SM UB-18

SM UB-18
Ilustracja
SM UB-45 z załogą na Morzu Czarnym w 1916 roku
Typ

UB II

Historia
Stocznia

Blohm & Voss, Hamburg (Werk 248)

Początek budowy

30 marca 1915

Wodowanie

21 sierpnia 1915

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

10 grudnia 1915

Wycofanie ze służby

9 grudnia 1917

Los okrętu

zatopiony

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


263 tony
287 ton

Długość

36,13 metrów

Szerokość

3,2 metra

Zanurzenie

3,7 metra

Zanurzenie testowe

50 metrów

Rodzaj kadłuba

jednokadłubowy

Napęd
2 x silnik Diesla (284 KM), 2 x silnik elektryczny (180 KM)
2 wały napędowe, 2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


9,15 węzła
5,81 węzła

Zasięg

6650 Mm przy 5 węzłach (pow.)
45 Mm przy 4 węzłach (zan.)

Uzbrojenie
4 torpedy, potem 6, działko 5 cm SK L/40
Wyrzutnie torpedowe

2 x 500 mm (dziób)

Załoga

23 osoby

SM UB-18 – niemiecki jednokadłubowy okręt podwodny typu UB II zbudowany w stoczni Blohm & Voss (Werk 248) w Hamburgu w roku 1915. Zwodowany 21 sierpnia 1915 roku, wszedł do służby w Kaiserliche Marine 10 grudnia 1915 roku. W czasie swojej służby SM UB-18[a] odbył 31 patroli, w czasie których zatopił 127 statków o łącznej pojemności 130 841 BRT, uszkodził 4 o łącznej pojemności 7418 BRT oraz jeden okręt o wyporności 725 ton[1]. Służbę rozpoczął we Flotylli Flandria (U-boote des Marinekorps U-Flotille Flandern) 16 lutego 1916 roku jako pierwsza jednostka skierowana do tej formacji[2].

Budowa

Okręt SM UB-18 był pierwszym z typu UB II, który był następcą typu UB I. Był średnim jednokadłubowym okrętem przeznaczonym do działań przybrzeżnych, o prostej konstrukcji, długości 36,13 metra, wyporności w zanurzeniu 263 tony, zasięgu 6450 Mm przy prędkości 5 węzłów na powierzchni oraz 45 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu[3]. W typie II poprawiono i zmodernizowano wiele rozwiązań, które były uważane za wadliwe w typie I. Zwiększono moc silników, pojedynczy wał zastąpiono dwoma[4].

Służba

11 grudnia 1915 roku, w dniu przyjęcia okrętu do służby, dowódcą jednostki został mianowany porucznik marynarki (niem. Oberleutnant zur See) Franz Wäger[5][b]. Wcześniej z sukcesami dowodził on okrętem SM UC-7[6]. Na stanowisku dowódcy okrętu pozostawał do 15 lutego 1916 roku.

Służba pod dowództwem Otto Steinbrincka

Drugim dowódcą okrętu został mianowany Otto Steinbrinck, który został przeniesiony na nową jednostkę z okrętu SM UB-10[7]. Pod dowództwem już doświadczonego porucznika w dniu 26 lutego 1916 roku SM UB-18 zatopił francuski trałowiec pomocniczy „Au Revoir” o pojemności 1058 BRT. Stało się to u wybrzeży Francji na pozycji (49°33′N 0°04′E/49,550000 0,066667)[8]. Dwa tygodnie później, 8 marca 1916 roku, u wejścia do portu w Boulogne-sur-Mer UB-18 storpedował brytyjski parowiec „Harmatris” o pojemności 6387 BRT. Zbudowany w 1912 roku w Newcastle statek płynął z Saint John do Boulogne-sur-Mer z ładunkiem siana i owsa. W wyniku ataku śmierć poniosło czterech członków załogi[9][10]. Następnego dnia w okolicach Hawru UB-18 storpedował dwie kolejne jednostki. Pierwszą był francuski statek pasażerski „Louisiane” o pojemności 5109 BRT. Pochodzący z 1905 roku transatlantyk płynął z Nowego Orleanu do Hawru, oprócz pasażerów przewoził ładunek bawełny. W wyniku zatopienia u wejścia do portu docelowego zginęła jedna osoba[11][12]. Drugim był norweski żaglowiec „Silius” o pojemności 1559 BRT. Pochodzący z 1895 roku statek płynął z Nowego Jorku do Hawru z ładunkiem jęczmienia[13]. W czasie kolejnego patrolu w okolicach portu w Hawrze UB-18 pod dowództwem Steinbrincka zatopił dwa statki. 22 marca brytyjski parowiec „Kelvinbank”, o pojemności 4209 BRT. Zbudowany w 1903 roku statek płynął z Buenos Aires do Hawru z ładunkiem owsa i mrożonego mięsa. Został zatopiony na pozycji (49°27′N 3°27′W/49,450000 -3,450000)[14]. 23 marca w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca UB-18 zatopił norweski statek „Kannik” o pojemności 2397 BRT. Był to zbudowany w 1894 roku w Glasgow parowiec, który płynął z ładunkiem drobnicowym z Nowego Jorku do Hawru[15]. W uznaniu nadzwyczajnych zasług, jakie w wojnę podwodną wniósł Otto Steinbrinck, 29 marca 1916 roku odznaczony został Pour le Mérite. Był trzecim dowódcą okrętu podwodnego, który otrzymał ten najwyższy pruski i niemiecki order wojskowy[7]. Pour le Mérite przed Steinbrinckiem zostali odznaczeni Otto Weddigen (24 października 1914)[16] oraz Otto Hersing (5 czerwca 1915)[17].

