Rzut oszczepem

Oszczepnik trenujący na stadionie w Spale
Szwedzka oszczepniczka Anna Wessman podczas mistrzostw świata juniorów w Bydgoszczy

Rzut oszczepem – konkurencja sportowa, wchodząca w skład lekkoatletyki i wywodząca się ze starożytności.

Należy do konkurencji technicznych. Zawodnicy i zawodniczki rywalizują w rzucie oszczepem podczas igrzysk olimpijskich (mężczyźni od 1908, a kobiety od 1932 roku), mistrzostw Europy, mistrzostw świata oraz licznych mityngów lekkoatletycznych. Rzut oszczepem jest także rozgrywany w ramach rywalizacji w siedmioboju i dziesięcioboju.

Przepisy

Rzutnia z widocznym rozbiegiem do rzutu oszczepem na Stadionie Zdzisława Krzyszkowiaka
Końcowa faza rzutu oszczepem

Zawody w rzucie oszczepem rozgrywane są na rzutni lekkoatletycznej umiejscowionej na stadionie. Rozbieg przed rzutem wykonuje się z oznaczonego białymi liniami rozbiegu. Rozbieg może mieć maksymalnie 36,5 metra długości, a jego szerokość wynosi 4 metry. Jest on zakończony łukiem o promieniu 8 metrów. Łuk – czyli namalowana biała linia – ma 7 cm szerokości. Pole rzutu (tzw. promień) stanowi wycinek koła o kącie rozwarcia ok. 29° (wyznaczony na środku murawy). Zwycięzcą konkursu rzutu oszczepem zostaje zawodnik, który wykonał najdalszy rzut. Przekroczenie linii wyznaczającej koniec rozbiegu (nawet po wykonaniu rzutu) lub rzut poza wyznaczone pole (promień rzutu) powoduje jego nieważność (tzw. spalony). Podczas wykonywania rzutu oszczep należy trzymać za osznurowania. Próba zostaje uznana za ważną jeśli oszczep wyląduje w polu rzutów i zostawi ślad od wbicia w miejscu wylądowania[1].

W konkursie finałowym rzutu oszczepem podczas imprez mistrzowskich np. igrzysk olimpijskich startuje przynajmniej 12 zawodników wyłonionych we wcześniejszej rundzie eliminacyjnej (rozgrywanej z reguły dzień wcześniej), którzy uzyskali w niej tzw. minimum kwalifikacyjne (wyznaczona przez sędziów odległość gwarantująca udział w finale). Jeżeli minimum kwalifikacyjne uzyska mniej niż 12 zawodników (minimum jest przeważnie ustalane na takim poziomie, aby tak właśnie się stało), awans uzyskuje 12 oszczepników z najlepszymi wynikami z eliminacji. Każdy z nich oddaje w finale trzy rzuty. Ósemka najlepszych ma później prawo do wykonania kolejnych trzech prób w ramach rozgrywki tzw. wąskiego finału.

Sprzęt

Młodzicy (do 15 lat) rzucają oszczepem o wadze 600 g, juniorzy młodsi (do lat 18) korzystają z oszczepów ważących 700 g, juniorzy i seniorzy używają sprzętu o wadze 800 g. Kobiety używają sprzętu o wadze 600 g od wieku juniorskiego – wcześniejsze kategorie wiekowe od listopada 2011 używają oszczepu o wadze 500 g[2]. Konsekwencją rozwoju tej dyscypliny sportu były coraz dalsze rzuty zawodników i możliwość rzucenia oszczepu poza wyznaczone pole, co mogło stanowić zagrożenie dla osób przebywających na stadionie. Aby temu zapobiec, zmieniono konstrukcję oszczepu poprzez przesunięcie środka ciężkości, dzięki czemu zmniejszyła się długość rzutów.

Technika

Styl klasyczny

Początkową fazą rzutu oszczepem jest bieg po rozbiegu. Zawodnik trzyma oszczep nad barkiem, a jego grot pochylony jest ku dołowi. Sprzęt trzymany jest za osznurowanie. Po krótkim nabiegu miotacz przesuwa oszczep do tyłu i wykonuje trzy kroki tzw. przeplatanki. Jest to końcowa faza nabiegu polegającego na biegu skrzyżnym. W tym czasie ręka z oszczepem znajduje się w pozycji równoległej do rozbiegu. Grot oszczepu powinien znajdować się na wysokości oka. W momencie wyrzutu zawodnik wykonuje skręt tułowia w kierunku rzutu i odchyla tułów w tył. Ręka z oszczepem powinna wówczas tworzyć kąt ostry między podłożem a oszczepem (co widać na zdjęciu obok). W tym momencie następuje wyrzut. Po rzucie wykonywany jest tzw. przeskok, czyli przeniesienie ciężaru ciała w celu wyhamowania przed linią kończącą rozbieg (jej przekroczenie oznacza nieważność próby). Niektórzy zawodnicy stosują do tego celu upadek na tartan (np. Fin Tero Pitkämäki). W momencie wyrzutu oszczep może osiągnąć prędkość nawet ok. 100 km/h.

Styl hiszpański

W latach 50. XX wieku pojawiła się obrotowa technika rzutu oszczepem, podobna do rzutu dyskiem, zwana stylem hiszpańskim. Jej wynalazcą był hiszpański dyskobol Félix Erausquin[3]. Techniką tą osiągano rezultaty w okolicach 90–100 m. Jednak krótko przed Igrzyskami w Melbourne IAAF zakazała tej techniki jako niebezpiecznej dla obserwujących; zdarzały się bowiem rzuty pod kątem 90 stopni do prawidłowego kierunku rzutu[4][5].

