Rzesza

„Proklamacja Cesarstwa Niemieckiego” (obraz olejny, Anton von Werner, 1885)

Rzesza (niem. Reich) – historyczne określenie państwa niemieckiego, stosowane dla podkreślenia jedności autonomicznych niemieckich regionów lub państw regionalnych.

Można wyróżnić cztery historyczne państwa niemieckie określane w ten sposób:

  • Święte Cesarstwo Rzymskie (niem. Heiliges Römisches Reich, potocznie: Altes Reich – Stara Rzesza; Erstes Reich – Pierwsza Rzesza, I Rzesza) – państwo istniejące w latach 962-1806. W historiografii używana jest także nazwa Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, (niem.) Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation
  • Cesarstwo Niemieckie, Rzesza Niemiecka (Deutsches Reich, Deutsches Kaiserreich, potocznie: Zweites Reich – Druga Rzesza, II Rzesza) – państwo istniejące w latach 1871–1918
  • Rzesza Niemiecka (Deutsches Reich, potocznie: Weimarer RepublikRepublika Weimarska) – państwo istniejące w latach 1918–1933
  • Rzesza Niemiecka (1933–1945) (Deutsches Reich, po aneksji Austrii w 1938 także Rzesza Wielkoniemiecka (Großdeutsches Reich), potocznie: Drittes Reich – Trzecia Rzesza, III Rzesza, inna używana nazwa to Niemcy hitlerowskie, (niem.) Nazi-Deutschland, Nazideutschland) – państwo istniejące w latach 1933–1945

Historia

Nazwa zrodziła się w Średniowieczu, kiedy wskutek podziałów plemiennych i feudalnych Królestwo Niemieckie, będące rdzeniem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, przybrało postać związku kilkuset księstw, biskupstw, opactw, miast, hrabstw i drobniejszych majątków, cieszących się szeroką autonomią, ale uznających zwierzchnictwo elekcyjnego króla niemieckiego, będącego również cesarzem rzymskim.

Cesarstwo Niemieckie powstałe w 1871 roku przyjęło formułę „Rzesza Niemiecka” za swoją urzędową nazwę, dla podkreślenia ciągłości historycznej względem Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Nazwa wyszła z oficjalnego użycia po II wojnie światowej, na skutek procesu denazyfikacji, ponieważ kojarzyła się z imperialistycznymi ambicjami i nacjonalistycznym światopoglądem.

Etymologia oraz użycie w innych językach

Etymologia: Germańskie słowo *rikaz zostało zapożyczone z języków celtyckich i pochodzi od słowa *rīxs – „król”, to zaś wywodzi się z praindoeuropejskiego tematu *reg, oznaczającego „rządzić, władać”.

Pokrewieństwo z innymi językami indoeuropejskimi
Słowo „rzesza” w innych językach germańskich
  • pragerm. *rikijaz
  • staronord. rikr – „władza, bogactwo”
  • staro-wysoko-niem. rihhi – „władca, potęga, bogactwo”
  • got. reiks – „władca, władza, bogactwo”
  • dun. rige – „państwo, królestwo”
  • szw. rike – „państwo, królestwo” (zobacz niżej), rik – „bogactwo, zamożność”
  • starofryz. rike
  • niderl. rijk,
  • frank. *riki – „potęga”
  • starofr. riche – „bogactwo, zamożność”
  • staroang. rice – „bogactwo, zamożność, potęga”
  • ang. rich – „bogactwo, zamożność, żyzność”[2]
Słowo „rzesza” występuje w nazwach państw
Słowo „rzesza” występuje w nazwach parlamentów
Słowo „rzesza” w językach słowiańskich

Zobacz też

Przypisy

  1. Online Etymology Dictionary: rex. etymonline.com. [dostęp 2013-03-21].
  2. Online Etymology Dictionary: rich. etymonline.com. [dostęp 2013-03-21].

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
A v Werner - Kaiserproklamation am 18 Januar 1871 (3. Fassung 1885).jpg
Proklamacja pruskiego króla Wilhelma I. 18 stycznia 1871 na cesarza Cesarstwa Niemiwckiego w Sali Lustrzanej w Wersalu. Trzecia wersja ukończona 22 marca 1877 na 80. urodziny cesarza Wilhelma I. Obraz Antona von Wernera wykonany na zlecenie rodziny królewskiej na 70. urodziny kanclerza Bismarcka. Biały mundur Bismarcka na obrazie nie odpowaiadał rzeczywistości, ale miał uwypuklić jego rolę. Dwie wcześniejsze wersje tego obrazu zostały zniszczone podczas drugiej wojny światowej. Ten obraz znajduje się w Muzeum Bismarcka w Friedrichruh.