W czasie kolejnego patrolu w kwietniu 1916 roku UB-18 zatopił trzy jednostki oraz jedną uszkodził. W końcu kwietnia w czasie patrolu u wybrzeży Wielkiej Brytanii UB-18 zatopił kolejne dwie jednostki. 25 kwietnia na pozycji (52°40′N 3°15′E/52,666667 3,250000) na wschód od Great Yarmouth storpedował brytyjski okręt podwodny HMS E22. Z 33-osobowej załogi okrętu śmierć poniosło 31 marynarzy łącznie z dowódcą. Dwóch członków załogi dostało się do niewoli[18]. 26 kwietnia UB-18 zatrzymał i zatopił kuter żaglowy „Alfred” o pojemności 24 BRT[1]. 17 lipca 1916 roku w okolicach mielizn Haisborough Sands na północny wschód od Happisburgh, UB-18 zatrzymał i zatopił sześć brytyjskich kutrów żaglowych[1].

W czasie patrolu w kanale La Manche w okolicach wybrzeży Normandii oraz wyspy Wight, w pierwszej połowie sierpnia 1916 roku UB-18 zatopił 15 jednostek brytyjskich i francuskich, a jedną uszkodził[1]. Największym celem był parowiec „Spiral”, o pojemności 1342 BRT zatopiony 40 mil na południowy zachód od latarni morskiej St Catherine[19]. 10 sierpnia 1916 roku na północny wschód od Barfleur UB-18 zatopił pięć statków – trzy francuskie i dwa norweskie. Pierwszym był francuski parowiec „Marie” o pojemności 784 BRT[20]. Drugim norweski statek „Credo”, o pojemności 728 BRT. „Credo” płynął z ładunkiem węgla z Barry do Rouen. Został zatopiony w pozycji (49°55′N 0°55′W/49,916667 -0,916667)[21]. Trzecim był zbudowany w 1896 roku francuski statek żaglowy „Saint Pierre”, o pojemności 149 BRT, który płynął z ładunkiem kamienia z Saint-Malo do Le Tréport[22]. Czwartym kolejny norweski parowiec „Sora”, o pojemności 1052 BRT. Zbudowany w 1888 roku we Flensburg statek identycznie jak wcześniej zatopiony „Credo” płynął z ładunkiem węgla z Barry do Rouen. Został zatopiony w pozycji (49°45′N 0°55′W/49,750000 -0,916667)[23]. Ostatnim, piątym statkiem był brytyjski żaglowiec „Annette Marie”, o pojemności 118 BRT. Statek został zatrzymany i zatopiony podczas swojej podróży z ładunkiem węgla ze Swansea do Hawru[24].

