SM UB-18

SM UB-18
Ilustracja
SM UB-45 z załogą na Morzu Czarnym w 1916 roku
Typ

UB II

Historia
Stocznia

Blohm & Voss, Hamburg (Werk 248)

Początek budowy

30 marca 1915

Wodowanie

21 sierpnia 1915

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

10 grudnia 1915

Wycofanie ze służby

9 grudnia 1917

Los okrętu

zatopiony

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


263 tony
287 ton

Długość

36,13 metrów

Szerokość

3,2 metra

Zanurzenie

3,7 metra

Zanurzenie testowe

50 metrów

Rodzaj kadłuba

jednokadłubowy

Napęd
2 x silnik Diesla (284 KM), 2 x silnik elektryczny (180 KM)
2 wały napędowe, 2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


9,15 węzła
5,81 węzła

Zasięg

6650 Mm przy 5 węzłach (pow.)
45 Mm przy 4 węzłach (zan.)

Uzbrojenie
4 torpedy, potem 6, działko 5 cm SK L/40
Wyrzutnie torpedowe

2 x 500 mm (dziób)

Załoga

23 osoby

SM UB-18 – niemiecki jednokadłubowy okręt podwodny typu UB II zbudowany w stoczni Blohm & Voss (Werk 248) w Hamburgu w roku 1915. Zwodowany 21 sierpnia 1915 roku, wszedł do służby w Kaiserliche Marine 10 grudnia 1915 roku. W czasie swojej służby SM UB-18[a] odbył 31 patroli, w czasie których zatopił 127 statków o łącznej pojemności 130 841 BRT, uszkodził 4 o łącznej pojemności 7418 BRT oraz jeden okręt o wyporności 725 ton[1]. Służbę rozpoczął we Flotylli Flandria (U-boote des Marinekorps U-Flotille Flandern) 16 lutego 1916 roku jako pierwsza jednostka skierowana do tej formacji[2].

Budowa

Okręt SM UB-18 był pierwszym z typu UB II, który był następcą typu UB I. Był średnim jednokadłubowym okrętem przeznaczonym do działań przybrzeżnych, o prostej konstrukcji, długości 36,13 metra, wyporności w zanurzeniu 263 tony, zasięgu 6450 Mm przy prędkości 5 węzłów na powierzchni oraz 45 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu[3]. W typie II poprawiono i zmodernizowano wiele rozwiązań, które były uważane za wadliwe w typie I. Zwiększono moc silników, pojedynczy wał zastąpiono dwoma[4].

Służba

11 grudnia 1915 roku, w dniu przyjęcia okrętu do służby, dowódcą jednostki został mianowany porucznik marynarki (niem. Oberleutnant zur See) Franz Wäger[5][b]. Wcześniej z sukcesami dowodził on okrętem SM UC-7[6]. Na stanowisku dowódcy okrętu pozostawał do 15 lutego 1916 roku.

Służba pod dowództwem Otto Steinbrincka

Drugim dowódcą okrętu został mianowany Otto Steinbrinck, który został przeniesiony na nową jednostkę z okrętu SM UB-10[7]. Pod dowództwem już doświadczonego porucznika w dniu 26 lutego 1916 roku SM UB-18 zatopił francuski trałowiec pomocniczy „Au Revoir” o pojemności 1058 BRT. Stało się to u wybrzeży Francji na pozycji (49°33′N 0°04′E/49,550000 0,066667)[8]. Dwa tygodnie później, 8 marca 1916 roku, u wejścia do portu w Boulogne-sur-Mer UB-18 storpedował brytyjski parowiec „Harmatris” o pojemności 6387 BRT. Zbudowany w 1912 roku w Newcastle statek płynął z Saint John do Boulogne-sur-Mer z ładunkiem siana i owsa. W wyniku ataku śmierć poniosło czterech członków załogi[9][10]. Następnego dnia w okolicach Hawru UB-18 storpedował dwie kolejne jednostki. Pierwszą był francuski statek pasażerski „Louisiane” o pojemności 5109 BRT. Pochodzący z 1905 roku transatlantyk płynął z Nowego Orleanu do Hawru, oprócz pasażerów przewoził ładunek bawełny. W wyniku zatopienia u wejścia do portu docelowego zginęła jedna osoba[11][12]. Drugim był norweski żaglowiec „Silius” o pojemności 1559 BRT. Pochodzący z 1895 roku statek płynął z Nowego Jorku do Hawru z ładunkiem jęczmienia[13]. W czasie kolejnego patrolu w okolicach portu w Hawrze UB-18 pod dowództwem Steinbrincka zatopił dwa statki. 22 marca brytyjski parowiec „Kelvinbank”, o pojemności 4209 BRT. Zbudowany w 1903 roku statek płynął z Buenos Aires do Hawru z ładunkiem owsa i mrożonego mięsa. Został zatopiony na pozycji (49°27′N 3°27′W/49,450000 -3,450000)[14]. 23 marca w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca UB-18 zatopił norweski statek „Kannik” o pojemności 2397 BRT. Był to zbudowany w 1894 roku w Glasgow parowiec, który płynął z ładunkiem drobnicowym z Nowego Jorku do Hawru[15]. W uznaniu nadzwyczajnych zasług, jakie w wojnę podwodną wniósł Otto Steinbrinck, 29 marca 1916 roku odznaczony został Pour le Mérite. Był trzecim dowódcą okrętu podwodnego, który otrzymał ten najwyższy pruski i niemiecki order wojskowy[7]. Pour le Mérite przed Steinbrinckiem zostali odznaczeni Otto Weddigen (24 października 1914)[16] oraz Otto Hersing (5 czerwca 1915)[17].

