S-300

S-300P

(c) Kremlin.ru, CC BY 4.0
Informacje podstawowe
Inne nazwy	• SA-10A – C (Grumble A – C) • SA-20A – B (Gargoyle A – B)
Państwo	ZSRR / Rosja
Pocisk
Pocisk	• 5W55K, 5W55R, 5W55RUD,; • Faworit: 48N6, 48N6E, 48N6E2

S-300 – rodzina rakietowych systemów przeciwlotniczych produkcji radzieckiej i rosyjskiej klasy ziemia-powietrze i woda-powietrze. Zalicza się do niej zunifikowane systemy przeznaczone dla wojsk obrony powietrznej serii S-300P z dalszymi modyfikacjami i okrętowe S-300F, oraz odmienne systemy wojsk lądowych S-300W. W wersjach S-300W, S-300PMU1 oraz S-300PMU2 zdolny jest do zwalczania taktycznych rakietowych pocisków balistycznych.

Wprowadzenie

Prace nad systemem S-300 prowadzono od końca lat 60. XX wieku, z zamiarem stworzenia po raz pierwszy w ZSRR uniwersalnego systemu przeciwlotniczego dla wojsk obrony powietrznej, lądowych i marynarki, służącego do zwalczania celów na dużych i małych wysokościach^[1]. Ich podstawą formalną było postanowienie Rady Ministrów ZSRR z 27 maja 1969 roku^[2]. Poszczególne odmiany otrzymały oznaczenia: S-300P (od PWO strany – obrony powietrznej kraju), S-300W (od wojskowaja – wojska) i S-300F (od fłotskaja – floty)^[3]. Prace, które doprowadziły do powstania systemu S-300P prowadzono w biurze konstrukcyjnym Ałmaz^[1]. W wojskach obrony powietrznej miały zastąpić systemy rodziny S-75^[3]. Pierwsza wersja S-300PT została przyjęta na uzbrojenie w 1978 roku^[4]. Spełnił on jednak wymagania tylko wojsk obrony powietrznej i marynarki, natomiast wojska lądowe ostatecznie zamówiły rozwój niezwiązanego z nim podobnego systemu S-300W w biurze Antiej, który został przyjęty na uzbrojenie w 1983 roku^[1]. Morską odmianą systemu S-300 stał się S-300F, opracowywany w instytucie WNII Altair, unifikowany z odmianą S-300P^[5].

Rakiety oznaczone 5W55 dla systemu S-300P opracowało biuro Fakieł w Moskwie, a produkował Zakład Północny (Siewiernyj Zawod) w Leningradzie, wraz z kontenerami startowymi^[6]. Próby pocisków prowadzono od połowy lat 70. na poligonie „A” w okolicach Saryszaganu nad jeziorem Bałchasz w republice kazachskiej^[5]. W oznaczeniu elementów systemu, pierwsza cyfra 5 oznaczała Zarząd Uzbrojenia Wojsk Obrony Powietrznej, litera – rodzaj sprzętu, a dalsza liczba – model, z ewentualnymi uzupełniającymi literami.

S-300P

Pierwszą opracowaną dla zestawu rakietą była 5W55, z jednostopniowym silnikiem na paliwo stałe i czterema rozkładanymi powierzchniami sterowymi w części ogonowej^[6]. Rakieta startuje pionowo z cylindrycznego kontenera transportowo-startowego – jest wyrzucana z kontenera na wysokość 20 m za pomocą katapulty prochowej, po czym uruchamia się silnik marszowy, pracujący 8-10 sekund^[6]. Rakieta posiada ponadto stery gazowe w celu szybszego naprowadzenia w kierunku celu^[6]. Pierwszy odcinek lotu kierowany jest autopilotem, potem następuje kierowany odcinek lotu. Produkowano zasadnicze wersje 5W55K i 5W55KD naprowadzane radiokomendowo z ziemi oraz 5W55R naprowadzaną półaktywnie. Rakieta 5W55R również kierowana jest radiokomendowo, ale z wykorzystaniem danych płynących z jej głowicy radiolokacyjnej śledzącej cel^[6]. Zwiększa to celność na dużej odległości oraz przy obecności środków walki radioelektronicznej^[6]. Masa startowa pocisku wynosi 1480 kg dla 5W55KD i 1664 kg dla 5W55R, a zasięg odpowiednio 47 km i 75 km^[6].

System obsługuje radar trójwymiarowy, pracujący w paśmie I (8–10 GHz) z anteną fazowaną z cyfrowym sterowaniem wiązką, uzupełnia go radar Big Bird (Tombstone)^[7] z czterometrową anteną, pracujący w paśmie F (3–4 GHz). S-300P jest zestawem mobilnym, zbudowanym na naczepie ciągniętej przez ciągnik KrAZ-260W. Osiąga zdolność bojową w ciągu pięciu minut. Pierwsze egzemplarze weszły na uzbrojenie Armii Radzieckiej w 1978 roku.