Na początku września UB-18 rozpoczął kolejny patrol w kanale La Manche. W jego czasie od 3 do 14 września dowodzony przez Steinbricka okręt zatopił 20 jednostek nieprzyjaciela oraz jedną uszkodził[1]. 3 września dwa niewielkie brytyjskie statki parowe: „Netta” o pojemności 370 BRT oraz „Teesborough” (308 BRT). 5 września kolejne dwa statki: brytyjski parowiec z 1871 roku „City Of Ghent” o pojemności 370 BRT, który został zatrzymany i zatopiony 18 mil na południowy wschód od Barfleur[25] oraz belgijski „Marcel” o pojemności 1433 BRT. „Marcel” został zatopiony 20 mil na północ od Barfleur[26]. 8 września 35 mil na południowy zachód od Bishop Rock UB-18 storpedował pływający pod banderą Szwecji parowiec „Gamen” o pojemności 2619 BRT. Zbudowany w 1902 roku w Blyth statek płynął z ładunkiem węgla z Barry do Algieru[27]. 9 września łupem UB-18 padły dwa francuskie żaglowce oraz norweski parowiec „Lodsen” o pojemności 1247 BRT. „Lodsen”, który został zbudowany w 1899 roku w Fevik (Norwegia), płynął z Cardiff do Lizbony z ładunkiem węgla. Został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°29′N 6°20′W/49,483333 -6,333333)[28][29]. Tego samego dnia UB-18 ostrzelał z broni pokładowej i uszkodził brytyjski Q-ship HMS „Carrigan Head” o wyporności 4201 RT, na którym zginął jeden członek załogi[30]. 10 września UB-18 zatopił trzy duże statki. Pierwszym był norweski parowiec „Furu” o pojemności 2029 BRT. Ten zbudowany w 1900 roku w Campbeltown statek, który płynął z Cardiff do Philippeville w Algierii, został zatopiony na pozycji (49°00′N 6°55′W/49,000000 -6,916667)[31]. Drugim był francuski bark „Marechal De Villars” o pojemności 1908 BRT[32]. Bark płynął z Seattle do Ipswich z ładunkiem zboża. Został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°06′N 6°15′W/49,100000 -6,250000). Trzecim zatopionym tego dnia statkiem był norweski parowiec „Polynesia” o pojemności 4064 BRT[33]. Zbudowany w 1895 roku w Sztokholmie statek płynął z Nowego Jorku do Londynu z ładunkiem parafiny i benzyny. Został zatopiony na pozycji (49°19′N 6°36′W/49,316667 -6,600000)[33]. Podobna sytuacja miała miejsce 11 września. UB-18 zatopił kolejne trzy statki na południowy zachód od Scilly. Pierwszym był grecki parowiec „Assimacos” o pojemności 2898 BRT[34]. Zbudowany w 1890 roku w Newcastle w stoczni C.S. Swan & Hunter płynął z Glasgow do Geniu z ładunkiem węgla. Został zatrzymany i zatopiony w 45 mil na południe od Seven Stones. Drugim był norweski statek „Kong Ring” o pojemności 1611 płynący z Almerii do Glasgow z ładunkiem owoców, który został zatopiony na pozycji (49°32′N 6°41′W/49,533333 -6,683333)[35]. Trzecim – hiszpański „Luis Vives” o pojemności 2160 BRT[36]. Statek, który na pokładzie miał ładunek warzyw i owoców płynął z Walencji do Liverpoolu. Został zatrzymany, a następnie storpedowany na pozycji (49°32′N 6°26′W/49,533333 -6,433333). 12 sierpnia 30 mil na południowy zachód od Scilly UB-18 zatopił największą jednostkę nieprzyjaciela w swojej historii. Zbudowany w 1916 roku tankowiec „Antwerpen” o pojemności 7955 BRT płynął w swoim dziewiczym rejsie z ładunkiem benzyny z Nowego Jorku do Londynu. Załoga została uratowana przez załogę niszczyciela HMS „Cameleon”[37][38]. W dniu następnym ofiarami UB-18 stały się kolejne cztery statki, wszystkie pomiędzy Bretanią a Kornwalią: niewielki francuski kuter żaglowy „Ariel” o pojemności 49 BRT, dwa duńskie parowce „Hans Jensen” o pojemności 1824 BRT, „J.N. Madvig” (1762 BRT) oraz norweski statek „Tolosa” (1833 BRT)[1]. Ostatnią zatopioną w czasie tego patrolu jednostką był norweski parowiec „Ethel” o pojemności 1122 BRT, płynący z Barry do Honfleur statek został zatopiony 22 mile na północny zachód od wyspy Les Casquets[39].

