismo}}}”, Rada Europy, 7013/13, register.consilium.europa.eu, 14 czerwca 2013.czasopismo
  8. ↑ Joint Declaration on Article 31 of the Decision adjusting the instruments concerning the accession of the new Member States to the European Union. „Official Journal of the European Communities”. L 1/221, 1995. Rada Europy (ang.). 
  9. ↑ Anna Zawidzka-Łojek, Adam Łazowski: Podręcznik prawa Unii Europejskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy EuroPrawo, 2017, s. 97. ISBN 978-83-7627-152-1.
  10. ↑ Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Sprawozdanie roczne.. Luksemburg: Trybunał Sprawiedliwości UE, 2015, s. 238. ISBN 978-92-829-1966-8.
  11. ↑ a b Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tekst skonsolidowany). „Dz.U. L 228 z 23.8.2012”, 2012. Parlament Europejski i Rada Europy. 
  12. ↑ Tekst skonsolidowany regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości z dnia 25 września 2012. TSUE, 2012.
  13. ↑ Regulamin postępowania przed Sądem. TSUE, 2013.