S01

S01 – polski silnik dwusuwowy klasy 125 cm³ stanowiący modyfikację silnika motocykla DKW RT 125[1]. Skonstruowany przez inż. Fryderyka Bluemkego[1].

Silnik S01 w motocyklu WFM M06, Muzeum Motoryzacji w Poznaniu
Motocykl Sokół 125 z zamontowanym silnikiem S01, Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie
Silnik motocykla DKW RT 125 na którym wzorowano silnik S01

Historia

Po drugiej wojnie światowej polskie władze podjęły decyzję o stworzeniu rodzimego przemysłu motocyklowego. Zdecydowano się na produkcję motocykla Sokół 125, wzorowanego na motocyklu DKW. Skonstruowanie silnika zlecono inżynierowi Fryderykowi Bluemkemu, który dopasował silnik do polskich warunków eksploatacji. Główną różnicą pomiędzy S01 a silnikiem DKW było zastosowanie iskrownika zamiast zapłonu bateryjnego[1]. Zmiana ta pozwoliła na eksploatację motocykla bez akumulatora, które w powojennych realiach były trudne do nabycia i słabej jakości[2]. Zdecydowano się również na zmniejszenie stopnia sprężania, co pozwoliło na stosowanie słabszych jakościowo paliw o niższej liczbie oktanowej. Pierwszych 6 egzemplarzy silnika zostało wyprodukowanych w 1947 roku w Zakładach Metalowych w Ustroniu, a seryjną produkcję ulokowano w Państwowych Zakładach Lotniczych na Psim Polu we Wrocławiu[3]. Montaż silnika w 1954 roku przejęła Warszawska Fabryka Motocykli[3], a od roku 1957 silnik produkowano również w Zakładach Metalowych w Nowej Dębie[4]. Największa modernizacja silnika nastąpiła w wersji S01-Z opracowanej przez inżyniera Wiesława Wiatraka[5][6]. Produkcja wielokrotnie modernizowanego silnika S01 zakończyła się wraz z zaprzestaniem produkcji motocykla WSK w 1985 roku[1].

Zastosowanie

Silnik S01 w różnych wersjach miał zastosowanie we wszystkich[a] motocyklach klasy 125 cm³ produkowanych seryjnie w PRL[7]. Były to następujące motocykle:

Rozwinięciem konstrukcji S01 były następujące silniki[1]:

  • S06 (SHL M06U/T, WSK M-150), S06A (OSA M50) – 150 cm³
  • S32 (SHL M11), S33 (OSA M52) – 175 cm³
  • S34 (WFM M06 S34) – 125 cm³

Silniki S01 wykorzystywane były w kartingu[8]. Silnik w wersji 051 (S01-Z3A Lux) posiada homologację dla gokartów klasy narodowej 125[9]. Ze względu na popularności i dużą dostępność, różne wersje silnika S01 napędzały wiele konstrukcji polskich gokartów takich jak: kart "Horyzontów Techniki"[b], kart RAP-3, kart K3, kart K5 Polkart[8].

Silniki wykorzystujące podzespoły S01

W PRL-u starano się zunifikować produkcję przemysłową. Tworząc więc silniki do innych zastosowań starano się wykorzystać jak najwięcej podzespołów z popularnych silników S01.

M3-125B – glebogryzarka M3-125B Mrówka

Na podstawie silnika S01-Z1 powstał silnik M3-125B wykorzystywany w glebogryzarce M3-125B Mrówka. Silnik korzystał z tego samego układu tłokowo-korbowego, różnica występowała w budowie karterów silnika, ponieważ silnik nie potrzebował przekładni ze zmiennym przełożeniem[10].

Niesob ŁT-125 – silnik zaburtowy

Silnik zaprojektowany przez inż. Henryka Niesobskiego[11]. Silnik chłodzony cieczą wykorzystujący tłok i wał oraz iskrownik-prądnicę z silnika S01. Innowacyjnym rozwiązaniem opatentowanym przez konstruktora silnika była synchronizacja kąta wyprzedzenia zapłonu z położeniem przepustnicy[12].

Dane techniczne

Silniki rodziny S01
WersjaS01S01[i]S01-ZS01-Z1S01-Z3S01-Z3AS01-Z3A Lux[ii]S01-Z2S[13]
Cykl pracydwusuwowy z przepłukiwaniem zwrotnym[14][15][16][17]
Pojemność skokowa123 cm³[14][15][16][17]148 cm3
Średnica cylindra52 mm[14][15][16][17]57 mm
Skok tłoka58 mm[14][15][16][17]
Stopień sprężania6,0[14]6,85[15]6,9[15][18]7,5[19]7,8[16][17]8,0
Moc znamionowa4 KM[14]5,5 KM[15]6,2 KM6,5 KM[15]7,3 KM8 KM9 KM
Liczba obrotów przy mocy znamionowej4250 obr./min[14]4900 obr./min[15]4850 obr./min[18]5300 obr./min[19][16][17]5000 obr./min
Największy moment obrotowy0,75 kGm[14]b.d.1,0 kGm1,1 kGm1 kGm1,2 kGm
Obroty momentu maksymalnego3000 obr./min[14]b.d.3800 obr./min[20]3900 obr./min4200 obr./min4600 obr./min4000 obr./min
Sprzęgło3-tarczowe z wkładkami korkowymi, zanurzone w oleju[14][15][16]
GaźnikG16[14]G20[15]
Instalacja zapłonowa
Zapłoniskrownikowy[14][15][16][17]
Prądnica17 W28 W[15]
Kąt wyprzedzenia zapłonu27°29°23-24° [iii][17]b. d.
Wielkość przełożeń skrzyni biegów
I bieg3,16 : 1[14][15]2,93 : 1[16][17][19]b.d.
II bieg1,49 : 1[14][15]b.d.
III bieg1 : 1[14][15]b.d.
IV biegbrakb.d.
  1. ↑ od roku 1961
  2. ↑ inne oznaczenie typu silnika - 051
  3. ↑ 3mm przed GMP