Ostatni patrol okrętu pod dowództwem Otto Steinbrincka miał miejsce w drugiej połowie października w kanale La Manche oraz na Morzu Celtyckim. W czasie jego trwania UB-18 zatopił dziewięć statków[1]. Największym z nich był francuski żaglowiec „Cannebiere” o pojemności 2454 BRT. Żaglowiec został zatopiony 24 października na pozycji (49°32′N 6°30′W/49,533333 -6,500000), 20 mil na południowy wschód od Bishop Rock. Ten zbudowany w 1900 roku trzymasztowy bark o stalowej konstrukcji kadłuba, płynął z Buenos Aires do Hawru[40]. Po zakończeniu patrolu kapitan Otto Steinbrinck otrzymał dwutygodniowy urlop, po którym został mianowany 10 listopada 1916 roku dowódcą SM UC-65.

Służba pod dowództwem Claus Lafrenza

Na jego miejsce w dniu 28 października 1916 roku został mianowany kapitan Claus Lafrenz[41], który dowodził okrętem do 7 lipca 1917 roku (od 4 września 1917 roku został mianowany dowódcą okrętu SM UC-65). Pierwszy patrol pod dowództwem nowego kapitana UB-18 odbył w końcu listopada i na początku grudnia 1916 roku w kanale La Manche. Pierwszą jednostką zatopioną pod dowództwem Lafrenza był w okolicach portu Le Tréport niewielki francuski kuter rybacki „Hendrick” (35 BRT)[1]. Dzień później, na tym samym akwenie, UB-18 zatopił norweski parowiec „Øifjeld” o pojemności 1988 BRT. Statek zbudowany w 1912 roku w Newcastle płynął z ładunkiem rudy żelaza z Bilbao do Boulogne-sur-Mer[42]. 27 listopada trzy kolejne statki padły łupem okrętu. Największym był norweski parowiec „Perra” o pojemności 1682 BRT[43]. Pochodzący z 1891 roku statek, zbudowany w stoczni J. Priestman & Co. w Sunderland, został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°52′N 2°23′W/49,866667 -2,383333). Statek płynął z Castro Urdiales do Calais z ładunkiem rudy żelaza[43]. 28 listopada łupem okrętu padły dwie jednostki – niewielki francuski kuter żaglowy „Auguste Marie” o pojemności 63 BRT oraz hiszpański parowiec „Lucienne” o pojemności 1046 BRT[44], który płynął z Bilbao do Cardiff z ładunkiem rudy żelaza. 30 listopada UB-18 zatopił 7 statków. Największym z nich był duński parowiec „Egholm” o pojemności 1348 BRT. Zbudowany w 1904 roku statek płynął z ładunkiem węgla z Cardiff do Marsylii. Został zatopiony 8 mil na północny zachód od latarni morskiej Pendeen u wybrzeży Kornwalii[45]. Ostatnią jednostką, która została zatopiona w czasie tego patrolu był duński statek „Yrsa” o pojemności 879 BRT. Statek został zatopiony 30 mil na północny zachód od wyspy Guernsey. Płynął z La Garrucha do Londynu z ładunkiem owoców i ołowiu[46].

Kolejny patrol w rejonie Morza Celtyckiego i kanału La Manche odbył się na przełomie grudnia 1916 i stycznia 1917 roku. W czasie tego patrolu UB-18 zatopił 6 statków. 31 grudnia były to dwa norweskie statki handlowe „Flora” o pojemności 1033 BRT[47] oraz „Eva” (1081) BRT[48]. „Flora” płynął ze Swansea do Chantenay (obecnie dzielnicy Nantes) z ładunkiem węgla. Został zatopiony 25 mil na południowy zachód od wysepki Wolf Rock, nikt z załogi nie poniósł śmierci. Drugi „Eva” został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°47′N 5°10′W/49,783333 -5,166667). Płynął ze Swansea do Rouen z ładunkiem węgla. 2 stycznia 1917 roku łupem UB-18 padł kolejny norweski statek handlowy „Bestik” o pojemności 2185 BRT[49]. 5 stycznia ofiarą okrętu został duński statek „Danevirke” o pojemności 1433 BRT[50].

