s/y Śmiały

Śmiały
Ilustracja
Bandera

 Polska

Numer na żaglu

XIV PZ-5, PZ 25

Port macierzysty

Trzebież

Właściciel

Fundacja Klasyczne Jachty[1]

Dane podstawowe
Typ

J-140

Materiał

stal

Historia
Stocznia

Stocznia Gdańska

Data budowy

1958

Dane techniczne
Liczebność załogi

10

Długość całkowita (L)

18,0 m

Szerokość (B)

4,00 m

Zanurzenie (D)

2,80 m

Masa całkowita

29 ton

Ożaglowanie
Typ ożaglowania

kecz bermudzki

Powierzchnia ożaglowania

144 m²

Liczba masztów

2

Napęd mechaniczny
Silnik

SW266 (WSW Andrychów)

Moc silnika

54 KM

Prędkość maks.

11 w.

Plan jachtu Śmiały

Śmiały – polski kecz typu J-140, jacht, na którym w latach 1965–1966 zrealizowano wyprawę żeglarsko-geologiczną dookoła Ameryki Południowej (kpt. Bolesław Kowalski), a w roku 1970 – rejs wokół Islandii z zachodu na wschód (kpt. Andrzej Rościszewski).

Historia i budowa

Jacht zbudowano w roku 1958 w Stoczni Gdańskiej[2] dla Polskiego Związku Żeglarskiego. Projektanci – Włodzimierz Kuchta, Wojciech Samoliński, Zdzisław Pieńkawa – korzystali z przykładu niemieckiego stalowego kecza Peter von Danzing[3]. W latach 1959–1960 wybudowano, z inicjatywy AZS, 6 takich jachtów – Joseph Conrad, Dar Opola, Jurand, Śmiały, Otago i Jan z Kolna – niekiedy nazywanych Jurandami. Kadłub został wykonany ze stali, a pokład i nadbudówki pokryto drewnem. Jacht wyposażono w dwa drewniane maszty, oraz - początkowo - w silnik typu "Puck", który był słaby w stosunku do masy kadłuba, co utrudniało manewrowanie[4][5].

W roku 1960 „Śmiały” znalazł się w Trzebieży, gdzie pływała na nim m.in. Teresa Remiszewska. W latach 70. i 80. XX w. jego opiekunami byli m.in.: Jan Słota (1975), Marek Czechowski (1976–1978), Wojciech Dulat (1980–1981), Marek Wierszałowicz (1982–1986), Bohdan Dąbrowski, Wojciech Wilk oraz Roman Józik[4].

Jacht był poddawany kolejnym przebudowom. Został wyposażony w silnik SW266 produkcji WSW Andrychów oraz zbiorniki paliwa o pojemności 300 litrów. Zamontowano m.in. radiostację UKF Sailor Compact, radiopławę EPIRB oraz GPS Standard Horizon Cp 300i.

W 1992 roku przeprowadzono generalny remont – zachowując wcześniejszy styl stworzono komfortowe warunki pływania, odpowiadające również turystom: wykonano zabudowę wnętrza z drewna dębowego, salon, dwie kabiny dwuosobowe i jedną trzyosobową, pełne wyposażenie hotelowe i kuchenne. Pojemność zbiorników wody wynosiła 1000 litrów.

Po remoncie „Śmiały” uczestniczył w rejsach szkoleniowych (najczęściej po Bałtyku, rzadziej po Morzu Północnym i fiordach norweskich) oraz zlotach The Tall Ships’ Races (29 rejsów w latach 1998–2012)[4][5][6]. Od 2014 nie żegluje, z braku funduszy na remont. W roku 2019 został sprzedany Fundacji Klasyczne Jachty[1], która zapowiedziała odbudowę i powrót jachtu na oceany[7]

W marcu 2020 roku po raz pierwszy od wielu lat uruchomiono silnik "Śmiałego"[8].