Historia

Początki

Rzut oszczepem – jako konkurencja sportowa – znany jest od czasów antycznych. Wcześniej – już w paleolicie – oszczep znany był jako broń myśliwska oraz narzędzie wojenne[6]. Konkurs rzutu oszczepem był jedną z konkurencji podczas starożytnych igrzysk olimpijskich od roku 708 p.n.e. W Grecji, a także w Irlandii podczas igrzysk tailtańskich, oszczep był jedną z konkurencji pięcioboju. W greckim pentatlonie rzucano oszczepem o nazwie apotomeus, wykonanym z litego drewna i zaostrzonym na jednym końcu. Pośrodku drzewca znajdowała się rzemienna pętla ankyle, za którą zawodnik zaczepiał palcem wskazującym i wielkim. Pętla służyła do nadawania oszczepowi ruchu rotacyjnego podczas lotu. W starożytnej Grecji rywalizowano również w rzutach cięższym oszczepem bojowym o nazwie akontion, wyposażonym w grot spiżowy, w późniejszym okresie żelazny. W okresie średniowiecza oszczepem rzucano podczas występów rycerskich. Wówczas wykonywano głównie rzuty z miejsca do celu[1].

XIX wiek

W XIX wieku rzut oszczepem znany był jako ćwiczenie gimnastyczne. Zalecał go m.in. niemiecki pedagog Friedrich Ludwig Jahn (1778-1852). W roku 1859 w Atenach podjęto pierwszą próbę reaktywacji igrzysk olimpijskich. W ramach specjalnie z tej okazji zorganizowanych zawodów rozegrano konkurs rzutu oszczepem do celu oraz na odległość (ówczesny oszczep miał 1,75 m długości i ważył 1,4 kg). Pod koniec wieku rzut oszczepem był uprawiany w kilkunastu krajach m.in. w Szwecji i na Węgrzech. W roku 1885 zaczęto stosować rozbieg (do tej pory rzuty oddawano z miejsca). Technika nie przypominała obecnie nam znanej[1].

Przed II wojną światową

Eric Lemming – pierwszy mistrz olimpijski w rzucie oszczepem

W roku 1908 rzut oszczepem po raz pierwszy pojawił się w programie nowożytnych igrzysk olimpijskich. Pierwszy złoty medal w tej konkurencji wywalczył Eric Lemming. Kobiety na igrzyskach zaczęły rywalizować dopiero w Los Angeles w 1932 roku. Na mistrzostwach Europy rzut oszczepem zagościł pierwszy raz w 1934 roku (mężczyźni) i w 1938 (kobiety). W ramach lekkoatletycznych mistrzostw Polski rzut oszczepem mężczyzn pojawił się w 1920, a kobiet w 1923 roku.

Na początku XX wieku zaczęto stosować osznurowanie. Zmieniła się jednocześnie technika rzutu. Dotychczas rzucano tzw. metodą z palca. Polegała ona na trzymaniu prawą ręką końca oszczepu i jednoczesnym podtrzymywaniu go drugą ręką do czasu wyrzutu.

W tym samym czasie w Finlandii zaczęto korzystać z obecnie znanej techniki rzutu. Po krótkim nabiegu zawodnik wykonuje zharmonizowane ruchy skrzyżne tzw. przeplatankę, polegającą na biegu w kroku skrzyżnym, po której wykonuje się rzut i tzw. przeskok. Technika ta otrzymała nazwę techniki fińskiej.

Przed II wojną światową właśnie reprezentanci Skandynawii dominowali w światowym oszczepie. Matti Järvinen aż dziesięciokrotnie poprawiał rekord świata, doprowadzając go do wyniku 77,23 w roku 1936. Ostatecznie najlepszy rezultat przed wybuchem wojny ustanowił inny Fin – Yrjö Nikkanen. 16 października 1938 w Kotce uzyskał wynik 78,70.

Kobiecy rzut oszczepem zaczął rozwijać się w latach 20. Początkowo panie rzucały metodą z palca. Dopiero w roku 1925 rozpowszechnił się wśród zawodniczek obecny styl. Pierwszy kobiecy rekord świata datowany jest na rok 1922. Wówczas Czechosłowaczka Božena Šrámková uzyskała wynik 25,32.

W latach 30 najlepsze wyniki osiągały reprezentantki Niemiec. 12 lipca 1930 Niemka Ellen Braumüller jako pierwsza przekroczyła 40 metrów, uzyskując wynik 40,27. Ostatecznie rekord świata w rzucie oszczepem kobiet przed wybuchem II wojny światowej wynosił 46,74 – rezultat ten osiągnęła Amerykanka Nan Gindele w roku 1932[1].

Po II wojnie światowej

Tero Pitkämäki
Czeszka Barbora Špotáková to aktualna rekordzistka świata

Po wojnie do użytku stopniowo wchodziły oszczepy metalowe (dotychczas były drewniane). Dzięki rozwojowi sprzętu możliwe było uzyskiwanie coraz lepszych wyników. Amerykańscy bracia Heldowie skonstruowali własny – aerodynamiczny – oszczep, którym Franklin Held 8 sierpnia 1953 roku w Pasadenie uzyskał wynik 80,41 i jako pierwszy człowiek w historii przekroczył barierę 80 metrów. Oszczep braci Heldów miał krótszy koniec, stał się cięższy i dzięki czemu przedłużał swój lot[6]. Kolejna granica została przekroczona 11 lat później, kiedy norweski oszczepnik Terje Pedersen rzucił oszczepem ponad 90 metrów (91,72 2 września w Oslo).

20 lipca 1984 wschodnioniemiecki zawodnik – Uwe Hohn – jako pierwszy i dotychczas jedyny oszczepnik na świecie pokonał barierę 100 metrów uzyskując wynik 104,80.

Wynik te wywołał dyskusję na temat bezpieczeństwa takich rzutów. Ostatecznie – na mocy decyzji IAAF 1 kwietnia 1986 roku zmieniono środek ciężkości oszczepu (przesunięto osznurowanie) i zaczęto od nowa mierzyć rekordy świata.

W latach 90 XX wieku największe tryumfy odnosił czeski zawodnik Jan Železný, który jest aktualnym rekordzistą świata – 98,48 (Jena, 1996). Železný jest także jedynym w historii oszczepnikiem, który zdobył trzy olimpijskie złote medale z rzędu.

