Słonecznica (ptak)

Słonecznica
Eurypyga helias[1]
(Pallas, 1781)
Ilustracja
Słonecznica w ogrodzie zoologicznym w Jacksonville na Florydzie (Stany Zjednoczone)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

słonecznicowe

Rodzina

Eurypygidae[2]
Selby, 1840

Rodzaj

Eurypyga[3]
Illiger, 1811

Gatunek

słonecznica

Synonimy

Ardea helias Pallas, 1781[4]

Podgatunki
  • E. h. major Hartlaub, 1844
  • E. h. meridionalis Berlepsch & Stolzmann, 1902
  • E. h. helias (Pallas, 1781)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

Słonecznica[6] (Eurypyga helias) – gatunek dużego ptaka, będącego jedynym przedstawicielem rodziny słonecznic (płaskorzytek[7]) (Eurypygidae) w rzędzie słonecznicowych (Eurypygiformes)[6][8]. Zamieszkuje strefę międzyzwrotnikową Ameryki kontynentalnej – od skrajnie południowego Meksyku po Brazylię[9].

Systematyka

Słonecznice były zwykle umieszczane w rzędzie żurawiowych. Niektóre aspekty ich morfologii sugerują spokrewnienie z czaplami i ich krewnymi (włączając bąki), ale to może być efektem konwergencji wynikającej z podobnego stylu życia i nie musi oznaczać faktycznego pokrewieństwa. Słonecznice są jednak bardzo podobne do kagu, o których ekologii również wiadomo niewiele.

Badania molekularne (Fain, Houde, 2004) wydają się potwierdzać, że kagu i słonecznice są ze sobą blisko spokrewnione. Przypuszczalnie oba te gatunki nie należą do żurawiowych. Możliwe, że są formami bocznego odgałęzienia (powstałego na Gondwanie) drzewa filogenetycznego, na którym przypuszczalnie znajdowały się także wymarłe ptaki z rodziny Aptornithidae i/lub madagaskarniki i to między innymi sprawia, że relacja z żurawiami właściwymi nie jest jasna.

Podgatunki
Słonecznica występuje w 3 podgatunkach[4][6][8][9]:

Morfologia

Wzory na skrzydłach słonecznicy służą do odstraszania wrogów lub rywali

Długość ciała wynosi 43–48 cm; E. h. major: długość skrzydła samic 218–229 mm, samców 216–230 mm, długość ogona samic 147–155 mm, samców 148–156 mm, długość wierzchołka dzioba samic 61,1–67,3 mm, samców 61,1–65,1 mm, długość skoku samic 54,6–59,3 mm, samców 54,1–58,0; E. h. helias: długość skrzydła samic 208–227 mm, samców 204–231 mm, długość ogona samic 154–167 mm, samców 153–165 mm, długość wierzchołka dzioba samic 57–65 mm, samców 59–65 mm; E. h. meridionalis: długość skrzydła samic 220–229 mm, samców 226–237 mm, długość ogona samic 150–157 mm, samców 156–163 mm, długość wierzchołka dzioba samic 61–69 mm, samców 61–72 mm; masa ciała samic 188–211 g, samców 199–295 g[10][11].

Słonecznica wyglądem przypomina bąki (stąd jej angielska nazwa – sunbittern, co dosłownie znaczy „słoneczny bąk”). Upierzenie pstrokate choć w stonowanych barwach, liniowo ułożone, od jasnoszarego przez brązowe, po czarne. Na rozłożonych skrzydłach wyraźnie widoczne czerwono-czarne pawie oczka na beżowym tle. Upierzenie obydwu płci jest jednakowe. Smukła szyja i głowa, dziób dość długi i wąski. Nogi dłuższe, o lekko czerwonej barwie.

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia słonecznic są lasy tropikalne. Spotykane są blisko zalesionych potoków i strumieni od 900 do 1800 m n.p.m., gdzie żerują w płytkiej wodzie lub wzdłuż brzegów.

By odstraszyć drapieżniki oraz podczas zalotów, by zademonstrować dominację, słonecznice przyjmują bojową postawę i rozkładając skrzydła odsłaniają wyraźny rysunek przypominający wielkie oczy. Pożywienie stanowią małe ryby i inne drobne kręgowce, skorupiaki oraz owady[12].

Gniazda sklepione kopułą budowane są na drzewach z patyków i gliny. Samice składają do nich dwa, rzadziej trzy niemal kuliste jaja barwy szarej lub lekko brązowej, czasem nakrapiane. Wysiadywaniem zajmują się obydwoje rodzice[13] i trwa ono około miesiąca. Młode w gnieździe uzyskują dorosłe upierzenie. Opuszczają gniazdo po 3–4 tygodniach[11].

Status

IUCN uznaje słonecznicę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku[5]. W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała, że liczebność światowej populacji mieści się w przedziale 0,5–5 milionów osobników, a jej trend uznała za spadkowy[5].

Przypisy

  1. Eurypyga helias, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Eurypygidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2011-01-13] (ang.).
  3. Eurypyga, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2011-01-13] (ang.).
  4. a b Thomas, B.T. & Kirwan, G.M.: Sunbittern (Eurypyga helias). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-12].
  5. a b c Eurypyga helias, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  6. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Eurypygidae Selby, 1840 - słonecznice - Sunbittern (wersja: 2015-02-09). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-12].
  7. Gromada: Ptaki Aves. W: Władysław Zamachowski, Adam Zyśk: Strunowce (Chordata). Podręcznik zoologii dla studentów. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1997, s. 379. ISBN 83-86841-92-3.
  8. a b F. Gill, D. Donsker (red.): Kagu, sunbittern, tropicbirds, loons, penguins, petrels. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).
  9. a b Denis Lepage: Sunbittern Eurypyga helias (Pallas, 1781). [w:] Avibase – Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).
  10. S.A. MacLean: Sunbittern (Eurypyga helias), version 1.0. W: T. S. Schulenberg (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.sunbit1.01. [dostęp 2020-05-15]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  11. a b David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, Phil Benstead: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 208. ISBN 978-83-01-15733-3.
  12. Pod red. Przemysława Busse: Mały słownik zoologiczny. Ptaki T.II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 304. ISBN 83-214-0043-4.
  13. George W. Archibald: Żurawiowate (w:) Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 320. ISBN 83-85152-34-2.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Sunbittern (Eurypyga helias) Area.svg
Autor: Yug, Licencja: GFDL
Sunbittern (Eurypyga helias) Area
Eurypyga heliasPCCA20051227-2000B.jpg
Autor: Patrick Coin, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Sunbittern, Eurypyga helias, captive bird. Location: Jacksonville Zoo, Jacksonville, Florida, United States
Sunbittern London Zoo.jpg
Autor: Spencer Wright, Licencja: CC BY 2.0
Słonecznica z londyńskiego zoo