SM U-1 (1906)

SM U-1

Klasa	okręt podwodny
Historia
Stocznia	Germaniawerft, Kilonia
Wodowanie	4 sierpnia 1906
Kaiserliche Marine
Wejście do służby	14 grudnia 1906
Wycofanie ze służby	1919
Los okrętu	obiekt muzealny w Deutsches Museum w Monachium
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	238 ton 283 ton
Długość	42,39 metra
Szerokość	3,75 metra
Zanurzenie	3,17 metra
Zanurzenie maksymalne	30 metrów
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	10,8 węzła 8,7 węzła
Uzbrojenie
1 wyrzutnia torpedowa 450 mm
Załoga	12 oficerów i marynarzy

SM U-1 − niemiecki okręt podwodny, pierwsza jednostka tej klasy w historii Kaiserliche Marine. Zbudowany w Friedrich Krupp Germaniawerft w Kilonii, wszedł do służby 14 grudnia 1906 roku. Jego eksploatacja pozwoliła na zebranie doświadczeń niezbędnych przy projektowaniu kolejnych, udoskonalonych konstrukcji. Podczas I wojny światowej był uznany za przestarzały i używany do celów szkoleniowych. Po wycofaniu ze służby w 1919 roku został odkupiony przez macierzystą stocznię i przekazany do Deutsches Museum w Monachium, w którego ekspozycji pozostaje.

Geneza i przebieg budowy

Początki eksperymentów z okrętami podwodnymi w Niemczech sięgają roku 1850, kiedy bawarski konstruktor Wilhelm Bauer przeprowadził nieudane próby napędzanej siłą mięśni jednostki „Brandtaucher”. Jednak ani one, ani kolejne próby z jednostkami zdolnymi do pływania podwodnego, przeprowadzone w ostatniej dekadzie XIX wieku, ani doświadczenia innych flot, nie wzbudziły początkowo entuzjazmu decydentów dla nowej broni^[1]. W 1902 roku należąca do koncernu Kruppa stocznia Germaniawerft w Kilonii zatrudniła hiszpańskiego inżyniera Raimondo Lorenzo d'Equevilley-Montjustina, który współpracował wcześniej z francuskim pionierem budowy okrętów podwodnych, Maximem Laubeufem. Jeszcze w tym samym roku zaprojektował on eksperymentalny okręt „Forelle”, który po licznych próbach i pokazach dla oficerów Kaiserliche Marine, został w 1904 roku sprzedany Rosji^[2]. Równocześnie Rosjanie złożyli zamówienie na trzy następne jednostki, znane później jako typ Karp^[3].

Skupiająca się dotąd na wyścigu zbrojeń w dziedzinie okrętów nawodnych Kaiserliche Marine była jedyną spośród dużych flot, która w pierwszych latach XX wieku nie posiadała okrętów podwodnych^[1]. Niechętny dotąd nowej klasie okrętów admirał Alfred von Tirpitz^[2] zdecydował się w 1904 roku powierzyć istniejącemu w ramach Urzędu Marynarki Rzeszy wydziałowi broni torpedowej (niem. Torpedoinspektion), kierowanemu przez kontradmirała Zeye^[4], opracowanie wymagań taktyczno-technicznych dla pierwszego niemieckiego okrętu podwodnego. Budowę powierzono mającej już doświadczenie stoczni Germaniawerft, która równolegle konstruowała trzy kolejne jednostki na zamówienie rosyjskie^[2]. Oparła ona projekt na liniach teoretycznych typu Karp, wprowadzając nieznaczne modyfikacje konstrukcji i zwiększając wymiary^[5]. Opierając się na negatywnych doświadczeniach innych flot, niemieccy projektanci zrezygnowali z napędu okrętu silnikami benzynowymi, instalując w zamian silniki spalinowe systemu Körtinga zasilane kerozyną, uważaną wówczas za bezpieczniejszy od benzyny rodzaj paliwa. Ich wadą taktyczną okazały się w trakcie eksploatacji gęste, widoczne z daleka spaliny^[6], wymagające przy tym wysokich, składanych przewodów wydechowych, kłopotliwych w użytkowaniu na okręcie podwodnym^[7].

Stępkę pod budowę położono na początku 1905 roku^[8]. Wodowanie pierwszego U-Boota Kaiserliche Marine nastąpiło 4 sierpnia^[9], zaś przejęcie go przez marynarkę 14 grudnia 1906 roku^[10].

Opis konstrukcji

Maszynownia U-1 w Deutsches Museum

U-1 był dwukadłubowym przybrzeżnym okrętem podwodnym o długości całkowitej 42,39 m i szerokości maksymalnej 3,75 m^[11] (kadłub wewnętrzny odpowiednio 32,5 m i 2,8 m), konstrukcji nitowanej, podzielonym na siedem przedziałów wodoszczelnych^[5]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 238 ton, w zanurzeniu 283 tony^[11], średnie zanurzenie w położeniu nawodnym 3,17 m, wysokość kadłuba wraz z kioskiem 6,35 m. Dopuszczalną głębokość zanurzenia określono na 30 metrów. Okręt dysponował dwoma peryskopami w kiosku i jednym w przednim luku^[5].

Napęd dwa sześciocylindrowe, dwusuwowe silniki spalinowe Körtinga o mocy po 200 KM, zasilane kerozyną, oraz dwa silniki elektryczne o identycznej mocy, wyprodukowane przez Deutschen Elektromotoren-Werke z Aachen^[5], pełniące jednocześnie funkcję generatorów^[11]. Poruszały one dwie trójłopatowe śruby średnicy 1,3 m^[5]. Prędkość maksymalna w marszu na powierzchni wynosiła 10,8 węzła, w zanurzeniu 8,7 węzła^[8]. Zasięg maksymalny na powierzchni wynosił 1500 mil morskich przy prędkości 10 węzłów i zapasie 20 ton paliwa^[9], w zanurzeniu 50 mil morskich przy prędkości 5 węzłów^[11]. U-1 miał pojedynczy ster kierunku zamontowany przed śrubami napędowymi^[12] oraz cztery, klasycznie rozmieszczone stery głębokości^[5].

Uzbrojenie U-1 stanowiła jedna dziobowa wyrzutnia torpedowa kalibru 450 mm, z zapasem trzech torped^[5] typu C45/91, o prędkości maksymalnej 27 węzłów i głowicy bojowej zawierającej, w zależności od wersji, od 87,5 do 141 kg materiału wybuchowego^[12]. Okręt nie posiadał uzbrojenia artyleryjskiego^[5].

Załoga okrętu składała się początkowo z dwóch oficerów oraz dziesięciu podoficerów i marynarzy, w późniejszym okresie służby zwiększono ją do trzech oficerów oraz maksymalnie 19 podoficerów i marynarzy^[11]. Dysponowali oni jedną łodzią ratunkową^[5].

Służba

© Jorge Royan / http://www.royan.com.ar, CC BY-SA 3.0

Centrala U-1, w ekspozycji Deutsches Museum

Pierwszym dowódcą U-1 został kapitan Erich von Boehm-Bezing^[10]. Okręt został wykorzystany do pierwszych niemieckich eksperymentów z operacyjnym użyciem okrętów podwodnych, szczególnie intensywnych w pierwszych osiemnastu miesiącach służby. Zdobyte wtedy doświadczenia były podstawą do opracowania kolejnych, większych i doskonalszych jednostek^[8]. W 1907 roku U-1 i jego załoga udowodnili swą wartość bojową, przeprowadzając w trakcie manewrów zaskakujący i skuteczny atak torpedowy (torpedami ćwiczebnymi) na mały krążownik „München”. W tym samym roku okręt został zaprezentowany podczas Tygodnia Kilońskiego, a jesienią przepłynął samodzielnie z Wilhelmshaven przez Cieśniny Duńskie do Kilonii, dając dowód niezłych właściwości morskich^[13].

Po wybuchu I wojny światowej był już uważany za całkowicie przestarzały, zbyt słabo uzbrojony i nie był wykorzystywany bojowo^[13]. Jako okręt szkolny nie podlegał ustaleniom rozejmu w Compiègne i nie został wydany zwycięzcom^[8]. W 1919 roku był początkowo przeznaczony do złomowania, ale został odkupiony przez stocznię Germaniawerft i w 1921 roku przekazany jako zabytek techniki monachijskiemu Deutsches Museum^[11]. Uszkodzony podczas bombardowań miasta w czasie II wojny światowej, został następnie odrestaurowany^[5] i jest eksponowany do dnia dzisiejszego^[14].

Przypisy

Bibliografia

• Robert Gardiner, Randal Gray (red.): Conway's All the World's Fighting Ships 1906-1921. London: Conway Maritime Press, 1986. ISBN 0-85177-245-5.
• Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815−1945. Band 3: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. Koblenz: 1985. ISBN 3-7637-4802-4.
• David Miller: U-Boats: History, Development and Equipment, 1914–1945. London: Conway Maritime Press, 2000. ISBN 0-85177-790-2.
• Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3.
• Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2.
• Gordon Williamson: U-boats of the Kaiser's Navy. Botley, Oxford: Osprey Publishing, 2002. ISBN 1-84176-362-4.