Rzut oszczepem kobiet także dynamicznie rozwijał się po II wojnie światowej. W roku 1949 radziecka lekkoatletka Natalia Smirnicka jako pierwsza kobieta przekroczyła barierę 50 metrów uzyskując w Moskwie wynik 53,41. Piętnaście lat później inna reprezentantka ZSRR Jelena Gorczakowa posłała oszczep na odległość ponad 60 metrów – 16 października 1964 w Tokio uzyskała wynik 62,40. W latach 70. prym na rzutniach wiodła oszczepniczka NRD Ruth Fuchs – dwukrotna mistrzyni olimpijska i sześciokrotna rekordzistka świata (do 69,96 w 1980). W 1980 roku Tatiana Biriulina ze Związku Radzieckiego jako pierwsza rzuciła oszczepem na odległość 70 metrów – 70,80. W 1988 roku barierę 80 metrów – jako pierwsza i jedyna – osiągnęła Niemka Petra Felke-Meier.

W 1999 został przesunięty środek ciężkości damskiego oszczepu. Rozpoczęto mierzenie nowych rekordów świata. Obecnie najlepszy wynik w historii tej dyscypliny wśród kobiet należy do Czeszki Barbory Špotákovej i wynosi 72,28 (13.08.2008, Stuttgart). Czołowymi oszczepniczkami są także Kubanka Osleidys Menéndez i Niemka Christina Obergföll.

Rozwój rekordu świata

Matti Järvinen

Rekordy świata w rzucie oszczepem są notowane od roku 1883. Oficjalne rekordy notuje się natomiast od roku 1912. Najwięcej razy (23 wśród mężczyzn) rekord świata poprawiali reprezentanci krajów ze Skandynawii (16 rekordów należy do Finów, 4 do Szwedów i 3 do Norwegów). Najwięcej rekordów świata (10) należy do Fina Matti Järvinena. W historii rzutu oszczepem tylko dwoje Polaków pobiło rekord świata: w 1956 w Mediolanie Janusz Sidło uzyskał wynik 83,66, a w 1972 Ewa Gryziecka rzuciła na odległość 62,70 (rekord ten przetrwał zaledwie kilka godzin).

Mężczyźni

OdległośćImię i nazwiskoKrajDataMiasto
Stary model oszczepu
62,32Eric LemmingSzwecja SWE29.09.1912Sztokholm
66,10Jonni MyyräFinlandia FIN24.08.1919Sztokholm
66,62Gunnar LindströmSzwecja SWE12.12.1924Eksjö
69,88Eino PenttiläFinlandia FIN01.10.1927Viipuri
71,01Erik LundqvistSzwecja SWE15.08.1928Sztokholm
71,57Matti JärvinenFinlandia FIN08.08.1930Viipuri
71,70Matti JärvinenFinlandia FIN17.08.1930Tampere
71,88Matti JärvinenFinlandia FIN31.08.1930Vaasa
72,93Matti JärvinenFinlandia FIN14.09.1930Viipuri
74,02Matti JärvinenFinlandia FIN27.06.1932Turku
74,28Matti JärvinenFinlandia FIN25.05.1933Mikkeli
74,61Matti JärvinenFinlandia FIN07.06.1933Vaasa
76,10Matti JärvinenFinlandia FIN15.07.1933Helsinki
76,66Matti JärvinenFinlandia FIN07.09.1933Turyn
77,23Matti JärvinenFinlandia FIN18.06.1934Helsinki
77,87Yrjö NikkanenFinlandia FIN25.08.1938Karhula
78,70Yrjö NikkanenFinlandia FIN16.10.1938Kotka
80,41Franklin HeldStany Zjednoczone USA08.08.1953Pasadena
81,75Franklin HeldStany Zjednoczone USA21.05.1955Modesto
83,56Soini NikkinenFinlandia FIN24.06.1956Kuhmoinen
83,66Janusz SidłoPolska POL30.06.1956Mediolan
85,71Egil DanielsenNorwegia NOR26.11.1956Melbourne
86,04Al CantelloStany Zjednoczone USA05.06.1959Compton
86,74Carlo LievoreWłochy ITA01.06.1961Mediolan
87,12Terje PedersenNorwegia NOR01.07.1964Oslo
91,72Terje PedersenNorwegia NOR02.09.1964Oslo
91,98Jānis Lūsis URS23.07.1968Saarijärvi
92,70Jorma KinnunenFinlandia FIN18.06.1969Tampere
93,80Jānis Lūsis URS06.07.1972Sztokholm
94,08Klaus WolfermannNiemcy FRG05.05.1973Leverkusen
94,58Miklós Németh HUN26.07.1976Montreal
96,72Ferenc Paragi HUN23.04.1980Tata
99,72Tom PetranoffStany Zjednoczone USA15.05.1983Los Angeles
104,80Uwe Hohn GDR20.07.1984Berlin
Nowy model oszczepu
85,74Klaus TafelmeierNiemcy FRG20.09.1986Como
87,66Jan ŽeleznýCzechosłowacja TCH31.05.1987Nitra
89,10Patrik BodénSzwecja SWE24.03.1990Austin
89,58Steve BackleyWielka Brytania GBR02.07.1990Sztokholm
91,46Steve BackleyWielka Brytania GBR25.01.1992Auckland
95,54Jan ŽeleznýCzechy CZE06.04.1993Sankt Petersburg
95,66Jan ŽeleznýCzechy CZE29.08.1993Sheffield
98,48Jan ŽeleznýCzechy CZE25.05.1996Jena

