Sękowa

Sękowa
wieś
Ilustracja
Kościół filialny św. Filipa i św. Jakuba (XVI w.)
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

gorlicki

Gmina

Sękowa

Sołectwo

Sękowa

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

38-307[1]

Tablice rejestracyjne

KGR

SIMC

0465029

Położenie na mapie gminy Sękowa
Mapa konturowa gminy Sękowa, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Sękowa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Sękowa”
Położenie na mapie powiatu gorlickiego
Mapa konturowa powiatu gorlickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sękowa”
Ziemia49°36′43″N 21°12′27″E/49,611944 21,207500

Sękowawieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, nad rzeką Sękówką, dopływem Ropy. Miejscowość jest siedzibą tejże gminy i parafii św. Józefa Oblubieńca NMP, należącej do dekanatu Gorlice, diecezji rzeszowskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Sękowa[2][3]
SIMCNazwaRodzaj
0465035Ćwiercieczęść wsi
0465041Górkiczęść wsi
0465058Kawioryczęść wsi
0465064Koźleniceczęść wsi
0465070Męciankiczęść wsi
0465087Podoleczęść wsi
0465093Postronieczęść wsi
0465101Puste Poleczęść wsi
0465118Za Kościołemczęść wsi

Historia

Aktem wydanym 22 lutego 1363 Kazimierz Wielki zezwolił Niemcowi imieniem Nikiel założyć wieś na surowym korzeniu w tzw. Sękowym Lesie. Jednocześnie uposażył parafię katolicką jednym łanem ziemi.

Wieś królewska starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[4].

Wieś była jednym z najstarszych ośrodków wydobycia ropy naftowej. W 1790 na pograniczu Sękowej i Siar istniały studnie ropne, dzierżawione i eksploatowane przez chłopów pańszczyźnianych od właściciela pól, Jana Wybranowskiego. W 1854 udział w kopalniach miał Ignacy Łukasiewicz. W 1873 miejscowe wyroby ropopochodne prezentowane były na Wystawie Powszechnej w Wiedniu. W 1875 eksploatację prowadziło tu już 9 firm zatrudniających łącznie 250 pracowników, roczne wydobycie wynosiło jedynie ok. 350 ton. Kopalnie te z różną wydajnością działały do II wojny światowej.

W XIX w. wieś znana też była jako ośrodek tkactwa. W 1889 liczyła 165 gospodarstw i 1051 mieszkańców.

W 1874 została założona przez ks. Pawła Kretowicza, tutejszego rodaka a proboszcza w Bączalu Dolnym koło Jasła – pierwsza szkoła powszechna, której kierownikiem i jednocześnie nauczycielem został mianowany Stanisław Dobrowolski.

Wieś znacznie ucierpiała w czasie I wojny światowej. Od stycznia do początku maja 1915 znajdowała się na linii frontu (jako tzw. ziemia niczyja). Rosjanie zajmowali wzgórza po wschodniej stronie doliny Sękówki: Zagórz (507 m) i Wierszek (582 m). Oddziały austro-niemieckie miały pozycje na stokach pasma Oboczy (627 m). Rano 2 maja 1915 – pierwszego dnia „bitwy gorlickiej” – oddziały 11 Bawarskiej Dywizji Piechoty zaatakowały Rosjan (3 Armia gen. Radko Dimitriewa). Zaciekłe walki, w wyniku których Niemcy zajęli pierwszą linię Rosjan, trwały do wieczora, przy ogromnych stratach obu stron. Pozostały po nich w Sękowej 2 cmentarze wojenne (w całej dolinie Sękówki – 7 cmentarzy).

Do II wojny światowej Sękowa była najdalej na południe wysuniętą wsią polską w dorzeczu Sękówki.

Sękowa została w 2003 wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, jako Drewniane kościoły południowej Małopolski – Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa[5]. Podstawą wpisu były kryteria III (nieść unikalne lub co najmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej lub cywilizacji wciąż żywej bądź już nieistniejącej) i IV (być wybitnym przykładem typu budowli, zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący(e) etap(y) w historii ludzkości). Miejscowość zrzeszona jest w Lidze Polskich Miast i Miejsc UNESCO.

Od 2010 roku pod koniec kwietnia w Sękowej odbywa się rekonstrukcja bitwy pod Gorlicami. W 2015 roku w setną rocznicę Bitwy pod Gorlicami w inscenizacji uczestniczyło 500 rekonstruktorów z Polski, Rosji, Austrii, Niemiec, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi i Litwy[6].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7]:

Kościół św. Filipa i św. Jakuba

Wnętrze kościoła św. Filipa i św. Jakuba

Kościół pw. św. Filipa i św. Jakuba – drewniana świątynia wzniesiona na początku XVI wieku (~1520 r.), wpisana na Listę UNESCO. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. Kościół jednonawowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, konstrukcji zrębowej. Ściany z ręcznie ciosanych, modrzewiowych bali pokryte są w całości gontem. Węższe prezbiterium i szerszą nawę nakrywa wspólny stromy dach jednokalenicowy o więźbie storczykowej. Wieża niska, nakryta kopulastym hełmem[8] z latarnią oraz wieżyczkę na sygnaturkę dobudowano w XVIII w. Wyposażenie wnętrza dosyć ubogie, ponieważ kościół został poważnie zdewastowany podczas działań wojennych I wojny światowej, kiedy żołnierze austriaccy urządzili we wnętrzu stajnię dla koni, a pokrycie rozbierali na opał. W następnych latach był kilkakrotnie remontowany i restaurowany, a w latach 1981–1983 przeprowadzono jego kompleksową konserwację. We wnętrzu na uwagę zasługują:

  • późnorenesansowy, polichromowany ołtarz główny z XVII wieku,
  • niewielkie fragmenty polichromii z XIX wieku,
  • ołtarze boczne wzorowane na renesansowych (współczesne, II połowa XX wieku).

