Sądy podziemne
Sądy podziemne - cywilne i wojskowe sądy specjalne działające w okupowanej Polsce 1940-1945 jako sądy państwowe.
Historia
Podstawę do powołania sądów podziemnych stanowiła uchwała Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju z 16 kwietnia 1940, która stanowiła: Wydawanie wyroków śmierci na prześladowców, zdrajców, szpiegów i prowokatorów należy do kompetencji specjalnych sądów...[1]. W wykonaniu uchwały została opracowana w maju 1940, przez rząd w Londynie, ustawa o ich ustroju (kodeks) - określająca skład sądu, procedurę i "tryb" wykonywania wyroków. Komplet sądzący składał się z trzech sędziów, z których co najmniej jeden powinien być sędzią, adwokatem a w ostateczności mieć wykształcenie prawnicze. Rozprawy były tajne. O wezwaniu lub doprowadzeniu oskarżonego decydował przewodniczący, jednak pod warunkiem, że nie groziło to dekonspiracją. Nieobecnego oskarżonego bronił adwokat "z urzędu". Od wyroku sądu nie przysługiwało odwołanie, jednak musiał być on zatwierdzony przez delegata rządu. Sądy orzekały karę śmierci za przestępstwa opisane w art. 99 - 113 polskiego Kodeksu Karnego z 1932, w ustawach o szpiegostwo i w przywołanym wyżej kodeksie z maja 1940: Kto dopuszcza się zbrodni zdrady, szpiegostwa, prowokacji, denuncjacji lub nieludzkiego prześladowania i krzywdzenia ludności polskiej - podlega karze śmierci[1].
Wykonywanie wyroków
Wyroki były wykonywane przez egzekutywę Kierownictwa Walki Cywilnej (KWC), przez specjalne grupy wyznaczone przez jednostki Armii Krajowej jak Referat 993/W, a także inne organizacje współpracujące z KWC. W ich skład nie mogli wchodzić harcerze i nieletnia młodzież[2].
Pierwsze wyroki śmierci wykonano 3 lub 4 marca 1943 na Romanie Leonie Święcickim za czynny udział w łapankach i pracę w sądach niemieckich oraz na Izydorze Ossowskim, szczególnie gorliwym urzędniku niemieckiego urzędu pracy (Arbeitsamtu). O wykonaniu wyroku powiadomiono społeczeństwo przez radio i podziemną prasę, a także rozkolportowano w Warszawie 3000 czerwonych plakatów informacyjnych[2].
W 1940 utworzono Sądy Kapturowe ZWZ, przemianowane w 1941 na Wojskowe Sądy Specjalne, które sądziły na podstawie kodeksu opracowanego w kraju, zawierającego wytyczne proceduralne i określające stosowanie prawa materialnego (sądziły głównie w przypadkach zdrady, szpiegostwa, denuncjacji).
W 1942 utworzono Cywilne Sądy Specjalne (sądziły głównie za zbrodnie przeciw narodowi i państwu polskiemu, kolaborację z okupantem, bandytyzm).
Do sądzenia spraw mniejszej wagi utworzono Komisje Sądzące Walki Podziemnej (orzekały karę infamii, nagany i upomnienia).
Bibliografia
- Robert Bielecki, Juliusz Kulesza: Przeciw konfidentom i czołgom. Warszawa: Radwan-Wano, 1996. ISBN 83-906159-1-6.
Przypisy
Media użyte na tej stronie
Odezwa Rady Pomocy Żydom do społeczeństwa polskiego w sprawie przeciwdziałania poczynaniom godzącym w bezpieczeństwo ludności żydowskiej (1943 wrzesień, Warszawa)
Polacy!
Zbrodniarz niemiecki usiłuje wmówić w świat, że to myśmy podpalili getto warszawskie, że to myśmy mor-dowali Żydów, a udział żołdaków niemieckich w tej zbrodni nazywa „zbrojną interwencją”.
My i dzieci nasze, przeżywając wszystkie okropności krwawej okupacji, nie mogąc na razie samych siebie obronić, nie mogliśmy w dniach krytycznych udzielić Żydom skutecznej pomocy w ich walce.
Żaden Polak wyznający moralność chrześcijańską nie przyłożył i nie przyłoży rąk do tej potwornej zbrodni.
W laurowym wieńcu bohaterstwa Polski Podziemnej nie mniejszym blaskiem niż inne czyny opromienione będą również czyny i bohaterstwo w dziedzinie ratowania człowieka przed bestią hitlerowską.
B. premier Rządu RP w Londynie śp. gen. Sikorski, piętnując przed światem tę nieznaną w dziejach świata zbrodnię niemiecką, przesłał Krajowi wyrazy podziękowania za jego godną postawę i za okazywanie Żydom pomocy w ich straszliwej sytuacji.
Kierownictwo Walki Podziemnej i Sądy Specjalne już karzą zdrajców i szantażystów, wydających Żydów w ręce katów niemieckich, a miary sprawiedliwości w stosunku do tych jednostek dopełnią już niedługo sądy Wolnej Rzeczypospolitej Polskiej.
Polskie Organizacje Niepodległościowe