Kobiety

OdległośćImię i nazwiskoKrajDataMiasto
Stary model oszczepu
25,01Božena ŠrámkováCzechosłowacja CZE06.08.1922Praga
25,32Božena Šrámková13.08.1922Praga
27,24Marie JanderováCzechosłowacja CZE25.05.1924Ostrawa
37,57Guschi HargusNiemcy GER12.06.1927Berlin
38,39Guschi HargusNiemcy GER18.08.1928Berlin
40,27Ellen BraumüllerNiemcy GER12.07.1930Berlin
42,28Elisabeth SchumannNiemcy GER02.08.1931Magdeburg
44,64Elisabeth SchumannNiemcy GER12.06.1932Berlin
46,74Nan GindeleStany Zjednoczone USA18.06.1932Chicago
47,24Annelie SteinheuerIII Rzesza GER21.06.1942Frankfurt nad Menem
48,21Herma BaumaAustria AUT29.06.1947Wiedeń
48,63Herma BaumaAustria AUT12.09.1948Wiedeń
49,59Natalia Smirnicka URS25.07.1949Moskwa
53,41Natalia Smirnicka URS05.08.1949Moskwa
53,56Nadieżda Koniajewa URS05.02.1954Leningrad
55,11Nadieżda Koniajewa URS22.05.1954Kijów
55,48Nadieżda Koniajewa URS06.08.1954Kijów
55,73Dana ZátopkováCzechosłowacja TCH01.06.1958Praga
57,40Anna PazeraAustralia AUS24.07.1958Cardiff
57,49Birutė Kalėdienė URS30.10.1958Tiflis
57,92Elvīra Ozoliņa URS03.05.1960Leselidse
59,55Elvīra Ozoliņa URS04.06.1960Bukareszt
59,78Elvīra Ozoliņa URS03.07.1963Moskwa
62,40Jelena Gorczakowa URS16.10.1964Tokio
62,70Ewa GryzieckaPolska POL11.06.1972Bukareszt
65,06Ruth Fuchs GDR11.06.1972Poczdam
66,11Ruth Fuchs GDR07.09.1973Edynburg
67,22Ruth Fuchs GDR03.10.1974Rzym
69,12Ruth Fuchs GDR10.07.1976Berlin
69,32Kate SchmidtStany Zjednoczone USA11.09.1977Fürth
69,52Ruth Fuchs GDR13.06.1979Drezno
69,96Ruth Fuchs GDR29.04.1980Split
70,80Tatjana Biriulina URS12.07.1980Podolsk
71,88Antoaneta Todorowa BUL15.08.1981Zagrzeb
72,40Tiina LillakFinlandia FIN29.07.1982Helsinki
74,20Sofia SakorafaGrecja GRE26.09.1982Chania
74,76Tiina LillakFinlandia FIN13.06.1983Tampere
75,26Petra Felke GDR04.06.1985Schwerin
75,40Petra Felke GDR04.06.1985Schwerin
77,44Fatima WhitbreadWielka Brytania GBR28.08.1986Stuttgart
78,90Petra Felke GDR29.07.1987Lipsk
80,00Petra Felke-Meier GDR09.09.1988Poczdam
Nowy model oszczepu
68,19Trine HattestadNorwegia NOR28.07.1999Fana
68,22Trine HattestadNorwegia NOR30.06.2000Rzym
69,48Trine HattestadNorwegia NOR28.07.2000Oslo
71,54Osleidys MenéndezKuba CUB01.07.2001Retimno
71,70Osleidys MenéndezKuba CUB14.08.2005Helsinki
72,28Barbora ŠpotákováCzechy CZE13.09.2008Stuttgart

Najlepsi zawodnicy wszech czasów

Poniższe tabele przedstawiają listy 10 najlepszych oszczepników i oszczepniczek w historii tej konkurencji.

Mężczyźni

Stary model

lp.wynikzawodnikpaństwodatamiejsce
1.104,80 mUwe Hohn NRD20 lipca 1984Berlin
2.99,72 mThomas Petranoff Stany Zjednoczone15 maja 1983Westwood
3.96,72 mFerenc Paragi Węgry23 kwietnia 1980Tata
4.96,72 mDetlef Michel NRD8 czerwca 1983Berlin
5.95,80 mRobert Roggy Stany Zjednoczone29 sierpnia 1982Stuttgart
6.95,10 mBrian Crouser Stany Zjednoczone5 sierpnia 1985Eugene
7.94,58 mMiklós Németh Węgry26 lipca 1976Montreal
8.94,22 mMichael Wessing RFN3 lipca 1978Oslo
9.94,20 mHeino Puuste ZSRR5 czerwca 1983Birmingham
10.94,08 mKlaus Wolfermann RFN5 maja 1973Leverkusen

Nowy model

lp.wynikzawodnikpaństwodatamiejsce
1.98,48 mJan Železný Czechy25 maja 1996Jena
2.97,76 mJohannes Vetter Niemcy06 września 2020Chorzów
3.93,90 mThomas Röhler Niemcy5 maja 2017Doha
4.93,09 mAki Parviainen Finlandia26 czerwca 1999Kuortane
5.93,07 mAnderson Peters Grenada13 czerwca 2022Doha
6.92,72 mJulius Yego Kenia26 sierpnia 2015Pekin
7.92,61 mSiergiej Makarow Rosja30 czerwca 2002Sheffield
8.92,60 mRaymond Hecht Niemcy21 lipca 1995Oslo
9.92,06 mAndreas Hofmann Niemcy2 czerwca 2018Offenburg
10.91,69 mKonstadinos Gatsiudis Grecja24 czerwca 2000Kuortane

Kobiety

Stary model

lp.wynikzawodniczkapaństwodatamiejsce
1.80,00 mPetra Felke NRD9 września 1988Poczdam
2.77,44 mFatima Whitbread Wielka Brytania28 sierpnia 1986Stuttgart
3.74,76 mTiina Lillak Finlandia13 czerwca 1983Tampere
4.74,20 mSofia Sakorafa Grecja26 września 1982Chania
5.73,58 mTessa Sanderson Wielka Brytania16 czerwca 1983Edynburg
6.72,20 mAna Weruli Grecja20 maja 1984Chania
7.72,16 mAntje Kempe NRD5 maja 1984Celje
8.72,12 mTrine Hattestad Norwegia10 lipca 1983Oslo
9.71,88 mAntoaneta Selenska Bułgaria15 sierpnia 1981Zagrzeb
10.71,82 mIvonne Leal Kuba30 sierpnia 1985Kobe

Nowy model

lp.wynikzawodniczkapaństwodatamiejsce
1.72,28 mBarbora Špotáková Czechy13 września 2008Stuttgart
2.71,70 mOsleidys Menéndez Kuba14 sierpnia 2005Helsinki
3.71,40 mMaria Andrejczyk Polska9 maja 2021Split
4.70,53 mMarija Abakumowa Rosja1 sierpnia 2013Berlin
5.70,20 mChristina Obergföll Niemcy23 czerwca 2007Monachium
6.69,48 mTrine Hattestad Norwegia28 lipca 2000Oslo
7.69,35 mSunette Viljoen Południowa Afryka9 czerwca 2012Nowy Jork
8.69,19 mChristin Hussong Niemcy30 maja 2021Chorzów
9.68,92 mKathryn Mitchell Australia11 kwietnia 2018Gold Coast
10.68,43 mSara Kolak Chorwacja6 lipca 2017Lozanna