Kościół św. Józefa

Kościół św. Józefa

Neogotycki, murowany kościół parafii pw. św. Józefa Oblubieńca NMP ufundowany i całkowicie wyposażony przez Józefę Szymonowiczową ówczesną właścicielkę wsi w 1885, konsekrowany 12 października 1886 przez biskupa przemyskiego Łukasza Sołeckiego.

Nad ostrym łukiem zakończonym portalem napis: Z Daru Twego Panie Składa Ofiarę Józefa Szymonowicowa. Ponad nim kolista tarcza zegara. Dach przyozdobiony sterczynami w formie pinakli. Okna przyozdobione maswerkiem. Wewnątrz ładne wyposażenie. Uwagę zwraca obraz na ścianie prezbiterium autorstwa Wygrzewalskiego, przedstawiający Matkę Bożą wśród miejscowego ludu. Kościół był remontowany po zniszczeniach, jakich doznał w czasie I i II wojny światowej. Prace renowacyjne ołtarza i polichromii trwały 4 lata, zostały ukończone w 2008. 6 września 2008. ks. bp. Edward Białogłowski poświęcił polichromie i obraz Jezusa Miłosiernego (w ołtarzu bocznym).

Cmentarze wojenne

Cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej:

Inne zabytki

  • kapliczka z połowy XIX

Stowarzyszenie Gminne Koło Gospodyń Wiejskich

Od 15 października 2005 działa Stowarzyszenie Gminne Koło Gospodyń Wiejskich w Sękowej. W pierwszym zebraniu założycielskim uczestniczyło 40 pań z Sękowej, Ropicy Górnej i Siar. Stowarzyszenie gościło na wielu imprezach, największą z nich była AGROpromocja w Nawojowej w 2006. Sękowskie Panie nawiązały kontakty z KGW z całego województwa. KGW jest honorowane wyjazdami np. do Brukseli (wyjazd studyjny). Stowarzyszenie promuje lokalne tradycje Pogórzan, jak i Łemków. Przewodniczącą i główną założycielką tej organizacji jest Grażyna Janik.

Uczniowski Klub Sportowy „Maraton”

9 listopada 1998, w 40 rocznicę działalności Szkolnego Klubu Sportowego z inicjatywy nauczyciela i trenera lekkiej atletyki Aleksandra Gucwy, przy Szkole Podstawowej w Sękowej założono UKS „MARATON”, który został wpisany do rejestru stowarzyszeń kultury fizycznej i ich związków Wydziału Turystyki i Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Nowym Sączu w dniu 07.12.1998 pod numerem 422 i jest pierwszym UKS utworzonym na terenie gminy Sękowa. UKS bierze udział w realizacji ogólnokrajowego programu „Sport Wszystkich Dzieci”. Przedstawiciel UKS Wojciech Stankowski zdobył medale w sprincie na Mistrzostwach Polskich Młodzików. W nowej sali gimnastycznej odbywają się powiatowe i międzynarodowe zawody w halowym konkursie skoku wzwyż. Na pierwszym zebraniu założycielskim wybrano zarząd i komisje rewizyjną, prezesem klubu został wybrany nauczyciel wychowania fizycznego Aleksander Gucwa a jego zastępcą Władysław Tokarz – dyrektor Szkoły Podstawowej w Sękowej[9].

Szlaki turystyczne

Szlaki cmentarne

Karpacko-galicyjski Szlak Naftowy

Przez wieś biegnie Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy. Szlak jest jedną z głównych atrakcji turystycznych regionu, a jego celem jest ukazanie reliktów przemysłu naftowego[10].

Urodzeni w Sękowej

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1137 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  2. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  3. GUS. Rejestr TERYT
  4. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
  5. Polski Komitet ds Unesco: Polska, www.unesco.pl [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  6. 100-lecie Bitwy Gorlickiej. Wielka rekonstrukcja w Sękowej. www.dziennikpolski24.pl. [dostęp 2019-01-19].
  7. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
  8. Gorlickie – Sądeckie – obierz kierunek, obierzkierunek.pl [dostęp 2018-01-11] (pol.).
  9. UKS Maraton Sękowa – Historia klubu, www.sekowa.info [dostęp 2019-09-19].
  10. » Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy Szlaki Małopolski, szlakimalopolski.mik.krakow.pl [dostęp 2017-01-12].

Bibliografia

  • Krukar Wojciech, Kryciński Stanisław, Luboński Paweł, Olszański Tadeusz A. i in.: Beskid Niski. Przewodnik, wyd. II poprawione i aktualizowane, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2002, ISBN 83-85557-98-9.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Sękowa, kościół św. Filipa i św. Jakuba (HB8).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sękowa, Kościół św. Filipa i św. Jakuba w Sękowej
Sękowa, kościół św. Józefa (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sękowa, Kościół św. Józefa w Sękowej
POL ścieżka czarna.svg
Ikona kwadratowego znaku szlaku lub ścieżki dydaktycznej – czarnej. Ikony innych znakowanych szlaków i ścieżek znajdziesz w: Wikipedia:Ikony szlaków.
Rekonstrukcja bitwy gorlickiej - przesłuchanie jeńca rosyjskiego.jpg
Autor: Mimi-chan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rekonstrukcja bitwy pod Gorlicami - przesłuchanie rosyjskiego jeńca