Kolejny patrol miał miejsce w pierwszej połowie lutego. W dniach od 1 do 4 lutego UB-18 zatopił pięć statków oraz jeden uszkodził. Największym z nich był zatopiony rosyjski parowiec „Cerera” o pojemności 3512 BRT[51][52]. Zbudowany w 1898 roku w Newcastle statek, transportował ładunek węgla z Cardiff do Brestu – został storpedowany i zatopiony 4 lutego 30 mil na północ od wyspy Ouessant. W czasie patrolu w połowie marca 1917 roku UB-18 zatopił sześć jednostek francuskich i brytyjskich. W dniach 17 i 18 marca okręt zatopił trzy jednostki francuskie o takiej samej nazwie „Marie Louise”. Pierwszym był zbudowany w 1902 roku żaglowy statek handlowy o pojemności 426 BRT, który płynął ze Swansea do Fécamp z ładunkiem węgla. Został zatrzymany i zatopiony na pozycji (50°14′N 1°44′W/50,233333 -1,733333)[53][54]. Drugim zbudowany w 1901 roku w trójmasztowy szkuner o pojemności 291 BRT, który został zatrzymany i zatopiony na pozycji (50°07′N 2°45′W/50,116667 -2,750000) około 35 mil od Start Point[55][56]. Ostatnią jednostką o nazwie „Marie Louise” był kutrem rybackim (33 BRT) zatopionym na pozycji (49°45′N 0°05′W/49,750000 -0,083333)[57][58].

W maju okręt UB-18 patrolował akweny u wybrzeży Normandii i Bretanii. W tym okresie zatopił sześć statków. Największym z nich był brytyjski parowiec „Tela” o pojemności 7226 BRT[59][60]. Był to uzbrojony statek pasażerski zbudowany w 1917 roku w Workman, Clark and Company w Belfaście[61] dla Clark & Service – Ardan Steamship Co. Ltd. Płynął z Hawru do Cardiff i w dniu 2 maja 1917 roku został bez ostrzeżenia storpedowany w pozycji (49°50′N 0°50′W/49,833333 -0,833333). Drugim co do wielkości statkiem zatopionym w maju 1917 roku był grecki parowiec „Panaghi Lykiardopoulo” o pojemności 3193 BRT[62]. Pochodzący z 1900 roku statek płynął z Tyne do Genua z ładunkiem węgla. Piątego lipca w czasie ostatniego patrolu pod dowództwem Clausa Lafrenza UB-18 zatopił norweski parowiec „Bjerkø” o pojemności 1871 BRT. Statek płynął z Melilla do Hartlepool z ładunkiem rudy żelaza, został zaatakowany i zatopiony w pozycji (48°50′N 3°51′W/48,833333 -3,850000). W ataku zginęło 16 członków załogi[63].

Służba pod dowództwem Ulricha Meiera i Georga Niemeyera

7 lipca 1917 roku Lafrenz został zastąpiony przez dowodzącego wcześniej SM UB-17 kapitana Ulricha Meiera[64]. W czasie patrolu u wybrzeży Holandii w lipcu 1917 roku dowodzony przez Meiera UB-18 zatopił pięć niewielkich jednostek holenderskich oraz znajdujący się na holu urugwajski dźwig Montevideo 488[65]. 16 września na pozycji (48°58′N 5°36′E/48,966667 5,600000) UB-18 storpedował płynący pod balastem z Hawru do Cardiff norweski parowiec „Facto” o pojemności 2372 BRT[66].

22 września 1917 roku nowym i ostatnim dowódcą jednostki został mianowany porucznik Georg Niemeyer[67]. Pod jego dowództwem UB-18 zatopił dwie jednostki: 12 października brytyjski parowiec „Peebles” o pojemności 4284 BRT[68] oraz 8 grudnia rosyjski parowiec „Nonni” o pojemności 4105 BRT[69].

W nocy 9 grudnia 1917 roku UB-18 został staranowany i zatopiony przez brytyjski trawler „Ben Lawer” w pozycji (49°17′N 5°47′W/49,283333 -5,783333). Wszyscy członkowie załogi zginęli[2].

