Sławomir Kretkowski

Sławomir Hanusz Kretkowski (ur. 2 lipca 1947 w Płocku[1], zm. 17 września 2022[2]) – polski działacz opozycyjny w PRL, uczestnik wydarzeń Marca 1968, więzień polityczny, drukarz Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWA.

Życiorys

Był synem Matyldy Kretkowskiej[1].

W 1965 rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 1965–1966 współpracował z Wojciechem Ziembińskim, wykonywał i kolportował ulotki fotograficzne dotyczące ataku wojsk sowieckich na Polskę 17 września 1939 i zbrodni katyńskiej[1]. W 1965 został członkiem Związku Młodzieży Socjalistycznej, należał do grupy tzw. komandosów[1]. W październiku 1966 należał do organizatorów otwartego spotkania z Leszkiem Kołakowskim i Krzysztofem Pomianem w Instytucie Historii UW, podczas którego mówcy krytycznie spojrzeli na niedotrzymanie przez władze PRL obietnic poczynionych w październiku 1956[1][3]. W związku z akcją petycyjną w obronie represjonowanego za udział w tym spotkaniu Adama Michnika został w marcu 1967 usunięty z ZMS, a w kwietniu 1967 ukarany naganą przez rektora UW[4]. Od lutego do wiosny 1967 uczestniczył krótko w spotkaniach grupy samokształceniowej założonej przez Józefa Dajczgewanda[5]. Uczestniczył w proteście ulicznym przeciwko zdjęciu z afisza Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka, po proteście został zatrzymany przez funkcjonariuszy SB[6] i następnie skazany przez kolegium ds. wykroczeń na karę grzywny w kwocie 3000 złotych[1][7]. 1 lutego 1968 wszedł w skład delegacji studenckiej, która w tej samej sprawie spotkała się z prorektorem UW Ludwikiem Bazylowem[8]. Uczestniczył w spotkaniach przygotowujących wiec studencki planowany na 8 marca 1968 na UW[9]. 8 marca 1968 w godzinach rannych został jednak zatrzymany[10] i zwolniony po tygodniu[1]. Następnie przyłączył się do protestów studenckich, 25 marca 1968 został w formie szykany skierowany wraz z innymi studentami na przeszkolenie wojskowe, które odbywał w Hrubieszowie i Żaganiu[1]. Po powrocie do Warszawy został aresztowany 18 czerwca 1968[11][2]. Ostatecznie 29 października 1968 stanął przed sądem razem z Józefem Dajczgewandem[12] (bronił go Maciej Dubois[13]), a proces był relacjonowany przez prasę (Zdzisław Andruszkiewicz i Alina Reutt poświęcili mu artykuł Komandosi przed sądem. Sojusz nienawiści opublikowany w Walce Młodych z 24 listopada 1968[14]). Ostatecznie 9 listopada 1968 został skazany na karę 1,5 roku pozbawienia wolności za udział w związku, którego celem była realizacja wrogiego PRL programu politycznego[13]. Wyrok ten został utrzymany w mocy orzeczeniem Sądu Najwyższego z 11 lutego 1969[15]. Wyszedł z więzienia na podstawie amnestii 25 lipca 1969[16].

Po opuszczeniu więzienia nie mógł powrócić na studia na UW[1]. W latach 1969–1970 pracował jako pracownik fizyczny w Instytucie Biologii Doświadczalnej PAN, w latach 1971–1972 jako archiwista w Instytucie Onkologii[2]. Równocześnie na nowo podjął współpracę z Wojciechem Ziembińskim, dla którego przygotowywał plakaty i ulotki, filmował i fotografował nabożeństwa patriotyczne[1]. W 1972 podjął zaoczne studia historyczne na Uniwersytecie Łódzkim (ukończone w 1979), od 1974 pracował w Archiwum Akt Nowych[2]. Był sygnatariuszem Listu 101 ze stycznia 1976 przeciwko zmianom w Konstytucji PRL[2]. Od 1976 współpracował jako drukarz z Komitetem Obrony Robotników, drukował Komunikat „KOR” i Biuletyn Informacyjny „KOR”, był także aktywnym kolporterem[1]. Od 1977 był etatowym drukarzem Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWA[1]. We wrześniu 1977 podpisał Deklarację Ruchu Demokratycznego[2]. Współpracował także z Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR” oraz Polskim Porozumieniem Niepodległościowym[2].

Grób Sławomira Kretkowskiego na Cmentarzu Bródnowskim (stan z dn. 2.10.2022 r.).

W 1980 został członkiem NSZZ „Solidarność”, od 1981 pracował w Komitecie Wydawniczym Regionu Mazowsze[1]. Był sygnatariuszem deklaracji założycielskiej Klubów Służby Niepodległości (we wrześniu 1981) oraz Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość (w listopadzie 1981)[2]. 13 grudnia 1981 został internowany, przebywał w Białołęce, następnie Jaworzu i Darłówku, został zwolniony w sierpniu 1982[1][2]. Następnie zaangażował się w działalność wydawnictw podziemnych, zajmował się organizacją papieru, lokali na potrzeby drukarni, transportu i kolportażu, współpracował z dziennikarzami zachodnich agencji prasowych, a także Mirosławem Chojeckim i paryskim Kontaktem[1][2]. Od 1984 był członkiem redakcji pism Praworządność i Praworządność-Dokumenty. Od 1988 był jednym z wydawców pisma Robotnik Mazowiecki (z Grzegorzem Ilką, Jackiem Pawłowiczem i Tomaszem Truskawą), w tym samym roku współpracował też Serwisem Informacyjnym Solidarności przygotowywanym przez Wojciecha Maziarskiego i Piotra Niemczyka podczas strajków na Wybrzeżu Gdańskim[1][2].

W latach 1990–1991 był bezrobotny, w latach 1992–2010 pracował jako filmowiec i archiwista w Grupie Filmowej Kontakt, następnie Media-Kontakt, w 2010 przeszedł na rentę[2].

Od 1989 był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich[2].

W 1999 otrzymał Odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”, w 2006 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[17], w 2017 otrzymał Krzyż Wolności i Solidarności[18]. Pochowany na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 49D-6-2).

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Grażyna Jaworska: Sławomir Hanusz Kretkowski. W: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. T. 3. Warszawa: Ośrodek Karta, 2006, s. 157–159.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Encyklopedia Solidarności. Biogramy: Kretkowski Sławomir Hanusz (biogram autorstwa Krzysztofa Biernackiego
  3. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 77.
  4. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 441.
  5. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 466.
  6. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 521.
  7. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 180.
  8. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 524.
  9. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 553, 555.
  10. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 566.
  11. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 622.
  12. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 754.
  13. ↑ a b Friszke 2010 ↓, s. 758.
  14. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 457.
  15. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 872.
  16. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 880.
  17. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 września 2006 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2006 r. nr 84, poz. 848).
  18. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 czerwca 2017 r. o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2017 r. poz. 797).

Bibliografia

  • Jerzy Eisler: Polski rok 1968. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2006. ISBN 83-60464-02-2.
  • Andrzej Friszke: Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2010. ISBN 978-83-240-1305-0.

Media użyte na tej stronie

Sławomir Kretkowski grób.jpg
Autor: Brunong87, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Sławomira Kretkowskiego na Cmentarzu Bródnowskim (stan z dn. 2.10.2022 r.).