Sól (wieś w województwie lubelskim)

Sól

wieś
(c) Zbigniew Czernik, CC BY 3.0 Kościół rzymskokatolicki w Soli (dawna cerkiew)
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	biłgorajski
Gmina	Biłgoraj
Liczba ludności (2011)	2324[1]
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	23-400[2]
Tablice rejestracyjne	LBL
SIMC	0886239
Położenie na mapie gminy wiejskiej Biłgoraj Sól
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sól
Położenie na mapie województwa lubelskiego Sól
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego Sól
50°30′30″N 22°38′49″E/50,508333 22,646944

Sól – wieś w Polsce na Równinie Biłgorajskiej, położona w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Biłgoraj^[3][4].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie zamojskim. Według Narodowego Spisu Powszechnego (marzec 2011 r.) liczyła 2324 mieszkańców^[1].

Części miejscowości

W latach 1863–1954 miejscowość była siedzibą gminy Sól. W miejscowości znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii pw. św. Michała Archanioła. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii przemyskiej, diecezji zamojsko-lubaczowskiej, dekanatu Biłgoraj-Południe. Sól jest największą miejscowością w gminie Biłgoraj. Położona na obrzeżach Biłgoraja ciągnie się na długość ok. 5 km wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 858.

Historia

Pierwsze wzmianki o osadnictwie na tych terenach pochodzą z drugiej połowy XVI w. Adam Gorajski – właściciel klucza dóbr biłgorajskich zaprosił osadników holenderskich. Od nich wzięła nazwę pierwotna nazwa miejscowości Olendrów. W 1599 Olendrów wraz z Dąbrowicą były przedmiotem sporu pomiędzy Janem Zamojskim – właścicielem ordynacji a Adamem Gorajskim. Przypadły one w udziale Zamojskiemu. Nowa nazwa miejscowości powstała na początku XVII wieku najprawdopodobniej od pobliskiego strumienia o tej samej nazwie. Około 1830 roku w okolicy Soli funkcjonowała ordynacka gorzelnia (w 1896 wyprodukowano 10000 wiader spirytusu ziemniaczanego) oraz browar (w 1896 r. wyprodukowano 2000 wiader piwa)

Z Soli pochodzili między innymi: działacz Chłopskiego Stronnictwa Radykalnego – Jan Dziduch – poseł na sejm w okresie międzywojennym, oraz Marcin Raduj, który piastował funkcję radcy handlowego w Buenos Aires. Wieś była znanym ośrodkiem garncarskim i włosiankarskim. We wrześniu 1939 roku stacjonował we wsi sztab 21 Górskiej Dywizji Piechoty generała Józefa Kustronia i sztab 6 Dywizji Piechoty generała Bernarda Monda (13 IX 1939). W dniach 15–17 września walczyły tu oddziały 73 pułku piechoty z Grupy Operacyjnej „Jagmin” (z armii „Kraków”) gen. Jana Jagmnina-Sadowskiego. Podczas drugiego dnia walk poległ dowódca 3 batalionu 73 Pułku Piechoty mjr Władysław Nowożeniuk. W połowie 1943 roku okupacyjny urząd gminy był dwukrotnie niszczony przez oddział Gwardii Ludowej im. Tadeusza Kościuszki (dowódca – Grzegorz Korczyński – „Grzegorz”)^[6]. W 1943 roku Niemcy częściowo wysiedlili wieś.

Zabytki

(c) Zbigniew Czernik, CC BY 3.0

Pomnik obok kościoła, poświęcony Józefowi Piłsudskiemu

(c) Zbigniew Czernik, CC BY 3.0

Kapliczka przydrożna

(c) Zbigniew Czernik, CC BY 3.0

Stadion wiejski

Kościół rzymskokatolicki św. Michała Archanioła

Od XVII wieku^[7] w Soli istniała cerkiew greckokatolicka. W 1875 roku po likwidacji unickiej diecezji chełmskiej zamieniona została na prawosławną. Obecną świątynię wybudowano na potrzeby unickiej parafii w 1872 r. Wtedy też najprawdopodobniej został założony cmentarz prawosławny położony około 100 m na południe od kościoła. 1 marca 1919 roku została w Soli założona parafia rzymskokatolicka i wtedy cerkiew została rewindykowana na rzecz Kościoła katolickiego i zaadaptowana na kościół. Ołtarz przerobiony został z królewskich wrót, w jego górnej części znajduje się obraz Serca Pana Jezusa z 1820 roku. Wiszą tu obrazy św. Michała Archanioła, Matki Bożej Niepokalanie Poczętej (być może jest to unicka ikona), św. Franciszka, Przemienienia Pańskiego^[8].

Młyn

Wybudowany w roku 1896. Jest zbudowany na rzece Białej Ładzie, która tworzy przed młynem zakole w kształcie litery S. Obecnie młyn jest napędzany silnikiem elektrycznym ponieważ turbina wodna został podmulona i zablokowana. Obok młyna znajdują się pozostałości po dawnym tartaku wodnym.

Cmentarz rzymskokatolicki

Położony jest w odległości ok. 150 m na zachód od kościoła. Został założony w 1919 r. dla powstałej wówczas parafii rzymskokatolickiej. Jest to wydłużony czworobok o powierzchni 2 ha, podzielony na kwatery rozmieszczone symetryczne po obu stronach alei biegnącej od bramy. Zachowało się kilkanaście nagrobków sprzed 1945 r. Na uwagę zasługuje współczesny nagrobek ks. Pawła Zięby z 1981 r. – przedstawia on anioła powołującego zmarłego kapłana na sąd ostateczny. Znajdują się tu groby 127 żołnierzy WP z 6 i 23 DP Armii Kraków poległych w dniach 14–17 września 1939 r. pod Banachami i Solą (w tym 11 oficerów i podchorążych, 58 szeregowych i 58 nieznanych). Na obrzeżach cmentarza rosną lipy, topole i klony. Wzdłuż głównej alei podwójne szpalery lipowe. Cmentarz ogrodzony jest od frontu metalowymi przęsłami na kamiennych słupach i podmurówce, część centralna cmentarza ogrodzona jest drewnianym płotem, reszta metalową siatką^[9].

Cmentarz prawosławny

Położony w odległości 100 m od kościoła (dawnej cerkwi) na południe, na niewielkim wzniesieniu nad rzeką Białą Ładą. Został założony prawdopodobnie w 1872 r. razem z cerkwią. Cmentarz jest czynny pomimo że parafia prawosławna została zlikwidowana w 1918 r. Ostatni pochówek miał miejsce w 1992 r. Cmentarz ma kształt czworoboku o powierzchni 0,23 ha. Zachowało się na nim ok. 10 nagrobków sprzed 1945 r. Wszystkie są porozbijane i porozrzucane na ziemi. Znajdują się także metalowe i drewniane krzyże, czytelne nagrobki ziemne. Groby zwrócone są na wschód. Cmentarz porasta: 5 lip i samosiew klonu, akacji, dębu, bzu, kruszyny i maliny. Ogrodzenie wykonane jest z siatki drucianej. Od strony rzeki znajduje się brama^[9].

Sport

KS Olender Sól

W Soli funkcjonuje Klub Sportowy Olender Sól – amatorski klub piłkarski, założony w 2004 roku. W sezonie 2010/11 zespół występował w III lidze. Obecnie drużyna seniorów gra w grupie I zamojskiej klasy A. Olender rozgrywa mecze na Stadionie Wiejskim znajdującym się w Soli, o pojemności 800 widzów.

Przypisy