źródło: World Athletics

Rzut oszczepem w Polsce

Franciszek Skopal w barwach lwowskiej Pogoni
Eugeniusz Lokajski podczas powstania warszawskiego
Rzuca Janusz Sidło
Robert Szpak – mistrz świata juniorów

Początek historii rzutu oszczepem na terenach polskich datuje się na rok 1905. Wówczas na zorganizowanych przez Towarzystwo Zabaw Ruchowych zawodach konkurs rzutu oszczepem wygrał T. Rzadki uzyskując wynik 31,80[6]

Pierwszym polskim oszczepnikiem, który zaistniał na arenie międzynarodowej był Eugeniusz Lokajski – uczestnik Igrzysk Olimpijskich w 1936 w Berlinie. Zajął tam wysokie, 7 miejsce. Walter Turczyk był pierwszym Polakiem, który rzucił oszczepem ponad 70 metrów. Jego wynik to 70,53. Wśród kobiet sukcesy odnosiła Maria Kwaśniewska – brązowa medalistka olimpijska z Berlina i rekordzistka kraju. Czołowymi zawodnikami byli także bracia Władysław i Franciszek Mikrutowie[1].

Pierwszym powojennym mistrzem kraju został Medard Gburczyk. Od 1948 roku starty w reprezentacji Polski rozpoczął Janusz Sidło – najlepszy polski oszczepnik wszech czasów. W 1953 roku na stadionie w Jenie jako pierwszy Europejczyk rzucił on oszczepem ponad 80 metrów (80,15 – Jena, 2 października 1953). Trzy lata później Sidło został rekordzistą świata (83,66 – Mediolan, 30 czerwca 1956) i zdobył srebrny medal na igrzyskach olimpijskich w Melbourne. Lata 50. w Polsce to dominacja Janusza Sidły – mistrza Europy z 1954 i 1958 r. Oprócz niego prym w kraju wiedli m.in. Jan Kopyto i Zbigniew Radziwonowicz. Sukcesy zawodników były zasługą Zygmunta Szelesta – wybitnego trenera i pracownika dydaktycznego warszawskiej AWF[7].

W latach 60. do grona najlepszych w Polsce dołączył dwukrotny medalista mistrzostw Europy Władysław Nikiciuk, który na olimpiadzie w Meksyku w 1968 roku zajął 4 miejsce.

W 1970 roku na uniwersjadzie w Turynie brąz wywalczył Zygmunt Jałoszyński, Daniela Jaworska w 1971 została mistrzynią Europy[8], Ewa Gryziecka rok później pobiła rekord świata (62,70), a Piotr Bielczyk w 1976 roku na stadionie bydgoskiego Zawiszy jako pierwszy Polak rzucił oszczepem ponad 90 metrów (90,78 – 22 czerwca 1976). W tym samym roku na olimpiadzie w Montrealu zajął 4 miejsce ze znakomitym wynikiem 86,50[9].

W roku 1980 na moskiewskiej olimpiadzie startował Dariusz Adamus (bez sukcesów, odpadł w eliminacjach). Lata 80. to okres sukcesów takich zawodników jak Dariusz Adamus, Stanisław Górak, Mirosław Szybowski. Po zmianie sprzętu w 1986 roku konkurencja ta w Polsce zaczęła przeżywać kryzys.

W latach 90. najlepiej spisywał się Dariusz Trafas z Kołobrzegu. Wychowanek trenera Michała Barty był uczestnikiem mistrzostw świata i Europy oraz Igrzysk Olimpijskich w 2000 roku. Czołowymi reprezentantami kraju byli także Tomasz Damszel, Rajmund Kółko czy Grzegorz Krasiński.

Początek XXI wieku w polskim oszczepie to sukcesy na uniwersjadach Igora Janika, Barbary Madejczyk i Urszuli Jasińskiej. 11 lipca 2008 w Bydgoszczy podczas Mistrzostw Świata Juniorów złoty medal wywalczył Robert Szpak[10].

Najdalsze rzuty na terytorium Polski oddali Johannes Vetter – 97,76 (6 września 2020, Chorzów) oraz wśród kobiet Marcelina Witek – 66,53 (5 maja 2018, Białogard).

Rozwój rekordu Polski

Oficjalne rekordy Polski notowane są od roku 1912.

Mężczyźni

OdległośćImię i nazwiskoKlubDataMiasto
Stary model oszczepu
47,37Franciszek SkopalPogoń Lwów12.11.1912Lwów
48,40Sławosz SzydłowskiPogoń Lwów18.07.1920Lwów
52,76Sławosz SzydłowskiPogoń Lwów15.07.1922Lwów
55,05Sławosz SzydłowskiAZS Warszawa15.08.1924Łódź
57,56Julian GrunerAZS Warszawa12.07.1925Paryż
57,72Józef SmakulskiPogoń Lwów12.06.1927Lwów
57,76Władysław MikrutSokół Koronowo06.07.1930Bydgoszcz
58,05Edward LuckhausJagiellonia Białystok02.09.1930Warszawa
59,16Franciszek MikrutSokół Koronowo30.08.1931Królewska Huta
60,22Franciszek MikrutSokół Koronowo12.09.1931Poznań
62,50Franciszek MikrutSokół Koronowo11.10.1931Bruksela
63,20Władysław MikrutSokół Koronowo19.06.1932Bydgoszcz
65,14Władysław MikrutSokół Koronowo24.07.1932Poznań
65,73Walter TurczykWarta Poznań28.04.1935Poznań
67,35Eugeniusz LokajskiWarszawianka29.08.1935Warszawa
70,53Walter TurczykWarta Poznań31.05.1936Warszawa
73,27Eugeniusz LokajskiWarszawianka31.05.1936Warszawa
80,15Janusz SidłoSpójnia Gdańsk02.10.1953Jena
83,66Janusz SidłoSpójnia Warszawa30.06.1956Mediolan
84,00Janusz SidłoSpójnia Warszawa11.07.1959Budapeszt
85,56Janusz SidłoSpójnia Warszawa05.09.1959Berlin
86,10Władysław NikiciukGwardia Warszawa23.06.1968Saarijärvi
86,22Janusz SidłoSpójnia Warszawa07.05.1970Mantes
88,04Piotr BielczykAZS AWF Warszawa15.05.1976Ateny
90,78Piotr BielczykAZS AWF Warszawa22.06.1976Bydgoszcz
Nowy model oszczepu
78,32Stanisław GórakLechia Gdańsk28.06.1986Stuttgart
80,82Zbigniew BednarskiOlimpia Poznań18.05.1988Słupsk
80,84Mirosław WitekGryf Słupsk15.06.1996Słupsk
82,50Rajmund KółkoGórnik Polkowice28.05.1997Ostrawa
83,23Dariusz TrafasSchöller Namysłów08.08.1999Sopot
83,40Dariusz TrafasAZS-AWF Gorzów Wlkp.30.08.2000Sopot
83,98Dariusz TrafasAZS-AWF Gorzów Wlkp.22.09.2000Sydney
85,78Dariusz TrafasAZS-AWF Gorzów Wlkp.13.07.2001Oslo
86,77Dariusz TrafasFlora Namysłów16.06.2002Warszawa
87,17Dariusz TrafasAZS-AWF Gorzów Wlkp.17.09.2000Gold Coast[11]
88,09Marcin KrukowskiWarszawianka Warszawa21.07.2017Białystok
89,55Marcin KrukowskiWarszawianka Warszawa08.06.2021Turku