Historyczne rejsy

Rejs dookoła Ameryki Południowej (1965–1966)

Naukowo-żeglarską wyprawę jachtu „Śmiały” dookoła Ameryki Południowej zorganizowało Polskie Towarzystwo Geograficzne z inicjatywy Bronisława Siadka z redakcji czasopisma Poznaj Świat. Kapitanem był Bolesław Kowalski (PTG), pierwszym oficerem i głównym mechanikiem Jerzy Knabe[9]. W całym rejsie uczestniczyli również Bronisław Siadek, Krzysztof Wojciechowski (UMCS, zastępca kierownika naukowego), Krzysztof Baranowski (Trybuna Ludu). W części rejsu brali udział: Tadeusz Wilgat[10] (kierownik naukowy), Mieczysław Kluge (PTG), Tomasz Romer[11] (I oficer i lekarz wyprawy; w innych źródłach wymieniany, prawdopodobnie omyłkowo, jako Tadeusz Romer[12]) oraz Ludomir Mączka, który płynął od Buenos Aires do Szczecina, jako II oficer i bosman[11][12].

Od 29 lipca 1965 r. do 30 października 1966 r. przepłynięto przez 3 morza i 2 oceany, w tym przez Kanał Kiloński, Anglię, Wyspy Kanaryjskie, Cieśninę Magellana, kanały Patagonii, Kanał Panamski i ponownie przez wody Europy. Długość trasy wyniosła 22 841 Mm[5]. Odwiedzono 31 portów w Argentynie, Chile, Peru, Panamie i na Bahamy. Załoga brała udział w realizacji programu naukowego, który obejmował m.in. pobieranie próbek wody w strefie nerytycznej oraz planktonu morskiego, badania bilansu energii promieniowania słonecznego w różnych strefach klimatycznych, badania z dziedziny medycyny morskiej (m.in. wyziębianie się ciała ludzkiego w różnych warunkach pogodowych, np. przeprowadzanie testów Cramptona[13]). Pomiary lądowe – głównie z zakresu wulkanologii, geomorfologii, geologii, glacjologii i hydrologii – wykonywano w 16 punktach trasy, m.in. w Andach, na ewaporatach pustyni Atakama, rafach koralowych i lodowcach Patagonii[12].

Rejs wokół Islandii i na Spitsbergen (1970 i 1972)

W okresie od 10 czerwca do 30 lipca 1970 r. „Śmiały” odbył rejs dookoła Islandii (4 122 Mm). Portem początkowym i końcowym było Świnoujście (na trasie znalazły się Wyspy Owcze). Było to pierwsze polskie opłynięcie Islandii z zachodu na wschód (pierwszego w historii światowego żeglarstwa opłynięcia Islandii, lecz w przeciwnym kierunku, dokonał w roku 1968 polski jacht „Euros”, dowodzony przez kpt. Wojciecha Orszuloka[14][a]). W wyprawie uczestniczyła 9-osobowa załoga pod dowództwem kpt. Andrzeja Rościszewskiego[5], który otrzymał nagrodę „Rejs Roku 1970” oraz pierwszy „Srebrny Sekstant”[5][15].

Andrzej Rościszewski otrzymał honorowe wyróżnienie tej nagrody również za dokonanie żeglarskie z roku 1972, gdy prowadził SY „Śmiałego” z 10-osobową załogą na Spitsbergen. Wypłynięto w rejs 23 czerwca 1972 r. W pobliżu Norwegii (5 lipca, 64°35′N) przy wietrze 4°B nastąpiła groźna awaria, spowodowana rozklejeniem się drewna grotmasztu. Z niepełnym ożaglowaniem jacht dotarł do Lerwick na Szetlandach, gdzie – przy pomocy tamtejszych rybaków – prowizorycznie przedłużono maszt drzewcem spinakerbomu. „Śmiały” dotarł do kraju w miesiąc po awarii, przebywając ze złamanym masztem 1541 Mm[5].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ „Euros” przebył trasę powrotną prędzej od Witezia II, który w roku 1959 dotarł do Reykjavíku – jako pierwszy jacht polski (trasa: Świnoujście–Reykjavik–Świnoujście).