Uwagi

  1. ↑ SM – Seiner Majestät.
  2. ↑ Franz Wäger (1888-1916) w czasie swojej służby dowodził czterema okrętami niemieckim: SM UB-1, SM UC-7, SM UB-18 oraz SM UB-44. Zginął na służbie 4 sierpnia 1916 roku na Morzu Egejskim wraz z cała załogą.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Helgason, Guðmundur: Ships hit by UB 18. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-12]. (ang.).
  2. ↑ a b Helgason, Guðmundur: WWI U-boats UB 18. [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  3. ↑ Gardiner,.. Conway's All the World Fighting Ships 1906-1921, s. 181.
  4. ↑ Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, marzec 2007, s. 102. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  5. ↑ Franz Wäger, Oberleutnant zur See (Crew 4/07). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  6. ↑ Helgason, Guðmundur: WWI U-boats UC 7. [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  7. ↑ a b Otto Steinbrinck, Kapitänleutnant (Crew 4/07). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-09-19]. (ang.).
  8. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI Au Revoir. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  9. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Harmatris. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  10. ↑ SS Harmatris [+1916]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  11. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Louisiane. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  12. ↑ SS Louisiane [+1916]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  13. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Silius. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  14. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Kelvinbank. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  15. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Kannik. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  16. ↑ Otto Weddigen, Kapitänleutnant (Crew 4/01). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  17. ↑ Otto Hersing, Kapitänleutnant (Crew 4/03). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  18. ↑ HM Submarine E22 online memorial - Crew. [w:] Welcome to the HM Submarine E22 Online Memorial [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  19. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Spiral. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-20]. (ang.).
  20. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  21. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Credo. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  22. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Saint Pierre. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  23. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Sora. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  24. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Annette Marie. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  25. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - City Of Ghent. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  26. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marcel. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  27. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Gamen. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  28. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Lodsen. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  29. ↑ SS Lodsen (+1916). www.wrecksite.eu. [dostęp 2019-02-02]. (ang.).
  30. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI -HMS Carrigan Head. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  31. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Furu. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  32. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marechal De Villars. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  33. ↑ a b Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Polynesia. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  34. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Assimacos. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  35. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Kong Ring. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  36. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Luis Vives. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  37. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Antwerpen. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  38. ↑ SS Antwerpen (+1916). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  39. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Ethel. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  40. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Cannebiere. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  41. ↑ Claus Lafrenz, Kapitänleutnant (Crew 4/07). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
  42. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Øifjeld. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  43. ↑ a b Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Perra. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  44. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Lucienne. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  45. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Egholm. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  46. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Yrsa. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  47. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Flora. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  48. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Eva. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  49. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Bestik. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  50. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Danevirke. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  51. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Cerera. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  52. ↑ SS Cerera (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2019-02-02]. (ang.).
  53. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie Louise. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  54. ↑ SV Marie Louise (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  55. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie Louise. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  56. ↑ Marie Louise (UB-18) (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  57. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie Louise. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  58. ↑ SV Marie Louise (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  59. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Tela. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  60. ↑ SS Tela [+1917]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  61. ↑ Workman, Clark and Co. Grace's Guide. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  62. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Panaghi Lykiardopoulo. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  63. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Bjerkø. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  64. ↑ Ulrich Meier, Kapitänleutnant (Crew 4/08). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  65. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Montevideo 488. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  66. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Facto. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  67. ↑ Georg Niemeyer, Oberleutnant zur See (Crew 4/09). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  68. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Peebles. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  69. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Nonni. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).

Bibliografia

  • Eberhard Moller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present. Londyn: Greenhill Books Lionel Leventhal Ltd., 2004, s. 43. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Robert Gardiner (red.): Conway's All the World Fighting Ships 1906-1921. Londyn: Conway Maritime Press Ltd., 1985, s. 180. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, marzec 2007, s. 102. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
Okręty podwodne typu UB II
Kaiserliche Marine
K.u.K. Kriegsmarine

Media użyte na tej stronie

SM UB 45.jpg
UB 45 der kaiserlichen Marine. Das Boot sank am 6. November 1916 bei Varna (43° 12′ N, 28° 9′ O43.228.15) durch Zusammenstoß mit einer Mine (15 Tote, 5 Überlebende). Das Wrack wurde nach seiner Entdeckung 1936 gehoben und die Überreste der Besatzung in Varna am 26. Februar 1936 feierlich bestattet.
War Ensign of Germany (1903–1919).svg
War Ensign of the en:German Empire from 1903-1919 (correction of date shown on image which shows 1918). Based on image of coat of arms at [1]. Currently unable to add further details for crown or further details to sceptor due to lack of high-quality images of the coat of arms.