Rzepicha, matka królów

Rzepicha, matka królów, żona Piasta, między narodami sarmackimi słowiańskiego monarchy tej części ziemi, która nazywa się Polską

Strona tytułowa pierwszego wydania
Autor	Franciszek Salezy Jezierski
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Warszawa
Język	polski
Data wydania	1790

Rzepicha, matka królów, żona Piasta, między narodami sarmackimi słowiańskiego monarchy tej części ziemi, która nazywa się Polską – powieść Franciszka Salezego Jezierskiego wydana w Warszawie w 1790.

Powieść ma charakter zbeletryzowanej publicystyki. Jezierski odwołuje się do tez historycznych głoszonych ówcześnie przez Hugona Kołłątaja i środowisko Kuźnicy, a przedstawionych m.in. w Historii Ignacego Krasickiego. Koncepcja ta mówiła, jakoby naród polski powstał w wyniku podboju Sarmatów, autochtonicznych mieszkańców ziemi polskich, przez Słowian przybyłych z Panonii. Poglądy te, w przeciwieństwie do wcześniejszej odmiany sarmatyzmu, miały być uzasadnieniem dla przeprowadzenia reform społecznych, przywracających dawne porządki, a nie argumentem na rzecz zachowania aktualnego stanu.

Pierwsze trzy rozdziały książki traktują o przedhistorycznych dziejach Sarmacji. Pod koniec III rozdziału Jezierski informuje, jakoby w czasie I rozbioru odnalazł na Kujawach pamiętnik Rzepichy zatytułowany Matka królewskiego rodu. Rzekoma kopia miała być sporządzona przez Olbrachta, sekretarza mistrza krzyżackiego, który znalazł oryginalny pergamin podczas wyprawy przeciw Prusom i przetłumaczył tekst z języka starosłowiańskiego.

W powieści znalazły się motywy utopijne, idealizujące czasy legendarnych przodków, które są przedstawiane jako wzorcowy model społeczno-ustrojowy. Rzepicha, Piast, mieszkańcy wsi, rzemieślnicy przeciwstawieni są najeźdźcom zaliczającym się do szlachty i arystokracji. Postacie głównych bohaterów bliskie są założeniom sentymentalizmu. Wiodą oni cnotliwe życie w bliskości przyrody. Natomiast życie dworskie i miejskie, odpowiadające stosunkom osiemnastowiecznym, jest wartościowane negatywnie. W wizji dawnej Sarmacji Jezierski wykorzystał motywy i legendy znane z dawniejszych kronik, elementy mitologii słowiańskiej (np. postacie Lel i Polel), uzupełnione wątkami mitologii grecko-rzymskiej.

Bibliografia

• Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Wyd. IX - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 441-443, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13845-5.
• Teresa Kostkiewiczowa: Oświecenie. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007, s. 67, 158, 205. ISBN 978-83-7420-092-9.

Linki zewnętrzne

• Rzepicha, matka królów w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej