SMS Bremen

SMS „Bremen”

Klasa	krążownik lekki
Typ	Bremen
Historia
Stocznia	AG Weser, Bremen
Położenie stępki	1902
Wodowanie	9 lipca 1903
Kaiserliche Marine
Wejście do służby	19 maja 1904
Zatopiony	17 grudnia 1915
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	3797 t
Długość	111,1 m
Szerokość	13,3 m
Zanurzenie	5,53 m
Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania (11 750 hp) 2 śruby,
Prędkość	22 w.
Zasięg	4270 Mm przy prędkości 12 w.
Uzbrojenie
10 dział 105 mm (10 x I), 2 wyrzutnie torped 450 mm
Opancerzenie
35–100 mm
Załoga	288–301 oficerów i marynarzy

SMS Bremen – krążownik lekki (mały krążownik, niem. Kleiner Kreuzer^[a]) Kaiserliche Marine, pierwszy z serii siedmiu okrętów typu Bremen. Został zbudowany w stoczni AG Weser w mieście, od którego wziął swą nazwę. Stępkę położono w roku 1902, okręt zwodowano w lipcu 1903, a do służby oddano w maju 1904 roku. Główne uzbrojenie stanowiło dziesięć dział kalibru 105 mm i dwie wyrzutnie torped 450 mm. „Bremen” mógł rozwijać prędkość 22 węzłów. Uzbrojenie i opancerzenie było dziełem zakładów Kruppa.

Większość swej służby „Bremen” odbył na Atlantyku, w tym dziesięć lat przed wybuchem I wojny światowej. Wrócił do Niemiec w roku 1914, nim konflikt się rozpoczął, a gdy starcie mocarstw stało się faktem został skierowany na Bałtyk, gdzie przeciwnikiem floty niemieckiej była Flota Bałtycka Imperium Rosyjskiego. W sierpniu 1915 roku uczestniczył w bitwie w Zatoce Ryskiej, ale niczym szczególnym się nie odznaczył. Cztery miesiące później, 17 grudnia, wszedł na dwie rosyjskie miny i zatonął, pociągając ze sobą większość załogi.

Dane techniczno-taktyczne

Działo 105 mm na „Bremenie”

Krążownik figurował w zamówieniu pod tymczasową nazwą „L”^[b]. Stępkę położono w stoczni AG Weser w Bremie w roku 1902, a kadłub zwodowano 9 lipca 1903 roku, po czym rozpoczęły się prace wykończeniowe. Okręt – już jako „Bremen” – został oddany do służby w Kaiserliche Marine 19 maja 1904 roku^[1]. Miał 111,1 m długości, 13,3 m szerokości i 5,53 m zanurzenia. Przygotowany do walki miał 3797 ton wyporności^[2]. System napędowy stanowiły dwie maszyny parowe potrójnego rozprężania, dające 11 750 hp mocy, co pozwalało na osiągnięcie prędkości 22 węzłów. Maszyny były napędzane parą z dziesięciu opalanych węglem kotłów okrętowych. „Bremen” mógł zabrać do 860 ton węgla, co pozwalało mu działać w zasięgu 4270 Mm przy prędkości 12 w. Załoga składała się z 14 oficerów i 274–287 marynarzy^[1].

Okręt był uzbrojony w dziesięć montowanych pojedynczo dział SK L/40 kalibru 105 mm^[3]. Dwa zostały umieszczone obok siebie na dziobie, sześć na śródokręciu, po trzy przy każdej burcie, a dwa obok siebie na nadbudówce rufowej. Działa te mogły skutecznie razić cele odległe o 12 200 m. Zapas amunicji wynosił 1500 pocisków, po 150 na działo. Okręt był ponadto wyposażony w dwie wyrzutnie torped 450 mm pod pokładem z zapasem pięciu torped^[4]. Tarczę ochronną krążownika stanowił 80-milimetrowy pokład pancerny, stanowisko dowodzenia ze 100-milimetrowym pancerzem, a działa chroniły płyty pancerne o grubości 50 mm^[5].

Przebieg służby

„Bremen” w Zatoce Chesapeake

Po przyjęciu do służby „Bremen” przebywał głównie na Atlantyku, często odwiedzając Stany Zjednoczone^[5][6]. W 1907 roku, wraz z krążownikiem pancernym „Roon” udał się do USA, by wziąć 27 kwietnia udział w uroczystych obchodach 300. rocznicy przybycia pierwszych kolonistów do Zatoki Chesapeake i założenia Jamestown. Obok reprezentacji Niemiec w skład międzynarodowej flotylli wchodziły okręty z Wielkiej Brytanii, Japonii, Austro-Węgier, Francji, Włoch i kilku innych krajów^[7].

2 listopada tego roku rozpoczął służbę na krążowniku Wilhelm Canaris, w przyszłości admirał i szef Abwehry podczas II wojny światowej; był to jego pierwszy przydział po ukończeniu Akademii Marynarki Wojennej we Flensburgu^[6]. W drugiej połowie 1908 roku „Bremen” udał się w podróż do Ameryki Południowej, rozpoczynając od wrześniowej wizyty w Buenos Aires, a następnie zatrzymując się w Rio de Janeiro. Podróż trwała do lutego 1909 roku, a okręt odwiedził także Kostarykę, Panamę, Gwatemalę i Antyle Holenderskie. W marcu „Bremen” wrócił na północny Atlantyk i przez następne sześć miesięcy odwiedzał porty amerykańskie^[8].

„Bremen” w USA w roku 1912

We wrześniu i październiku tego roku „Bremen” dołączył do krążowników pancernopokładowych „Victoria Louise” i „Hertha” oraz krążownika lekkiego „Dresden”, które miały reprezentować Niemcy w obchodach 300. rocznicy odkrycia przez Henry'ego Hudsona rzeki Hudson i 100. rocznicy pierwszego rejsu statku parowego Roberta Fultona^[9][10]. Na początku 1912 roku „Bremen” został włączony do wyprawy „dobrej woli” do Stanów Zjednoczonych, w której uczestniczyły też krążownik liniowy „Moltke” i krążownik lekki „Stettin”. 11 maja okręty wyszły z Kilonii, a 30 maja zawinęły na wody Hampton Roads w Wirginii^[11]. Tam spotkały się z okrętami amerykańskiej Floty Atlantyku i zostały powitane przez prezydenta Williama Tafta z pokładu prezydenckiego jachtu „Mayflower”^[12]. Po dwutygodniowym odwiedzaniu portów wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych niemieckie okręty wróciły 24 czerwca do Kilonii^[11].

„Bremen” przebywał za granicą do roku 1914, kiedy to ostatecznie wrócił do Niemiec. Gdy w lipcu 1914 roku wybuchła I wojna światowa okręt został przydzielony do floty działającej na Bałtyku^[4]. Tam brał udział głównie w akcjach mających za zadanie osłonę niemieckich trałowców, próbujących oczyszczać liczne pola minowe stawiane przez Rosjan^[13].

W sierpniu 1915 roku okręt uczestniczył – w tej samej roli – w bitwie w Zatoce Ryskiej. Został wyznaczony do wzięcia udziału w drugiej próbie wtargnięcia do zatoki, co nastąpiło 16 sierpnia. „Bremen” oraz krążowniki „Graudenz”, „Augsburg” i „Pillau” eskortowały drednoty „Nassau” i „Posen”, gdy te próbowały wedrzeć się do zatoki^[14]. Niemiecka flotylla przełamała 19 sierpnia obronę rosyjską i podeszła do Rygi, ale wkrótce musiała się wycofać z powodu zagrożenia, jakie stwarzały rosyjskie okręty podwodne i pola minowe^[15].

W nocy 15/16 grudnia 1915 roku torpedowce rosyjskie postawiły miny na podejściach do zajętego przez Niemców portu w Windawie^[16]. 17 grudnia „Bremen” wraz z torpedowcami „V 191” i „V 186” wyszedł z Windawy na patrol w wyznaczonym sektorze. O godz. 17.45, w odległości 5,5 Mm od portu, zespół wszedł na rosyjskie pole minowe. Najpierw zatonął „V 191”, a następnie „Bremen”, który dziewiętnaście minut później wszedł na dwie miny jednocześnie. Według Paula Halperna wraz z krążownikiem zginęło 11 oficerów i 187 marynarzy, a uratowało się 110 ludzi^[17][18]. Dane te są sprzeczne z twierdzeniami kilku innych historyków niemieckich, którzy śladem Ericha Grönera utrzymują, że zginęło 250 członków załogi^[4][c].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Erich Gröner: German Warships 1815–1945. Dieter Jung, Martin Maass. Annapolis, MD: Naval Institute Press, 1990. ISBN 0-87021-790-9.
• Michael L. Hadley, Roger Sarty: Tin-pots and Pirate Ships: Canadian Naval Forces and German Sea Raiders 1880–1918. Montreal: McGill-Queen's University Press, 1995. ISBN 0-304-35848-7.
• Paul G. Halpern: A Naval History of World War I. Annapolis, MD: Naval Institute Press, 1991. ISBN 0-7735-0778-7.
• Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
• Edward F. Levine, Roger Panetta: Hudson–Fulton Celebration Of 1909. Charleston, SC: Arcadia Pub., 2009. ISBN 978-0-7385-6281-0.
• Michael Mueller: Canaris: The Life and Death of Hitler's Spymaster. Annapolis: Naval Institute Press, 2007. ISBN 978-1-59114-101-3.
• Seaton Schroeder: A Half Century of Naval Service. New York: D. Appleton and Company, 1922.
• Gary Staff: German Battlecruisers 1914–1918. Oxford: Osprey Books, 2006. ISBN 978-1-84603-009-3.