W czasie kolejnego patrolu w kwietniu 1916 roku UB-18 zatopił trzy jednostki oraz jedną uszkodził. W końcu kwietnia w czasie patrolu u wybrzeży Wielkiej Brytanii UB-18 zatopił kolejne dwie jednostki. 25 kwietnia na pozycji (52°40′N 3°15′E/52,666667 3,250000) na wschód od Great Yarmouth storpedował brytyjski okręt podwodny HMS E22. Z 33-osobowej załogi okrętu śmierć poniosło 31 marynarzy łącznie z dowódcą. Dwóch członków załogi dostało się do niewoli[18]. 26 kwietnia UB-18 zatrzymał i zatopił kuter żaglowy „Alfred” o pojemności 24 BRT[1]. 17 lipca 1916 roku w okolicach mielizn Haisborough Sands na północny wschód od Happisburgh, UB-18 zatrzymał i zatopił sześć brytyjskich kutrów żaglowych[1].

W czasie patrolu w kanale La Manche w okolicach wybrzeży Normandii oraz wyspy Wight, w pierwszej połowie sierpnia 1916 roku UB-18 zatopił 15 jednostek brytyjskich i francuskich, a jedną uszkodził[1]. Największym celem był parowiec „Spiral”, o pojemności 1342 BRT zatopiony 40 mil na południowy zachód od latarni morskiej St Catherine[19]. 10 sierpnia 1916 roku na północny wschód od Barfleur UB-18 zatopił pięć statków – trzy francuskie i dwa norweskie. Pierwszym był francuski parowiec „Marie” o pojemności 784 BRT[20]. Drugim norweski statek „Credo”, o pojemności 728 BRT. „Credo” płynął z ładunkiem węgla z Barry do Rouen. Został zatopiony w pozycji (49°55′N 0°55′W/49,916667 -0,916667)[21]. Trzecim był zbudowany w 1896 roku francuski statek żaglowy „Saint Pierre”, o pojemności 149 BRT, który płynął z ładunkiem kamienia z Saint-Malo do Le Tréport[22]. Czwartym kolejny norweski parowiec „Sora”, o pojemności 1052 BRT. Zbudowany w 1888 roku we Flensburg statek identycznie jak wcześniej zatopiony „Credo” płynął z ładunkiem węgla z Barry do Rouen. Został zatopiony w pozycji (49°45′N 0°55′W/49,750000 -0,916667)[23]. Ostatnim, piątym statkiem był brytyjski żaglowiec „Annette Marie”, o pojemności 118 BRT. Statek został zatrzymany i zatopiony podczas swojej podróży z ładunkiem węgla ze Swansea do Hawru[24].