Kobiety

OdległośćImię i nazwiskoKlubDataMiasto
Stary model oszczepu
23,40Zofia ChenclewskaGrażyna Warszawa18.07.1925Warszawa
23,60Maria RittnerMakabi Kraków27.09.1925Warszawa
24,415Irena JaśnikowskaCracovia15.06.1925Kraków
27,21Maria MalinowskaCracovia29.09.1926Kraków
27,83Maria MalinowskaCracovia17.10.1926Kraków
33,30Maria MalinowskaCracovia22.05.1927Kraków
33,77Maria MalinowskaCracovia01.09.1928Kraków
36,90Maria MalinowskaCracovia21.10.1928Kraków
36,92[12]Zofia SmętekŁKS Łódź14.05.1933Łódź
37,03Zofia SmętekŁKS Łódź10.09.1933Łódź
38,23Zofia SmętekŁKS Łódź22.10.1933Łódź
39,61Maria KwaśniewskaŁKS Łódź08.07.1934Warszawa
40,50Maria KwaśniewskaŁKS Łódź19.08.1934Poznań
40,68Maria KwaśniewskaŁKS Łódź03.05.1935Poznań
41,38Maria KwaśniewskaŁKS Łódź25.08.1935Drezno
44,03Maria KwaśniewskaŁKS Łódź26.07.1936Czeladź
44,05Maria CiachWłókniarz Tomaszów17.05.1952Kraków
44,31Maria CiachWłókniarz Tomaszów24.07.1952Helsinki
44,92Maria CiachWłókniarz Tomaszów04.07.1953Kraków
45,06Maria CiachWłókniarz Tomaszów07.06.1953Warszawa
45,59Ksawera KowalewskaBudowlani Wrocław19.07.1953Warszawa
45,59Maria CiachWłókniarz Tomaszów06.08.1953Bukareszt
46,02Maria CiachWłókniarz Tomaszów06.09.1953Warszawa
46,77Maria CiachWłókniarz Tomaszów02.10.1953Jena
47,03Jadwiga MajkaCWKS Warszawa15.08.1954Warszawa
47,28Jadwiga MajkaCWKS Warszawa13.05.1955Spała
47,31Jadwiga MajkaCWKS Warszawa09.06.1955Praga
47,46Anna WojtaszekBudowlani Opole09.06.1955Wrocław
47,57Jadwiga MajkaCWKS Warszawa18.06.1955Warszawa
48,99Maria CiachWłókniarz Tomaszów05.08.1955Warszawa
49,87Jadwiga MajkaCWKS Warszawa11.09.1955Budapeszt
51,18Urszula FigwerAZS Kraków24.10.1955Łódź
51,95Urszula FigwerAZS Kraków09.06.1956Warszawa
52,53Urszula FigwerAZS Kraków28.04.1957Kraków
52,64Urszula FigwerAZS Kraków16.06.1957Praga
53,28Urszula FigwerAZS Kraków30.06.1957Kraków
53,65Urszula FigwerAZS Kraków13.09.1958Bukareszt
54,14Urszula FigwerAZS Kraków28.06.1959Warszawa
54,52Urszula FigwerAZS Kraków10.07.1960Kraków
54,90Urszula FigwerAZS Kraków07.08.1960Olsztyn
57,77Urszula FigwerAZS Kraków21.08.1960Koblencja
58,68Daniela Tarkowska-JaworskaAZS Poznań02.07.1967Chorzów
59,64Daniela JaworskaAZS Poznań02.08.1968Sofia
59,64Daniela JaworskaSkra Warszawa16.08.1969Kraków
60,56Daniela JaworskaSkra Warszawa27.09.1969Kraków
61,44Daniela JaworskaSkra Warszawa03.10.1970Pitesti
62,10Ewa GryzieckaPiast Gliwice01.05.1971Warszawa
62,70Ewa GryzieckaPiast Gliwice11.06.1972Bukareszt
63,08Felicja KinderKKS Kluczbork20.08.1974Warszawa
63,22Genowefa OlejarzAZS AWF Warszawa20.08.1983Londyn
65,52Genowefa OlejarzAZS AWF Warszawa20.05.1984Zabrze
65,56Mariola DankiewiczStart Lublin09.07.1989Kouvola
65,96Genowefa Olejarz-PatlaAZS AWF Warszawa10.08.1991Nitra
Nowy model oszczepu
53,22Barbara MadejczykAZS-AWF Gdańsk15.05.1999Kraków
53,37Izabela WojczakowskaSkra Warszawa14.06.1999Warszawa
61,05Genowefa PatlaAZS AWF Warszawa19.06.1999Paryż
61,36Barbara MadejczykJantar Ustka10.07.2004Gdańsk
61,72Barbara MadejczykJantar Ustka18.06.2005Florencja
63,03Barbara MadejczykJantar Ustka03.09.2005Paryż
64,08Barbara MadejczykJantar Ustka28.06.2006Malaga
64,08Maria AndrejczykLUKS Hańcza Suwałki21.05.2016Warszawa
67,11Maria AndrejczykLUKS Hańcza Suwałki16.08.2016Rio de Janeiro
71,40Maria AndrejczykLUKS Hańcza Suwałki09.05.2021Split

Najlepsze polskie wyniki

Poniższe tabele przedstawiają listy 10 najlepszych polskich zawodników w historii tej konkurencji[13][14][15][16].

