s/y Witeź
 | |
| Bandera | |
|---|---|
| Właściciel | YKP |
| Armator | Port Gdynia |
| Historia | |
| Data wycofania ze służby | 1939 |
| Dane techniczne | |
| Długość całkowita (L) | 12,5 m |
| Szerokość (B) | 2,7 m |
| Zanurzenie (D) | 1,2 m |
| Pojemność | 5,7 RT |
| Ożaglowanie | |
| Typ ożaglowania | |
| Liczba żagli | 2 |
| Powierzchnia ożaglowania | 75 m² |
| Wysokość masztów | 17 |
| Liczba masztów | 1 |
Witeź – pierwszy polski jacht pełnomorski, zakupiony w roku 1925 dla założonego w tym samym roku Yacht Klubu Polski. Jednostka, na której polscy żeglarze wypłynęli po raz pierwszy – pod dowództwem gen. Mariusza Zaruskiego – na Morze Bałtyckie.
Żeglarstwo po odzyskaniu niepodległości Polski
Dostęp do Bałtyku Polska odzyskała w roku 1919, na mocy Traktatu wersalskiego. Wkrótce do kraju wrócili z zagranicy żeglarze, m.in. gen. Mariusz Zaruski, Antoni Aleksandrowicz, Konstanty Maciejewicz. Zaczęto tworzyć żeglarskie stowarzyszenia i kluby, m.in. Otton Weiland powołał Stowarzyszenie Przyjaciół Żeglarstwa, powstał Chojnicki Klub Żeglarski (Charzykowy) i inne[1].
W roku 1924 utworzono Yacht Klub Polski (rejestracja w dniu 10 grudnia 1924) liczący początkowo 25 członków. Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego został Antoni Aleksandrowicz, który opracował statut klubu[2]. W dniu 6 lutego wybrano władze klubowe; pierwszym komandorem YKP został gen. Mariusz Zaruski – od roku 1923 roku adiutant generalny prezydenta Stanisława Wojciechowskiego[3], autor pierwszego polskiego podręcznika żeglarstwa („Współczesna Żegluga Morska”, wyd. 1904, 1919–1920). Antoni Aleksandrowicz pełnił funkcję wicekomandora[2][4][1]. Opracował regulaminy klubowe i zaprojektował flagę, proporzec, znak pieczęci, ubiór klubowy[2].
Ich starania doprowadziły do kupna w Gdańsku, w lipcu 1925 roku, używanego jachtu pełnomorskiego, nazwanego „Witeż”[5]. Wkrótce Klub zbudował własną przystań (pierwszą – na Wiśle, według projektu A. Aleksandrowicza[2]), zakupił łodzie żaglowe, a wśród nich – poza „Witeziem” – kolejne jednostki morskie („Carmena", Junak", „Jurand" i inne)[2][4][1]. Zakupiono również – dla celów szkoleniowych – morski kuter „Gryf"[2]. Rejsy szkoleniowe Młodzieżowej Kadry Żeglarskiej prowadzono na Wiśle i na morzu, m.in. w ramach przysposobienia wojskowego w bazie Marynarki Wojennej w Gdyni-Oksywiu).
Cele działań wyrażał Zaruski m.in. w słowach[6]:
… pomimo odzyskania wybrzeża morskiego jesteśmy dotychczas lądowym społeczeństwem, nie mamy zaufania do morza, boimy się jemu swe kapitały powierzyć – kategorie naszego myślenia są czysto lądowe. Jak najspieszniej potrzeba nam się zabrać do pracy, … , wychować pokolenie ludzi znających morze, rozmiłowanych w nim do najwyższej tęsknoty. Niech jachty nasze staną się pionierami tej idei, niech rozwiną bandery polskie na wszystkich morzach Europy.
Charakterystyka jachtu Witeź
Jacht „Witeź” był małym jachtem morskim, bardziej regatowym niż turystycznym. Miał ożaglowanie typu Marconi o powierzchni 75 m², stosunkowo dużej jak na małe wymiary kadłuba – długość 12,5 m, szerokość 2,7 m i zanurzenie 1,5 m. Cytując opinię gen. Zaruskiego[4]:
Jest to typ statku żaglowego, któremu w razie ciszy morskiej wystarczy, ażeby załoga w żagle dmuchała, a wnet się porwie do lotu.
