Służba mundurowa

Ten artykuł od 2011-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ten artykuł należy dopracować: przedstawiono sytuację tylko z polskiej perspektywy – artykuł powinien być przekrojowy. Pomóż go poprawić. Na stronie dyskusji mogą znajdywać się pomocne komentarze.

Żołnierze Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego w mundurach galowych podczas defilady

Służba mundurowa – umundurowana i najczęściej uzbrojona formacja o bardzo sformalizowanej hierarchii ustanowiona przez państwo do wykonywania jego władztwa w określonej dziedzinie.

Pojęcie to obejmuje siły zbrojne oraz organy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym służby specjalne należące do powyzszych dwóch typów.

Charakterystyka i katalog

Służby mundurowe sensu stricto charakteryzują się uprawnieniami do prowadzenia działań operacyjno-rozpoznawczych, działaniem w oparciu o rozkazy w miejsce poleceń służbowych, zatrudnianiem w oparciu o stosunek służbowy (o pragmatyce zawodowej i procedurze dyscyplinarnej zdefiniowanych osobno dla każdej ze służb ustawami odrębnymi od Kodeksu pracy) w miejsce stosunku pracy, ograniczeniami w zakresie prawa osób pełniących służbę do działalności w organizacjach społecznych lub politycznych, swobody w podejmowaniu działalności gospodarczej lub dodatkowego zatrudnienia, prawa do zrzeszania się w związkach zawodowych oraz do wchodzenia w spory zbiorowe i do strajku, a także istnieniem hierarchii stopni służbowych o liczbie stopni i korpusów oraz strukturze porównywalnej w pełni ze stopniami wojskowymi, mianowaniem na pierwszy stopień oficerski oraz na stopnie generalskie lub równorzędne przez Prezydenta RP, utrzymywaniem kapelanów, ewidencjami broni służbowej prowadzonymi poza ogólnym Systemem Rejestracji Broni, odrębną procedurą rejestracji pojazdów służbowych (bez udziału starostw powiatowych) w osobnym podsystemie CEP-S Centralnej Ewidencji Pojazdów, odrębnymi od rejestrów cywilnych ewidencjami służbowych statków powietrznych lub statków żeglugi śródlądowej (w przypadku jednostek Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej), a także morskich jednostek pływających (w przypadku jednostek marynarki wojennej, Policji lub Straży Granicznej), jak również objęciem osób pełniących służbę w poszczególnych formacjach odrębnymi (resortowymi) systemami zabezpieczenia społecznego, w tym (odrębnych od ogólnego lub rolniczego) resortowych systemów orzekania o zdolności lub o czasowej albo trwałej niezdolności do służby zawodowej. Należą do nich:

• Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej – obrona i odstraszanie potencjalnych przeciwników zewnętrznych państwa.
  • Żandarmeria Wojskowa
  • Wojska Lądowe
  • Marynarka Wojenna
  • Siły Powietrzne
  • Wojska Specjalne
  • Wojska Obrony Terytorialnej
• Organy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego
  • Policja – ochrona wewnętrznego ładu publicznego i bezpieczeństwa obywateli, zwalczanie działalności kryminalnej
  • Służba Więzienna – umundurowana i uzbrojona formacja realizuje zadania w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania^[1].
  • Służba Ochrony Państwa – ochrona i transport osób pełniących kierownicze funkcje państwowe, w kraju i za granicą^[2].
  • Straż Graniczna – zabezpieczenie granic i kontrola osób ich przekraczających.
  • Państwowa Straż Pożarna – umundurowana formacja zajmująca się walką z pożarami oraz pozostałymi zagrożeniami (innymi niż przestępczość) dla ratowania zdrowia i życia ludzkiego^[3].
  • Służba Celno-Skarbowa – ochrona interesów ekonomicznych państwa związanych z importem i eksportem towarów, produkcją i obrotem towarami akcyzowymi, działalnością hazardową, a także prowadzenie wywiadu skarbowego
  • Straż Marszałkowska – ochrona budynków Sejmu i Senatu RP.
  • służby specjalne
    • Służba Wywiadu Wojskowego (nienależące pomimo swojej nazwy do Sił Zbrojnych RP)
    • Służba Kontrwywiadu Wojskowego (nienależąca pomimo swojej nazwy do Sił Zbrojnych RP)
    • Agencja Wywiadu – ochrona zewnętrznego bezpieczeństwa i interesów państwa poprzez prowadzenie cywilnego wywiadu zagranicznego, w tym wywiadu elektromagnetycznego oraz obrazowego
    • Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego – ochrona państwa przed działalnością obcych służb wywiadowczych, ochrona informacji niejawnych oraz cyberbezpieczeństwa w instytucjach państwowych poza Siłami Zbrojnymi RP oraz w przedsiębiorstwach z dostępem do informacji niejawnych lub zarządzających infrastrukturą krytyczną, zwalczanie terroryzmu i przeciwdziałanie ekstremizmom, zwalczanie innych przestępstw na dużą skalę mogących zagrozić stabilności państwa (bezpieczeństwo narodowe)
    • Centralne Biuro Antykorupcyjne

Formacje paramundurowe

Ponadto istnieją inne formacje umundurowane (służby paramundurowe), w których zatrudnienie odbywa się w oparciu o stosunek pracy lub cywilnoprawny, a zatrudnieni objęci są ogólnym systemem ubezpieczeń społecznych:

• Państwowa Straż Łowiecka – zwalczanie kłusownictwa i szkodnictwa łowieckiego i przyrodniczego, ochrona zwierzyny, kontrola legalności wykonywania polowania, kontrola podmiotów oferujących polowania komercyjne, kontrola podmiotów prowadzących skup i obrót zwierzyną.
• Państwowa Straż Rybacka
• Służba Leśna, w tym Straż Leśna – ochrona dobra Lasów Państwowych i inne działania na korzyść tej instytucji.
• Służba Parku Narodowego, w tym Straż Parku
• Służba Parku Krajobrazowego
• Wody Polskie
• Obrona cywilna
• Państwowe Ratownictwo Medyczne
• straże gminne/miejsko-gminne/miejskie – samorządowa formacja mundurowa powoływana przez Radę Gminy do ochrony porządku publicznego na jej terenie
• Inspekcja Transportu Drogowego – formacja ds. bezpieczeństwa przewozu osób i towarów
• Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa
• Straż Ochrony Kolei – ochrona życia ludzi i mienia na obszarze kolejowym oraz zapewnienie porządku publicznego na kolei^[4][5]
• jednostki ratownictwa wodnego
• jednostki ratownictwa górskiego
• jednostki ratownictwa górniczego
• jednostki ratownictwa chemicznego
• ochotnicza straż pożarna, zakładowa straż pożarna.
• wewnętrzne służby ochrony
• administracja morska, administracja rybołówstwa morskiego, administracja żeglugi śródlądowej
• oficerowie i personel pokładowy statków morskich, żeglugi śródlądowej, lotnictwa cywilnego

Przypisy