Na początku września UB-18 rozpoczął kolejny patrol w kanale La Manche. W jego czasie od 3 do 14 września dowodzony przez Steinbricka okręt zatopił 20 jednostek nieprzyjaciela oraz jedną uszkodził[1]. 3 września dwa niewielkie brytyjskie statki parowe: „Netta” o pojemności 370 BRT oraz „Teesborough” (308 BRT). 5 września kolejne dwa statki: brytyjski parowiec z 1871 roku „City Of Ghent” o pojemności 370 BRT, który został zatrzymany i zatopiony 18 mil na południowy wschód od Barfleur[25] oraz belgijski „Marcel” o pojemności 1433 BRT. „Marcel” został zatopiony 20 mil na północ od Barfleur[26]. 8 września 35 mil na południowy zachód od Bishop Rock UB-18 storpedował pływający pod banderą Szwecji parowiec „Gamen” o pojemności 2619 BRT. Zbudowany w 1902 roku w Blyth statek płynął z ładunkiem węgla z Barry do Algieru[27]. 9 września łupem UB-18 padły dwa francuskie żaglowce oraz norweski parowiec „Lodsen” o pojemności 1247 BRT. „Lodsen”, który został zbudowany w 1899 roku w Fevik (Norwegia), płynął z Cardiff do Lizbony z ładunkiem węgla. Został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°29′N 6°20′W/49,483333 -6,333333)[28][29]. Tego samego dnia UB-18 ostrzelał z broni pokładowej i uszkodził brytyjski Q-ship HMS „Carrigan Head” o wyporności 4201 RT, na którym zginął jeden członek załogi[30]. 10 września UB-18 zatopił trzy duże statki. Pierwszym był norweski parowiec „Furu” o pojemności 2029 BRT. Ten zbudowany w 1900 roku w Campbeltown statek, który płynął z Cardiff do Philippeville w Algierii, został zatopiony na pozycji (49°00′N 6°55′W/49,000000 -6,916667)[31]. Drugim był francuski bark „Marechal De Villars” o pojemności 1908 BRT[32]. Bark płynął z Seattle do Ipswich z ładunkiem zboża. Został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°06′N 6°15′W/49,100000 -6,250000). Trzecim zatopionym tego dnia statkiem był norweski parowiec „Polynesia” o pojemności 4064 BRT[33]. Zbudowany w 1895 roku w Sztokholmie statek płynął z Nowego Jorku do Londynu z ładunkiem parafiny i benzyny. Został zatopiony na pozycji (49°19′N 6°36′W/49,316667 -6,600000)[33]. Podobna sytuacja miała miejsce 11 września. UB-18 zatopił kolejne trzy statki na południowy zachód od Scilly. Pierwszym był grecki parowiec „Assimacos” o pojemności 2898 BRT[34]. Zbudowany w 1890 roku w Newcastle w stoczni C.S. Swan & Hunter płynął z Glasgow do Geniu z ładunkiem węgla. Został zatrzymany i zatopiony w 45 mil na południe od Seven Stones. Drugim był norweski statek „Kong Ring” o pojemności 1611 płynący z Almerii do Glasgow z ładunkiem owoców, który został zatopiony na pozycji (49°32′N 6°41′W/49,533333 -6,683333)[35]. Trzecim – hiszpański „Luis Vives” o pojemności 2160 BRT[36]. Statek, który na pokładzie miał ładunek warzyw i owoców płynął z Walencji do Liverpoolu. Został zatrzymany, a następnie storpedowany na pozycji (49°32′N 6°26′W/49,533333 -6,433333). 12 sierpnia 30 mil na południowy zachód od Scilly UB-18 zatopił największą jednostkę nieprzyjaciela w swojej historii. Zbudowany w 1916 roku tankowiec „Antwerpen” o pojemności 7955 BRT płynął w swoim dziewiczym rejsie z ładunkiem benzyny z Nowego Jorku do Londynu. Załoga została uratowana przez załogę niszczyciela HMS „Cameleon”[37][38]. W dniu następnym ofiarami UB-18 stały się kolejne cztery statki, wszystkie pomiędzy Bretanią a Kornwalią: niewielki francuski kuter żaglowy „Ariel” o pojemności 49 BRT, dwa duńskie parowce „Hans Jensen” o pojemności 1824 BRT, „J.N. Madvig” (1762 BRT) oraz norweski statek „Tolosa” (1833 BRT)[1]. Ostatnią zatopioną w czasie tego patrolu jednostką był norweski parowiec „Ethel” o pojemności 1122 BRT, płynący z Barry do Honfleur statek został zatopiony 22 mile na północny zachód od wyspy Les Casquets[39].

