Sławomir Mrożek

Sławomir Mrożek

Sławomir Mrożek, 2006
Data i miejsce urodzenia	29 czerwca 1930 Borzęcin
Data i miejsce śmierci	15 sierpnia 2013 Nicea
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura piękna rysunek
Ważne dzieła
Męczeństwo Piotra Oheya Indyk Tango Emigranci Miłość na Krymie
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1962) Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (2010)

Sławomir Mrożek (ur. 29 czerwca^[a] 1930 w Borzęcinie, zm. 15 sierpnia 2013 w Nicei) – polski pisarz oraz rysownik. Autor satyrycznych opowiadań i utworów dramatycznych o tematyce filozoficznej, politycznej, obyczajowej i psychologicznej. Jako dramaturg zaliczany do nurtu teatru absurdu^[1].

Życiorys

Urodził się w Borzęcinie. Maturę zdał w Krakowie w Liceum im. Nowodworskiego.

Zadebiutował w 1950 jako rysownik, od 1953 publikował cykle rysunków w Przekroju. Wydane w tym samym roku zbiory opowiadań: Opowiadania z Trzmielowej Góry oraz Półpancerze praktyczne stanowiły jego literacki debiut. W 1953 podpisał tzw. Apel Krakowski, wyrażający poparcie dla stalinowskich władz PRL po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich, skazanych w sfingowanym procesie księży kurii krakowskiej i skazaniu na karę śmierci Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę. W latach 1956-1958 prowadził w Życiu Literackim rubrykę tekstów satyrycznych „Postępowiec"^[2][3].

Jego pierwszą sztuką teatralną był dramat Policja, wydany w 1958. Dramat Tango z 1964 przyniósł Mrożkowi światową sławę.

Uczestniczył w realizacji II spektaklu gdańskiego teatru Bim-Bom pt „Radość poważna” (1956)^[4].

W 1963 wyemigrował. W następnych latach mieszkał we Francji (w Paryżu), następnie osiadł w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Włoszech i Meksyku na ranczo La Epifanía, gdzie mieszkał w latach 1989–1996^[5][6]. W 1968 na łamach prasy francuskiej opublikował list protestujący przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, a w grudniu 1981 zaprotestował przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.

Urna z prochami Sławomira Mrożka

Sarkofag z prochami Sławomira Mrożka

W 1996 powrócił do Polski. W 2002 przeszedł udar mózgu, którego wynikiem była afazja. Skutkiem tego utracił możliwość posługiwania się językiem zarówno w mowie, jak i w piśmie. Dzięki terapii, która trwała około trzech lat, odzyskał zdolność pisania i mówienia. Efektem walki z chorobą jest jego autobiografia^[7].

6 maja 2008 Sławomir Mrożek zapowiedział ponowne opuszczenie ojczyzny, by osiąść w Nicei na południu Francji^[8] – dla klimatu, który bardziej miał sprzyjać jego zdrowiu. Z Polski wyprowadził się dokładnie miesiąc później – 6 czerwca 2008 – wylatując z lotniska w Balicach^[9].

Zmarł nad ranem 15 sierpnia 2013 w szpitalu w Nicei^[10]. Jego prochy spoczęły w Panteonie Narodowym w Krakowie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 17 września 2013 w kościele Świętych Piotra i Pawła w Krakowie. Mszy świętej przewodniczył metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz^[11].

Życie prywatne

Sławomir Mrożek urodził się w rodzinie kierownika urzędu pocztowego w Borzęcinie, Antoniego Mrożka (1903–1987)^[12] i Zofii z domu Kędzior (1906–1949)^[13], córki przedsiębiorcy branży mleczarskiej. Pisarz był jednym z trojga dzieci małżeństwa Mrożków. Miał brata Jerzego (1928–1932) i siostrę Litosławę (1935–1995)^[14].

Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną od 1959 była malarka, Maria Obremba. Małżeństwo zakończyło się jej niespodziewaną śmiercią w 1969 roku. W 1987 roku ożenił się z Meksykanką, Susaną Osorio Rosas^[15].