S-300PT

Pierwszą wersją systemu była wersja holowana S-300PT (transportirujemaja – przewoźna)^[5]. Przyjęto ją na uzbrojenie w 1978 roku i od tego roku produkowano^[6]. W skład zestawu wchodziło do 12 holowanych wyrzutni, stacja radiolokacyjna podświetlania i naprowadzania (kontener F1), kabina kierowania ogniem (F2) i cztery kontenery przygotowania startu (F3A)^[6]. Wyrzutnia 5P851 tworzyła dwuosiową naczepę z pakietem czterech cylindrycznych kontenerów pocisków, unoszonym do pozycji pionowej i opieranym o grunt przed startem^[6]. Na kontenerze F1, ustawionym na przyczepie FR-10 z odejmowanymi kołami, zainstalowana była wielofunkcyjna stacja radiolokacyjna z płaską fazowaną anteną na dachu^[6]. W razie potrzeby antena mogła być zamocowana na maszcie, np. w lesie^[6].

W połowie lat 80. system holowany został zmodernizowany do wersji S-300PT-1 (analogicznej poziomem do S-300PS), ze zmodyfikowanymi naczepami wyrzutni 5P851A i innymi komponentami również umieszczonymi na naczepach, a następnie do wersji PT-1A^[6].

S-300PS (PMU)

Najbardziej rozpowszechnioną wersją systemu stała się wersja samobieżna, przyjęta na uzbrojenie w 1982 roku^[8]. W swojej pierwszej odmianie otrzymała oznaczenie S-300PS dla Armii Radzieckiej (samochodnaja – samobieżna), a w odmianie eksportowej S-300PMU^[8]. W skład dywizjonu wchodził samobieżny pojazd dowodzenia 5N63S i do czterech baterii, składających się z jednej wyrzutni 5P85S wyposażonej w kontener przygotowania startu F3S i do dwóch wyrzutni 5P85D bez tego kontenera^[8]. Wszystkie pojazdy były na podwoziach ciężkich terenowych ośmiokołowych samochodów MAZ-543M^[8]. Na pojeździe dowodzenia zamontowano w środkowej części obrotowy kontener stacji radiolokacyjnej F1S, a w tylnej kabinę dowodzenia F2K^[8]. Wyrzutnie również przenosiły cztery kontenery transportowo-startowe, a w wersji 5P85S dodatkowo za kabiną kontener F3S. Długość wyrzutni wynosiła 13,11 m, szerokość 3,15 m, wysokość 3,8 m^[8].

W położeniu bojowym pojazdy są stabilizowane na hydraulicznych podporach^[9]. Wyrzutnie muszą być ustawiane obok siebie, w odległości 2-3 m między kabinami pojazdów z kontenerem F3S i bez niego z uwagi na długość przewodów, wszystkie w kierunku pojazdu kierowania ustawionego w odległości do 100 m^[9]. Przejście z położenia marszowego w bojowe zajmuje 5 minut^[9]. We wczesnych wersjach jednocześnie mogło być naprowadzane 12 rakiet na sześć celów^[9]. Stacja radiolokacyjna w celu zwiększania zasięgu wykrywania może być zamontowana na uniwersalnym maszcie 40W6M o wysokości 25 m lub 40W6MD o wysokości 39 m, przewożonym na naczepie, niewchodzącym w skład zestawu^[10]. Stosowany jest też radar do wykrywania celów niskolecących 5N66/5N66M, montowany na takim samym maszcie, lub jego nowsza wersja 76N6^[10]. W skład pułku wchodzą ponadto dalsze samochody sztabowe, topodowiązania, agregaty prądotwórcze, cysterny i inne^[11]. Do przeładowywania kontenerów startowych służą samochody załadowcze 5T99 (na bazie KrAZ-255) i 5T99M (KrAZ-260)^[11].

S-300PM (PMU1)

W kolejnej wersji samobieżnej S-300PM (w odmianie eksportowej S-300PMU1) skupiono się na poprawie charakterystyk systemu. Produkowana jest seryjnie od 1990 roku (według innych informacji, od końca lat 80.), a formalnie została przyjęta na uzbrojenie w 1993 roku^[12]. Zastosowano zarówno nową aparaturę elektroniczną, jak i pociski 48N6 o zasięgu do 150 km wobec samolotów i do 38 km wobec niskolecących pocisków manewrujących^[12]. Pojawiła się możliwość zwalczania operacyjno-taktycznych pocisków balistycznych na odległości do 40 km^[12]. System oprócz naprowadzania 12 pocisków na 6 celów może jednocześnie śledzić 9 celów^[12].

W kodzie NATO wersja S-300PMU1 została oznaczona jako SA-20 Gargoyle^[13][14]

Dopiero 9 maja 1990 roku pierwszy raz wyrzutnie samobieżne S-300PS zostały zaprezentowane publicznie na defiladzie w Moskwie^[5]. Eksportowane przez Rosję w różnych wersjach, systemy te znajdują się na wyposażeniu armii Chin, Indii, Ukrainy, Białorusi, Słowacji, Grecji, Bułgarii, Algierii, Syrii, Iranu^[15] i Wietnamu. Użyty także przez Siły Zbrojne Ukrainy^[16].

S-300W

Przypisy

Bibliografia

• Siergiej Ganin, Aleksandr Karpienko: Zienitnaja rakietnaja sistiema S-300. Petersburg: 2001, seria: Niewskij Bastion. (ros.).