Ostatni patrol okrętu pod dowództwem Otto Steinbrincka miał miejsce w drugiej połowie października w kanale La Manche oraz na Morzu Celtyckim. W czasie jego trwania UB-18 zatopił dziewięć statków[1]. Największym z nich był francuski żaglowiec „Cannebiere” o pojemności 2454 BRT. Żaglowiec został zatopiony 24 października na pozycji (49°32′N 6°30′W/49,533333 -6,500000), 20 mil na południowy wschód od Bishop Rock. Ten zbudowany w 1900 roku trzymasztowy bark o stalowej konstrukcji kadłuba, płynął z Buenos Aires do Hawru[40]. Po zakończeniu patrolu kapitan Otto Steinbrinck otrzymał dwutygodniowy urlop, po którym został mianowany 10 listopada 1916 roku dowódcą SM UC-65.

Służba pod dowództwem Claus Lafrenza

Na jego miejsce w dniu 28 października 1916 roku został mianowany kapitan Claus Lafrenz[41], który dowodził okrętem do 7 lipca 1917 roku (od 4 września 1917 roku został mianowany dowódcą okrętu SM UC-65). Pierwszy patrol pod dowództwem nowego kapitana UB-18 odbył w końcu listopada i na początku grudnia 1916 roku w kanale La Manche. Pierwszą jednostką zatopioną pod dowództwem Lafrenza był w okolicach portu Le Tréport niewielki francuski kuter rybacki „Hendrick” (35 BRT)[1]. Dzień później, na tym samym akwenie, UB-18 zatopił norweski parowiec „Øifjeld” o pojemności 1988 BRT. Statek zbudowany w 1912 roku w Newcastle płynął z ładunkiem rudy żelaza z Bilbao do Boulogne-sur-Mer[42]. 27 listopada trzy kolejne statki padły łupem okrętu. Największym był norweski parowiec „Perra” o pojemności 1682 BRT[43]. Pochodzący z 1891 roku statek, zbudowany w stoczni J. Priestman & Co. w Sunderland, został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°52′N 2°23′W/49,866667 -2,383333). Statek płynął z Castro Urdiales do Calais z ładunkiem rudy żelaza[43]. 28 listopada łupem okrętu padły dwie jednostki – niewielki francuski kuter żaglowy „Auguste Marie” o pojemności 63 BRT oraz hiszpański parowiec „Lucienne” o pojemności 1046 BRT[44], który płynął z Bilbao do Cardiff z ładunkiem rudy żelaza. 30 listopada UB-18 zatopił 7 statków. Największym z nich był duński parowiec „Egholm” o pojemności 1348 BRT. Zbudowany w 1904 roku statek płynął z ładunkiem węgla z Cardiff do Marsylii. Został zatopiony 8 mil na północny zachód od latarni morskiej Pendeen u wybrzeży Kornwalii[45]. Ostatnią jednostką, która została zatopiona w czasie tego patrolu był duński statek „Yrsa” o pojemności 879 BRT. Statek został zatopiony 30 mil na północny zachód od wyspy Guernsey. Płynął z La Garrucha do Londynu z ładunkiem owoców i ołowiu[46].

Kolejny patrol w rejonie Morza Celtyckiego i kanału La Manche odbył się na przełomie grudnia 1916 i stycznia 1917 roku. W czasie tego patrolu UB-18 zatopił 6 statków. 31 grudnia były to dwa norweskie statki handlowe „Flora” o pojemności 1033 BRT[47] oraz „Eva” (1081) BRT[48]. „Flora” płynął ze Swansea do Chantenay (obecnie dzielnicy Nantes) z ładunkiem węgla. Został zatopiony 25 mil na południowy zachód od wysepki Wolf Rock, nikt z załogi nie poniósł śmierci. Drugi „Eva” został zatrzymany i zatopiony na pozycji (49°47′N 5°10′W/49,783333 -5,166667). Płynął ze Swansea do Rouen z ładunkiem węgla. 2 stycznia 1917 roku łupem UB-18 padł kolejny norweski statek handlowy „Bestik” o pojemności 2185 BRT[49]. 5 stycznia ofiarą okrętu został duński statek „Danevirke” o pojemności 1433 BRT[50].