Przypisy

  1. ↑ a b Fundacja Klasyczne Jachty. s. Strona internetowa. [dostęp 2020-01-06].
  2. ↑ Certyfikat okrętowy wystawiony przez Izbe Morską w Szczecinie 8 maja 1998 r.
  3. ↑ Gedanopedia. Żeglarstwo niemieckie XIX/XX w. (pol.). W: Encyklopedia Gdańska [on-line]. Fundacja Gdańska. [dostęp 2013-02-15].
  4. ↑ a b c Sławek Wyspiański wyspianski@o2.pl: Śmiały - żywa historia polskiego żeglarstwa (pol.). W: Rejs – Śmiały na Morzu Północnym 2008 [on-line]. www.smialy.wyspianski.net. [dostęp 2013-02-15].
  5. ↑ a b c d e f s/y „Śmiały” (pol.). W: Strona internetowa Centralnego Ośrodka Żeglarstwa w Trzebieży [on-line]. www.coz.com.pl. [dostęp 2013-02-15].
  6. ↑ Rejsy jachtem s/y Śmiały (pol.). W: Portal Rejsuj.pl [on-line]. [dostęp 2013-02-16].
  7. ↑ "Śmiały" znowu będzie pływał! Nowy właściciel planuje remont, zagle.se.pl [dostęp 2019-10-30].
  8. ↑ Nieco przedłużony weekend na Śmiałym właśnie dobiega końca. Większość instalacji działa, silnik działa, facebook.com [dostęp 2020-03-10].
  9. ↑ A. Sochacki: Jerzy Knabe. Biografia przygodowa (pol.). W: Centrum Wagabundy – Phoenix, AZ [on-line]. www.azpolonia.com, 2001-12-14. [dostęp 2013-02-15].
  10. ↑ Prof. Tadeusz Kazimierz Wilgat, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2013-02-16].
  11. ↑ a b Maciej Krzeptowski, Wojciech Jacobson: Mam na imię Ludomir. Wołczkowo: Oficyna In Plus, 2003, s. 46-47. ISBN 978-83-89402-64-6.
  12. ↑ a b c Islandia i Bałtyk 1958–1962. W: Jan W. Zamorski: Z Marią przez życie i oceany. Opowieści kapitana Ludomira Mączki. Toronto: White-Red Anchor Publishing, 2010, s. 71–86. ISBN 0-9731383-0-2.
  13. ↑ Próba Cramptona - oceń swoją wydolność fizyczną (pol.). W: Portal SportConnect.pl [on-line]. [dostęp 2013-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-18)].
  14. ↑ Kinga Rzucidło: Z historii polskiego jachtingu: Wojciech Orszulok (pol.). www.tawernaskipperow.pl/, 2011-09-01. [dostęp 2013-02-15].
  15. ↑ Aleksander Gosk: Rejs roku - historia nagrody (pol.). W: Portal myzeglarze.pl [on-line]. [dostęp 2013-02-16].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (with coat of arms).svg
Flaga Polski z godłem, wersja symboliczna. Oparta na Image:Flag of Poland.svg i Image:Herb Polski.svg. Uwaga: godło użyte w tej grafice nie jest oficjalne. Oficjalna wersja godła nie jest jeszcze dostępna w formacie wektorowym, stąd zamieszczono poniżej dodatkową wersję tej grafiki w formacie PNG, w której użyto poprawnego wizerunku godła.
Sy smialy.jpg
Autor: Vonglass, Licencja: CC BY-SA 4.0
s/y Śmiały seen from sister ship s/y Tara
Smialy plan jachtu.jpg
Autor: Bingola, Licencja: CC BY-SA 4.0
1 – Bomy; 2 – Bezanżagiel; 3 – Szoty; 4 – Bezanmaszt; 5 – Saling; 6 – Forsztag; 7 – Achtersztag; 8 – Grotżagiel; 9 – Topsztag; 10 – Top grotmasztu; 11 – Kliwer; 12 – Grotmaszt; 13 – Foksztag; 14 – Fokżagiel; 15 – Kotwica; 16 – Winda kotwiczna; 17 – Kosz dziobowy; 18 – Właz do forpiku; 19 – Bączek; 20 – Zejście do mesy; 21 – Kolumna sterowa z kompasem; 22 – Pachołek; 23 – Skajlajt (świetlik); 24 – Gniazdo grotmasztu; 25 – Nawiewnik; 26 –Zejście do maszynowni; 27 – Zejście do kabiny nawigacyjnej; 28 – Płetwa sterowa; 29 – Kabina nawigacyjna; 30 – Właz do achterpiku; 31 – Pompa zęzowa; 32 – Baksztagi; 33 – Wanty; 34 – Śruba napędowa; 35 – Światła pozycyjne; 36 – Jumpsaling; 37 – Reling; 38 – Bandera