Wbrew opiniom, że jacht nie zapewnia bezpieczeństwa w czasie rejsów morskich, taką decyzję podjęto[7]. Gen. Zaruski pisał[4][7]:
należało koniecznie odbyć wycieczkę dalszą, ażeby zachęcić wątpiących, pokazać na żywym przykładzie, że jacht nie tylko do zdobycia puharu na regatach służy, lecz może iść w zamorskie, dalekie nawet kraje.
Pierwsze rejsy
Rejs Polska–Szwecja–Dania (20 – 30 sierpnia 1925)
Po kilkudniowych przygotowaniach (w zaopatrzeniu jachtu pomogła marynarka wojenna, m.in. przekazując szczegółowe mapy)[7] 20 sierpnia 1925 roku „Witeź” wyszedł w morze z południowego molo portu morskiego w Gdyni. Załogę stanowili: Mariusz Zaruski jako kapitan statku, Antoni Aleksandrowicz jako zastępca kapitana oraz dwaj członkowie YKP, żeglarze – Michał Laudański i Heliodor Sztark, „konsul-kuk”, polski konsul w Kolonii i na Murmanie (w rejsie brał też udział p. B.)[4][1]. Jacht był żegnany przez kapitana portu z żoną i nieliczne grono zainteresowanych. Na morzu odebrał nadane kodem flagowym życzenia „Szczęśliwej drogi” od ORP "Podhalanin".
Płynął wzdłuż brzegu do Gdańska, a następnie wybrał kierunek na Latarnię Morską na Helu i dalej, na Rozewie i Latarnię Morską w Jastarni. O świcie następnego dnia minęli Latarnię Morską Rozewie i wybrali kurs na Karlshamn (Szwecja) – cel rejsu[8][7].
Po wyjściu z Karlshamn napotkano sztorm, w tym biały szkwał, który położył jacht, jednak nie doszło do uszkodzeń. Ze względu na niesprzyjającą pogodę zatrzymano się w zacisznej przystani na Han-ö – szwedzkiej skalistej wysepce z latarnią morską, z populacją 250 mieszkańców trudniących się rybołówstwem. Następnego dnia ominęli przylądek Hammeren (zob. Hammershus) na Bornholmie i zacumowali w Rønne. M. Zaruski wspominał owacyjne przyjęcie załogi „Witezia” przez duńskich marynarzy. W trasie powrotnej jacht ponownie dzielnie walczył z silnymi szkwałami. Warunki w Zatoce Gdańskiej przez 5 dni uniemożliwiały wejście do Gdyni. Ostatecznie pierwszy polski rejs bałtycki zakończył się w tym samym miejscu, w którym został rozpoczęty 10 dni wcześniej (M. Zaruski: „Tłumów i tym razem nie było”)[8][7].
Kolejne rejsy morskie
W roku 1926 zorganizowano dwa zagraniczne rejsy na „Witeziu”:
- do Szwecji, Danii i Niemiec (dowodzący: komandor H. Pistl),
- do Szwecji (dowodzący: gen. M. Zaruski).
W drugim z tych rejsów (trzecia wyprawa „Witezia”) do załogi jachtu należeli: komandor Witold Żelechowski[9], Michał Laudański, Janusz Albrecht i Stanisław Bobiński[6]. W kolejnym, czwartym rejsie „Witezia” uczestniczyli: gen. Zaruski (kapitan), Stanisław Kosko (zastępca kapitana), Michał Laudański, Feliks Hłasko i Antoni Żmigrodzki[6].
W roku 1927 zorganizowano wyprawę do Łotwy i Szwecji (czwarty rejs gen. Zaruskiego)[6], a w lecie 1928 roku – rejs do Kopenhagi (załoga: gen. M. Zaruski, Michał Laudański, Zygmunt Horyd, Stanisław Mańkowski i Feliks Wadowski)[6].