Kolejny patrol miał miejsce w pierwszej połowie lutego. W dniach od 1 do 4 lutego UB-18 zatopił pięć statków oraz jeden uszkodził. Największym z nich był zatopiony rosyjski parowiec „Cerera” o pojemności 3512 BRT[51][52]. Zbudowany w 1898 roku w Newcastle statek, transportował ładunek węgla z Cardiff do Brestu – został storpedowany i zatopiony 4 lutego 30 mil na północ od wyspy Ouessant. W czasie patrolu w połowie marca 1917 roku UB-18 zatopił sześć jednostek francuskich i brytyjskich. W dniach 17 i 18 marca okręt zatopił trzy jednostki francuskie o takiej samej nazwie „Marie Louise”. Pierwszym był zbudowany w 1902 roku żaglowy statek handlowy o pojemności 426 BRT, który płynął ze Swansea do Fécamp z ładunkiem węgla. Został zatrzymany i zatopiony na pozycji (50°14′N 1°44′W/50,233333 -1,733333)[53][54]. Drugim zbudowany w 1901 roku w trójmasztowy szkuner o pojemności 291 BRT, który został zatrzymany i zatopiony na pozycji (50°07′N 2°45′W/50,116667 -2,750000) około 35 mil od Start Point[55][56]. Ostatnią jednostką o nazwie „Marie Louise” był kutrem rybackim (33 BRT) zatopionym na pozycji (49°45′N 0°05′W/49,750000 -0,083333)[57][58].

W maju okręt UB-18 patrolował akweny u wybrzeży Normandii i Bretanii. W tym okresie zatopił sześć statków. Największym z nich był brytyjski parowiec „Tela” o pojemności 7226 BRT[59][60]. Był to uzbrojony statek pasażerski zbudowany w 1917 roku w Workman, Clark and Company w Belfaście[61] dla Clark & Service – Ardan Steamship Co. Ltd. Płynął z Hawru do Cardiff i w dniu 2 maja 1917 roku został bez ostrzeżenia storpedowany w pozycji (49°50′N 0°50′W/49,833333 -0,833333). Drugim co do wielkości statkiem zatopionym w maju 1917 roku był grecki parowiec „Panaghi Lykiardopoulo” o pojemności 3193 BRT[62]. Pochodzący z 1900 roku statek płynął z Tyne do Genua z ładunkiem węgla. Piątego lipca w czasie ostatniego patrolu pod dowództwem Clausa Lafrenza UB-18 zatopił norweski parowiec „Bjerkø” o pojemności 1871 BRT. Statek płynął z Melilla do Hartlepool z ładunkiem rudy żelaza, został zaatakowany i zatopiony w pozycji (48°50′N 3°51′W/48,833333 -3,850000). W ataku zginęło 16 członków załogi[63].

Służba pod dowództwem Ulricha Meiera i Georga Niemeyera

7 lipca 1917 roku Lafrenz został zastąpiony przez dowodzącego wcześniej SM UB-17 kapitana Ulricha Meiera[64]. W czasie patrolu u wybrzeży Holandii w lipcu 1917 roku dowodzony przez Meiera UB-18 zatopił pięć niewielkich jednostek holenderskich oraz znajdujący się na holu urugwajski dźwig Montevideo 488[65]. 16 września na pozycji (48°58′N 5°36′E/48,966667 5,600000) UB-18 storpedował płynący pod balastem z Hawru do Cardiff norweski parowiec „Facto” o pojemności 2372 BRT[66].

22 września 1917 roku nowym i ostatnim dowódcą jednostki został mianowany porucznik Georg Niemeyer[67]. Pod jego dowództwem UB-18 zatopił dwie jednostki: 12 października brytyjski parowiec „Peebles” o pojemności 4284 BRT[68] oraz 8 grudnia rosyjski parowiec „Nonni” o pojemności 4105 BRT[69].

W nocy 9 grudnia 1917 roku UB-18 został staranowany i zatopiony przez brytyjski trawler „Ben Lawer” w pozycji (49°17′N 5°47′W/49,283333 -5,783333). Wszyscy członkowie załogi zginęli[2].