Mężczyźni

Stary model

lp.wynikzawodnikklubdatamiejsce
1.90,78 mPiotr BielczykSZS AZS Warszawa22 czerwca 1976Bydgoszcz
2.89,40 mDariusz AdamusŚląsk Wrocław22 września 1985Wrocław
3.88,10 mStanisław GórakLechia Gdańsk28 sierpnia 1984Praga
4.87,56 mMirosław SzybowskiGryf Słupsk29 sierpnia 1985Łódź
5.86,70 mZbigniew BednarskiOlimpia Poznań9 czerwca 1985Poznań
6.86,26 mMichał WacławikLimanovia15 sierpnia 1981Zagrzeb
7.86,22 mJanusz SidłoSpójnia Warszawa7 maja 1970Mantes
8.86,10 mWładysław NikiciukGwardia Warszawa23 czerwca 1968Saarijärvi
9.85,10 mStanisław WitekGryf Słupsk5 czerwca 1983Białogard
10.85,00 mZygmunt JałoszyńskiMKS AZS Warszawa25 lipca 1970Łódź

Nowy model

lp.wynikzawodnikklubdatamiejsce
1.89,55 mMarcin KrukowskiWarszawianka8 czerwca 2021Turku
2.87,17 mDariusz TrafasSchöller Namysłów17 września 2000Runaway Bay
3.84,99 mPaweł RakoczyAZS-AWFiS Gdańsk13 maja 2012Łódź
4.84,97 mCyprian MrzygłódAZS-AWFiS Gdańsk13 lipca 2019Gävle
5.84,95 mRajmund KółkoSkra Warszawa17 czerwca 2001Warszawa
6.84,85 mAdrian MarkowskiOsa Zgorzelec1 sierpnia 2009Bydgoszcz
7.84,77 mŁukasz GrzeszczukSkra Warszawa29 maja 2014Ryga
8.84,76 mIgor JanikAZS-AWFiS Gdańsk19 września 2008Ustka
9.83,89 mBartosz OsewskiAZS-AWFiS Gdańsk13 maja 2012Łódź
10.82,58 mHubert ChmielakAZS-AWFiS Gdańsk19 września 2014Kołobrzeg

Kobiety

Stary model

lp.wynikzawodniczkaklubdatamiejsce
1.65,96 mGenowefa PatlaSZS AZS Warszawa10 sierpnia 1991Nitra
2.65,56 mMariola DankiewiczStart Lublin9 lipca 1989Kouvola
3.63,93 mEwa RybakSkra Warszawa6 czerwca 1998Malmö
4.63,08 mFelicja KinderKKS Kluczbork20 sierpnia 1974Warszawa
5.62,76 mBernadetta BlechaczLechia Gdańsk11 sierpnia 1979Poznań
6.62,70 mEwa GryzieckaPiast Gliwice11 czerwca 1972Bukareszt
7.62,30 mDaniela JaworskaSkra Warszawa20 czerwca 1973Warszawa
8.58,64 mFlorentyna FlakAZS Śląsk Katowice29 lipca 1973Zabrze
9.58,64 mMałgorzata KiełczewskaStart Lublin16 sierpnia 1987Poznań
10.58,42 mHelena HańczynGórnik Zabrze3 sierpnia 1975Bydgoszcz

Nowy model

lp.wynikzawodniczkaklubdatamiejsce
1.71,40 mMaria AndrejczykHańcza Suwałki9 maja 2021Split
2.66,53 mMarcelina WitekKS Polanik Piotrków Trybunalski5 maja 2018Białogard
3.64,08 mBarbara MadejczykJantar Ustka26 czerwca 2006Malaga
4.63,53 mUrszula JasińskaPolonia Pasłęk30 maja 2009Kalamata
5.61,50 mGenowefa PatlaAZS-AWF Warszawa20 maja 2000Siedlce
6.60,76 mEwa RybakSkra Warszawa11 lipca 1999Palma de Mallorca
7.60,75 mMonika KołodziejskaStart Skierniewice2 czerwca 2001Biała Podlaska
8.58,43 mMarta KąkolAZS-AWFiS Gdańsk26 lipca 2015Warszawa
9.57,59 mKlaudia MaruszewskaJantar Ustka20 lipca 2016Bydgoszcz
10.57,22 mMagdalena CzenskaAZS-AWF Warszawa15 czerwca 2012Bielsko-Biała

Polscy medaliści wielkich imprez

Barbara Madejczyk – mistrzyni uniwersjady z 2003 roku

Reprezentanci Polski trwale wpisali się w historię rzutu oszczepem, zdobywając wiele medali i zajmując czołowe lokaty na najważniejszych imprezach sportowych. Największymi osiągnięciami polskich oszczepników są dwa medale olimpijskie: Maria Kwaśniewska wywalczyła brąz w Berlinie (1936), Janusz Sidło w Melbourne (1956) i Maria Andrejczyk w Tokio (2021) zdobyli srebro.