Relacje Mariusza Zaruskiego z rejsów na „Witeziu”
Mariusz Zaruski opublikował cztery broszury o wyprawach na „Witeziu”[6][3]. We wstępie do pierwszej z nich wydawca napisał m.in.[8][4][6]:
Oddając do druku opis pierwszej podróży yachtu polskiego na wody zagraniczne, żywimy nadzieję, że stanie się on zachętą dla wszystkich, interesujących się rozwojem naszej żeglugi i sportów wodnych, do wypróbowania sił swoich na morzu, pośrednio zaś – do opanowania przez nas morza.
Kolejne broszury dotyczą rejsów z lat 1925–1928[6][3][a]:
- rejs pierwszy – Żaglowym yachtem przez Bałtyk. Pierwsza podróż yachtu polskiego do Szwecji 20 VIII–30 VIII 1925, Warszawa 1925,
- rejs trzeci – Na pokładzie „Witezia”. Trzecia podróż żaglowego yachtu „Witeź” w r. 1926 do Szwecji, Wydawnictwo Yacht-Klubu Polskiego, Warszawa 1927,
- rejs czwarty – Na yachcie „Witeź”. Czwarta podróż żaglowego yachtu „Witeź” w r. 1927 do Łotwy i Szwecji, Instytut Wydawniczy Ligi Morskiej i Rzecznej, Warszawa 1928,
- rejs piąty – Moja czwarta podróż na „Witeziu”, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1930.
Wszystkie cztery broszury wydano ponownie jako III rozdział książki Na skrzydłach jachtów[6] pt. Na jachcie „Witeź” [7].
Uwagi
- ↑ Mariusz Zaruski nie uczestniczył w rejsie drugim.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Historia żeglarstwa > Żeglarstwo Polskie. [w:] Portal dla żeglarzy JachtSerwis.pl [on-line]. [dostęp 2013-09-04]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Andrzej Sosnowski: Zarys historii 1924-1959. [w:] Historia YKP (tekst zamieszczony w monografii wydanej z okazji 75 lecia YKP) [on-line]. zg.ykp.pl. [dostęp 2013-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-04)]. (pol.).
- ↑ a b c Marek Słodownik: Generał Mariusz Zaruski. [w:] Portal żeglarski marynistyka.pl > Sławni żeglarze [on-line]. marynistyka.pl. [dostęp 2013-09-04]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Gen. Mariusz Zaruski. Na jachcie “Witeź”. Podróż w r. 1925. [w:] Portal Zeglujmy Razem (NY) [on-line]. zeglujmyrazem.com. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)]. (pol.).
- ↑ Mariusz Zaruski. [w:] Strona internetowa Ośrodek Szkolenia Morskiego Ligi Obrony Kraju w Jastarni [on-line]. www.lokjastarnia.pl. [dostęp 2013-09-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-18)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Adam Ruta: Książka żeglarska w Drugiej Rzeczypospolitej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu PedagigicznegoP, 2010. ISBN 978-83-7271-613-2.
- ↑ a b c d e f Mariusz Zaruski: Na skrzydłach jachtów. Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 37-60, seria: Dookoła Ziemi. Biblioteka Geograficzno-Podróżnicza.
- ↑ a b c Mariusz Zaruski: Żaglowym yachtem przez Bałtyk. Pierwsza podróż yachtu polskiego do Szwecji 20 VIII – 30 VIII 1925. Warszawa: Yacht-Klub Polski, 1925.
- ↑ Fragment życiorysu twórcy pierwszej w Polsce Szkoły Nurków (w Modlinie) Witolda Żelechowskiego. [w:] Muzeum Nurkowania > Życiorysy [on-line]. 2008-11-06. [dostęp 2013-09-05]. (pol.).
Media użyte na tej stronie
SY "Witeź" w pierwszej podróży polskiego jachtu do Szwecji, 20.08–30.08.1925
SY Witeź w porcie Rønne
Okładka broszury M. Zaruskiego (1925)
.svg)
Flaga Polski z godłem, wersja symboliczna. Oparta na Image:Flag of Poland.svg i Image:Herb Polski.svg. Uwaga: godło użyte w tej grafice nie jest oficjalne. Oficjalna wersja godła nie jest jeszcze dostępna w formacie wektorowym, stąd zamieszczono poniżej dodatkową wersję tej grafiki w formacie PNG, w której użyto poprawnego wizerunku godła.
