Sąd bartny
Sąd bartny – instytucja prawna powołana do rozstrzygania spraw niespornych i spornych bartników, działająca w obrębie jurysdykcji bartnej.
Początkowo bartnicy nie mieli odrębnych sądów, np. w Łomżyńskiem w sądzie bartnym zasiadał pisarz ziemi łomżyńskiej, który na mocy postanowienia z 1499 miał prawo sądzenia spraw bartnych. Ziemia bielska na Podlasiu przywilejem z 1501 r. miała zastrzeżone rozstrzyganie spraw bartnych przez sądy ziemskie i starostę, a ziemia drohicka (przywilej z 1511 r.) przez gajowników i pisarzy sądów grodzkich. Niekiedy pisarz tworzył z bartników sąd wzorowany na ziemskim, umieszczając jednego podsędka i powierzając im rozstrzyganie sporów. W ten sposób utworzyły się z czasem sądy bartne (XV-XVI w.).
W skład sądu bartnego wchodziło kilku bartników, pisarz bartny, podstarości i starosta bartny, który przewodniczył posiedzeniom (rokom bartnym). Na Mazowszu zdolność procesową miały wyłącznie osoby fizyczne, przy czym stroną w procesie mogła oprócz bartnika być także osoba spoza organizacji bartnej. Ograniczenie zdolności procesowej stosowano w stosunku do banitów, osób nietrzeźwych, ludzi uznanych za chorych umysłowo, kobiet i nieletnich. W sądach bartnych mogli występować zastępcy stron, zwani plenipotentami lub prokuratorami. Ustawowo zastępców musiały mieć sieroty, a mogły mieć także wdowy.
Do sądu nie dopuszczano osób nietrzeźwych, osób z bronią i kobiet. Jedynie wdowy mogły przebywać w sądzie i występować jako strony, nawet gdy miały plenipotentów.
Zobacz też
Bibliografia
- Bornus L. (Red.) Encyklopedia pszczelarska, PWRiL, Warszawa 1989.