złote medale


srebrne medale
brązowe medale

Polscy finaliści olimpijscy (1-8)

mężczyźni

kobiety

Polscy finaliści mistrzostw świata (1-8)

mężczyźni

kobiety

Polacy w dziesiątkach światowych tabel rocznych

mężczyźni

kobiety

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e Mała Encyklopedia Sportu, tom I.. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1984. ISBN 83-217-2565-1.
  2. Janusz Rozum, Nowe przepisy IAAF, Polski Związek Lekkiej Atletyki [dostęp 2011-10-29].
  3. Milwaukee Journal, 19th Nov 1956 (ang.).
  4. The Thrower’s Page na web.archive.org. throwerspage.110mb.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-12)]. (ang.) [zarchiwizowano: 2011-09-12].
  5. Javelin Throw Magazine: Technique of launching javelin in rotation.. javelinthrowmagazine.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-10)]. (ang. • fr.).
  6. a b c Zygmunt Jałoszyński: Anatomiczna analiza postawy wyrzutnije w rzucie oszczepem – praca magisterska. Warszawa: Akademia Wychowania Fizycznego, 1970, s. 3.
  7. Jerzy Suszko: Cudowna drużyna królowej sportu. Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1974.
  8. Lekkoatletyka w Polsce. Warszawa: Polski Związek Lekkiej Atletyki, 1970, s. 6.
  9. Jerzy Szymonek, Janusz Rozum: Osiągnięcia Polskiej Lekkiej Atletyki w 40-leciu PRL. Rzut oszczepem mężczyzn.. Warszawa: Komisja Statystyczna PZLA, 1984.
  10. Złoty oszczep Roberta Szpaka. [dostęp 2008-10-01].
  11. Komisja statystyczna PZLA. [dostęp 2008-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 lutego 2007)].
  12. Wyniki Zofii Smętek zostały anulowane po zmianie płci.
  13. Zbigniew Jonik, All-Time Lists / Tabele najlepszych w historii, zbjonik.republika.pl [dostęp 2015-08-26].
  14. Zbigniew Jonik, All-Time Lists / Tabele najlepszych w historii, zbjonik.republika.pl [dostęp 2015-08-26].
  15. Statystyki polskiej lekkiej atletyki. [dostęp 2011-09-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-30)].
  16. Biuletyn Polskiego Związku Lekkiej Atletyki. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1999.

Bibliografia

  • Jerzy Szymonek, Janusz Rozum: Osiągnięcia Polskiej Lekkiej Atletyki w 40-leciu PRL. Rzut oszczepem mężczyzn.. Warszawa: Komisja Statystyczna PZLA, 1984.
  • Mała Encyklopedia Sportu, tom I.. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1984. ISBN 83-217-2565-1.
  • Biuletyn Polskiego Związku Lekkiej Atletyki. Warszawa: 1999.
  • Encyklopedia (statystyczna) polskiej lekkiej atletyki. Warszawa: 1994.
  • Jerzy Waśko: Polscy lekkoatleci na listach światowych 1921-2002. Warszawa – Zamość: 2003.
  • Henryk Kurzyński, Stefan Pietkiewicz, Janusz Rozum, Tadeusz Wołejko: Historia Finałów Lekkoatletycznych Mistrzostw Polski 1920-2007. Konkurencje męskie. Szczecin – Warszawa: Komisja Statystyczna PZLA, 2008. ISBN 978-83-61233-20-6.
  • Serwis Komisji Statystycznej Polskiego Związku Lekkiej Atletyki. [dostęp 2008-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 marca 2007)].
  • Serwis Barbary Madejczyk. [dostęp 2008-10-01].
  • Statystyki polskiej lekkiej atletyki. [dostęp 2008-10-01].
  • Asko Koski’s – Javelin World. [dostęp 2008-10-01]. (ang.).
  • Serwis IAAF. [dostęp 2008-10-01]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of the United States (1912-1959).svg
US Flag with 48 stars. In use for 47 years from July 4, 1912, to July 3, 1959.
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Flag of Bulgaria (1971–1990).svg
Autor: Scroch, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of Bulgaria (1971-1990). Flag of Bulgaria with Bulgarian coat from 1971.
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Athletics pictogram.svg
Pictograms of Olympic sports – . This is an unofficial sample picture. Images of official Olympic pictograms for 1948 Summer Olympics and all Summer Olympics since 1964 can be found in corresponding Official Reports.
Barbara Madejczyk.jpg
Autor: SBawek (Slawek's), Licencja: CC BY-SA 2.0
Barbara Madejczyk
Madejczyk Barbara
Javelin Throw Spala2000.jpg
Autor: Kleszczu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rzut oszczepem
Nikola Ogrodnikova.JPG
Autor: Krzysztof Mizera, Licencja: CC BY 3.0
Mistrzostwa Świata Juniorów w Lekkoatletyce - Bydgoszcz 2008 - Nikola Ogrodníková - rzut oszczepem
Matti Järvinen.jpg
Javelin thrower Matti Järvinen at the 1932 Summer Olympics in Los Angeles.
Robert Szpak in Bydgoszcz.JPG
Autor: Kleszczu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Robert Szpak, Bydgoszcz- 12 mistrzostwa świata juniorów
Anna Wessman.JPG
Autor: Albertus teolog, Licencja: CC BY 3.0
Mistrzostwa Świata Juniorów w Lekkoatletyce - Bydgoszcz 2008 - Anna Wessman - rzut oszczepem
Warsaw Uprising by Lokajski - Eugeniusz Lokajski with cat - crop.jpg
Powstanie warszawskie: Fotograf Eugeniusz Lokajski z kotem przed bramą kamienicy na Moniuszki 12.
Janusz Sidlo 2.jpg
Janusz Sidło
Bydgoski Stadion Miejski Rzutnia.JPG
Autor: Kleszczu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bydgoski Stadion Miejski - rzutnia lekkoatletyczna
Franciszek Skopal.jpg
Franciszek Skopal, polski piłkarz, oszczepnik i saneczkarz.
JavelinElliott7435.jpg
(c) Atalanta, CC-BY-SA-3.0
Javelin throw, Elliott Thijssen (Netherlands M35), 74.35m, june 18 2006, Reeuwijk. Own work, with admission of the thrower.
Erik Lemming.jpg
Swedish athlete Erik Lemming in the javelin competition at the Summer Olympics 1908 in London.
Barbora Špotáková.jpg
Autor: che
(Please credit as "Petr Novák, Wikipedia" in case you use this outside Wikimedia projects.), Licencja: CC BY-SA 2.5
Barbora Špotáková after press conference in "U Pinkasů" pub in Prague