Wyróżnienia i nagrody

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2013, pośmiertnie^[16]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 1997^[17]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2010^[18]
• Order Ecce Homo – 2012^[19]
• Legia Honorowa – Francja, 2003^[20]
• Odznaka "Adwokatura Zasłużonym" - 2016 r. pośmiertnie

Inne

• w 1962 został jednym z czterech pierwszych laureatów literackiej nagrody im. Kościelskich^[21].

• w 1987 otrzymał nagrodę miasta Klosterneuburg im. Franza Kafki.

• w 1990 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa^[22].

• w 2000 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• w grudniu 2004 za książkę Varia. Jak zostałem filmowcem uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca.
• w 2007 otrzymał nominację do Nagrody Literackiej Nike za Baltazar. Autobiografia^[23]

• za korespondencję ze Stanisławem Lemem, w postaci wydanych przez Wydawnictwo Literackie Listów Mrożek otrzymał Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego za rok 2010^[24].

• 23 marca 2012 Sławomir Mrożek został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach^[25].

Twórczość

Ilustracja Daniela Mroza do książki Słoń, 1957

W swojej twórczości Mrożek poruszał zarówno problematykę silnie związaną z historią Polski oraz tradycjami kulturowymi (np. romantyzmu), jak i tematy uniwersalne, takie jak wolność czy zagrożenia ze strony współczesnej cywilizacji.

Zbiory opowiadań

• Opowiadania z Trzmielowej Góry, 1953
• Półpancerze praktyczne, 1953
• Słoń, 1957
• Wesele w Atomicach, 1959
• Deszcz, 1962
• Dwa listy i inne opowiadania, 1970
• Opowiadania, 1981
• Donosy, 1983
• Śpiąca Królewna
• Woda
• Ostatni husarz
• Zeszyt
• Małe prozy, 1990
• Lew
• Czekoladki dla Prezesa, 2018^[26]

Dramaty

• Policja, 1958
• Męczeństwo Piotra Oheya, 1959
• Indyk, 1960
• Na pełnym morzu, 1961
• Karol, 1961
• Strip-tease, 1961
• Zabawa, 1962
• Kynolog w rozterce, 1962
• Czarowna noc, 1963
• Śmierć porucznika, 1963
• Tango, 1964
• Der Hirsch, 1965
• Racket Baby, 1965
• Poczwórka, 1967
• Dom na granicy, 1967
• Testarium, 1967
• Profesor, 1968
• Drugie danie, 1968
• Szczęśliwe wydarzenie, 1971
• Rzeźnia, 1973
• Emigranci, 1974
• Garbus, 1975
• Serenada, 1977
• Lis filozof, 1977
• Polowanie na lisa, 1977
• Krawiec, 1977
• Lis aspirant, 1978
• Pieszo, 1980
• Vatzlav, 1982
• Ambasador, 1982
• Letni dzień, 1983
• Alfa, 1984
• Kontrakt, 1986
• Portret, 1987
• Wdowy, 1992
• Miłość na Krymie, 1993
• Wielebni, 2000
• Piękny widok, 2000
• Karnawał, czyli pierwsza żona Adama, 2013

Powieści

• Maleńkie lato, 1956
• Ucieczka na południe, 1961

Zbiory felietonów

• Małe listy, 1981
• Dziennik powrotu, 2000
• Małe listy, 2000

Scenariusze filmowe

• Wyspa róż, 1975
• Amor, 1978
• Powrót, 1994

Inne

• Rysunki, Iskry, Warszawa 1982
• Baltazar, autobiografia, 2006
• Człowiek według Mrożka. Rysunki 1950-2000
• Tango z samym sobą. Utwory dobrane, Noir sur Blanc, Warszawa 2009^[27]
• Dziennik. Tom 1. 1962-1969, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010
• Dziennik. Tom 2. 1970–1979, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012
• Dziennik. Tom 3. 1980–1989, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013
• Listy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011
• W emigracyjnym labiryncie. Listy 1965–1982, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017, ISBN 978-83-08-06446-7

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• MargalitM. Fox MargalitM., Slawomir Mrozek, Leading Polish Playwright, Dies at 83, nytimes.com, 28 sierpnia 2013 [dostęp 2013-08-29]  (ang.).
• MichaelM. Coveney MichaelM., Sławomir Mrozek obituary, theguardian.com, 21 sierpnia 2013 [dostęp 2013-08-29]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Trudno uwierzyć, ale na początku bałem się przy nim nawet oddychać