Uwagi

  1. ↑ SM – Seiner Majestät.
  2. ↑ Franz Wäger (1888-1916) w czasie swojej służby dowodził czterema okrętami niemieckim: SM UB-1, SM UC-7, SM UB-18 oraz SM UB-44. Zginął na służbie 4 sierpnia 1916 roku na Morzu Egejskim wraz z cała załogą.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Helgason, Guðmundur: Ships hit by UB 18. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-12]. (ang.).
  2. ↑ a b Helgason, Guðmundur: WWI U-boats UB 18. [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  3. ↑ Gardiner,.. Conway's All the World Fighting Ships 1906-1921, s. 181.
  4. ↑ Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, marzec 2007, s. 102. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  5. ↑ Franz Wäger, Oberleutnant zur See (Crew 4/07). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  6. ↑ Helgason, Guðmundur: WWI U-boats UC 7. [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  7. ↑ a b Otto Steinbrinck, Kapitänleutnant (Crew 4/07). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-09-19]. (ang.).
  8. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI Au Revoir. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
  9. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Harmatris. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  10. ↑ SS Harmatris [+1916]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  11. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Louisiane. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  12. ↑ SS Louisiane [+1916]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  13. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Silius. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-16]. (ang.).
  14. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Kelvinbank. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  15. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Kannik. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  16. ↑ Otto Weddigen, Kapitänleutnant (Crew 4/01). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  17. ↑ Otto Hersing, Kapitänleutnant (Crew 4/03). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  18. ↑ HM Submarine E22 online memorial - Crew. [w:] Welcome to the HM Submarine E22 Online Memorial [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-17]. (ang.).
  19. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Spiral. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-20]. (ang.).
  20. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  21. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Credo. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  22. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Saint Pierre. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  23. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Sora. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  24. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Annette Marie. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-26]. (ang.).
  25. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - City Of Ghent. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  26. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marcel. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  27. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Gamen. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  28. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Lodsen. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  29. ↑ SS Lodsen (+1916). www.wrecksite.eu. [dostęp 2019-02-02]. (ang.).
  30. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI -HMS Carrigan Head. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  31. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Furu. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  32. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marechal De Villars. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  33. ↑ a b Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Polynesia. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  34. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Assimacos. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  35. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Kong Ring. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  36. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Luis Vives. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  37. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Antwerpen. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  38. ↑ SS Antwerpen (+1916). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  39. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Ethel. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  40. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Cannebiere. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  41. ↑ Claus Lafrenz, Kapitänleutnant (Crew 4/07). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
  42. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Øifjeld. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  43. ↑ a b Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Perra. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-11-29]. (ang.).
  44. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Lucienne. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  45. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Egholm. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  46. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Yrsa. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  47. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Flora. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  48. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Eva. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  49. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Bestik. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  50. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Danevirke. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  51. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Cerera. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-01]. (ang.).
  52. ↑ SS Cerera (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2019-02-02]. (ang.).
  53. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie Louise. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  54. ↑ SV Marie Louise (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  55. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie Louise. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  56. ↑ Marie Louise (UB-18) (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  57. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Marie Louise. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  58. ↑ SV Marie Louise (+1917). www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  59. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Tela. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-03]. (ang.).
  60. ↑ SS Tela [+1917]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  61. ↑ Workman, Clark and Co. Grace's Guide. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  62. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Panaghi Lykiardopoulo. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  63. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Bjerkø. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  64. ↑ Ulrich Meier, Kapitänleutnant (Crew 4/08). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  65. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Montevideo 488. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  66. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Facto. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  67. ↑ Georg Niemeyer, Oberleutnant zur See (Crew 4/09). [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  68. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Peebles. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).
  69. ↑ Helgason, Guðmundur: Ships hit during WWI - Nonni. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-12-04]. (ang.).

Bibliografia

  • Eberhard Moller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present. Londyn: Greenhill Books Lionel Leventhal Ltd., 2004, s. 43. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Robert Gardiner (red.): Conway's All the World Fighting Ships 1906-1921. Londyn: Conway Maritime Press Ltd., 1985, s. 180. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, marzec 2007, s. 102. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
Okręty podwodne typu UB II
Kaiserliche Marine
K.u.K. Kriegsmarine

Media użyte na tej stronie

War Ensign of Germany (1903–1919).svg
War Ensign of the en:German Empire from 1903-1919 (correction of date shown on image which shows 1918). Based on image of coat of arms at [1]. Currently unable to add further details for crown or further details to sceptor due to lack of high-quality images of the coat of arms.
SM UB 45.jpg
UB 45 der kaiserlichen Marine. Das Boot sank am 6. November 1916 bei Varna (43° 12′ N, 28° 9′ O43.228.15) durch Zusammenstoß mit einer Mine (15 Tote, 5 Überlebende). Das Wrack wurde nach seiner Entdeckung 1936 gehoben und die Überreste der Besatzung in Varna am 26. Februar 1936 feierlich bestattet.