Usprawnienia silnika

Współcześni użytkownicy motocykli z silnikiem S01 często dokonują wymiany oryginalnego iskrownika-prądnicy na zapłon CDI[21]. Modernizacja poprawia jakość i stabilność uzyskiwanej iskry, dzięki czemu rozruch silnika jest łatwiejszy. Jednocześnie moc ładowania alternatora jest większa od mocy prądnic stosowanych fabrycznie w silnikach z rodziny S01, co pozwala na zastosowanie mocniejszych żarówek w motocyklu[22].

Uwagi

  1. ↑ Wyłączając Romet Mińsk 125, który w Polsce nie był produkowany tylko składany.
  2. ↑ Dokumentacje karta opublikowano w miesięczniki "Horyzonty Techniki" w 1961 r. Został on zaprojektowany przez inż. Jerzego Jankowskiego

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Dwusuwowe serce, [w:] Aleksander Sowa, Legendy naszej motoryzacji, 2010, ISBN 978-83-932553-9-9.
  2. ↑ Piotr Kawałek: DKW RT125 - niezniszczalne arcydzieło (pol.). Automobilista, 2018-06. [dostęp 2018-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  3. ↑ a b Sokol M01, www.polskiemotocykle.mik.pl [dostęp 2021-01-28].
  4. ↑ Polskie motocykle są najlepsze !, motocykle.svasti.org [dostęp 2021-01-28].
  5. ↑ SŁOWO O WYNALAZCY - Wiatrak Wiesław, sites.google.com [dostęp 2021-01-11].
  6. ↑ Jan Tarczyński, To już historia. Polskie jednoślady 1945-1965, „Młody Technik” (9), 1988.
  7. ↑ Tomasz Szczerbicki, Jak wzmocnić silnik S01, „Świat Motocykli” (12), 1996.
  8. ↑ a b Tadeusz Rychter, Karting, wyd. Wyd. 3 uzup, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1982, s. 104, ISBN 83-206-0303-X, OCLC 749789091.
  9. ↑ Polski Związek Motorowy, Karta techniczna silnika - Numer homologacji PZM/GKSK 6/08.
  10. ↑ Instrukcja obsługi i Konserwacji Glebogryzarki M3 - 125B "Mrówka", Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa.
  11. ↑ Kurs motorowodny,szkolenie praktyczne i egzaminy na patent sternika motorowodnego w Bydgoszczy, Motorowodniak Bydgoszcz, 28 października 2020 [dostęp 2020-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-28].
  12. ↑ Henryk Niesobski, Opis patentowy: Silnik przyczepny do napędu łodzi, 4 marca 1961.
  13. ↑ WSK MR15, www.polskiemotocykle.mik.pl [dostęp 2020-06-07].
  14. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Tadeusz Heryng, Motocykl SHL - jego budowa i działanie, obsługa niedomagania i naprawa, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacyjne, 1953.
  15. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Jacek Urbańczyk, Naprawa motocykli WFM, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1966.
  16. ↑ a b c d e f g h i Motocykl WSK M06B1 - Instrukcja obsługi i napraw bieżących, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1970, str. 7.
  17. ↑ a b c d e f g h i Henryk Załęski, Motocykle WSK, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2002, ISBN 978-83-206-1450-3, OCLC 749413581 [dostęp 2021-01-28].
  18. ↑ a b Motocykl WSK M06 model 1964 - Instrukcja obsługi, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965.
  19. ↑ a b c Motocykl WSK model 1964 - Instrukcja obsługi i naprawy doraźnej, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1966.
  20. ↑ WSK - Model M06L, www.polskiemotocykle.mik.pl [dostęp 2020-12-21].
  21. ↑ Od pierwszego "kopa": Jak okiełznać zapłon w silniku S01, „Automobilista” (168), kwiecień 2014.
  22. ↑ Tobiasz Kukieła, Zapłon CDI w motocyklu zabytkowym. Świętokradztwo czy rozsądek?, Świat Motocykli, 24 kwietnia 2020 [dostęp 2020-11-30] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

DKW RT125 W 1950 07.JPG
Autor: Huhu Uet, Licencja: CC BY-SA 3.0
Der 2 Takt Motor der DKW RT125 W(West), Baujahr 1950 im unrestaurierten Originalzustand
Silnik S01 w WFM M06.jpg
Autor: MrSmooku, Licencja: CC BY-SA 4.0
Silnik S01 w motocyklu WFM M06. Muzeum Motoryzacji w Poznaniu.
Motocykl Sokół 125.jpg
Autor: Anwar2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Motocykl Sokół 125