SM UC-59

SM UC-59

SM UC-56, okręt bliźniaczy UC-59
Klasa	okręt podwodny
Typ	UC II
Projekt	41
Historia
Stocznia	Kaiserliche Werft, Gdańsk
Położenie stępki	25 marca 1916
Wodowanie	28 września 1916
Kaiserliche Marine
Wejście do służby	12 maja 1917
Wycofanie ze służby	listopad 1918
Los okrętu	złomowany w l. 1919–1920
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	415 ton 498 ton
Długość	50,5 m
Szerokość	5,22 m
Zanurzenie	3,61 m
Zanurzenie testowe	50 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Materiał kadłuba	stal
Napęd
2 silniki Diesla o łącznej mocy 660 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 620 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	11,6 węzła 7,3 w.
Zasięg	powierzchnia: 9450 Mm przy 7 w. zanurzenie: 52 Mm przy 4 w.
Uzbrojenie
18 min UC/200, 1 działo kal. 88 mm L/30, 7 torped
Wyrzutnie torpedowe	3 × 500 mm
Załoga	26

SM UC-59 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany 28 września 1916 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 12 maja 1917 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Bałtyckiej i 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte okręt odbył dziewięć misji bojowych, podczas których zatopił siedem statków o łącznej pojemności 4764 BRT i okręt o wyporności 207 ton, a ponadto zdobył jeden statek o pojemności 1277 BRT. SM UC-59 został poddany Brytyjczykom 21 listopada 1918 roku w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie złomowany w latach 1919–1920.

Projekt i budowa

Sukcesy pierwszych niemieckich podwodnych stawiaczy min typu UC I, a także niedostatki tej konstrukcji, skłoniły dowództwo Cesarskiej Marynarki Wojennej z admirałem von Tirpitzem na czele do działań mających na celu budowę nowego, znacznie większego i doskonalszego typu okrętów podwodnych. Opracowany latem 1915 roku projekt okrętu, oznaczonego później jako typ UC II, tworzony był równolegle z projektem przybrzeżnego torpedowego okrętu podwodnego typu UB II^[1]. Głównymi zmianami w stosunku do poprzedniej serii były: instalacja wyrzutni torpedowych i działa pokładowego, zwiększenie mocy i niezawodności siłowni, oraz wzrost prędkości i zasięgu jednostki, kosztem rezygnacji z możliwości łatwego transportu kolejowego (ze względu na powiększone rozmiary)^[1][2].

SM^[a] UC-59 zamówiony został 12 stycznia 1916 roku jako jednostka z III serii okrętów typu UC II (numer projektu 41, nadany przez Inspektorat Okrętów Podwodnych^[3]), w ramach wojennego programu rozbudowy floty^[4][5]. Został zbudowany w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku jako jeden z sześciu okrętów typu UC II zamówionych w tej wytwórni^[4][6][7]. UC-59 otrzymał numer stoczniowy 41 (Werk 41)^[5][8]. Stępkę okrętu położono 25 marca 1916 roku^[5], a zwodowany został 28 września 1916 roku^[9][10].

Dane taktyczno-techniczne

SM UC-59 był średniej wielkości dwukadłubowym przybrzeżnym okrętem podwodnym. Długość całkowita wynosiła 50,5 metra^[b], szerokość 5,22 metra i zanurzenie 3,61 metra^[6][8]. Wykonany ze stali kadłub sztywny miał 39,3 metra długości i 3,61 metra szerokości, a wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 7,46 metra^[12]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 415 ton, a w zanurzeniu 498 ton^[6][13]. Jednostka miała wysoki, ostry dziób przystosowany do przecinania sieci przeciwpodwodnych; do jej wnętrza prowadziły trzy luki: pierwszy przed kioskiem, drugi w kiosku, a ostatni w części rufowej, prowadzący do maszynowni^[14]. Cylindryczny kiosk miał średnicę 1,4 metra i wysokość 1,8 metra, obudowany był opływową osłoną^[14]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne Daimler MU526 o łącznej mocy 660 KM, zaś pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym BBC o łącznej mocy 620 KM^[6][8]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby wykonane z brązu manganowego (o średnicy 1,9 metra i skoku 0,9 metra)^[14]. Okręt osiągał prędkość 11,6 węzła na powierzchni i 7,3 węzła w zanurzeniu^[6][11]. Zasięg wynosił 9450 Mm przy prędkości 7 węzłów w położeniu nawodnym oraz 52 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą^[1][6][c]. Zbiorniki mieściły 63 tony paliwa^[2], a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów 26 MAS po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi^[4][15]. Okręt miał siedem zewnętrznych zbiorników balastowych^[14]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów^[12][16], zaś czas wykonania manewru zanurzenia 40 sekund^[17].

Głównym uzbrojeniem okrętu było 18 min kotwicznych typu UC/200 w sześciu skośnych szybach minowych o średnicy 100 cm, usytuowanych w podwyższonej części dziobowej jeden za drugim w osi symetrii okrętu, pod kątem do tyłu (sposób stawiania – „pod siebie”)^[2][18]. Układ ten powodował, że miny trzeba było stawiać na zaplanowanej przed rejsem głębokości, gdyż na morzu nie było do nich dostępu (co znacznie zmniejszało skuteczność okrętów)^[19][20]. Wyposażenie uzupełniały dwie zewnętrzne wyrzutnie torped kalibru 500 mm (umiejscowione powyżej linii wodnej na dziobie, po obu stronach szybów minowych), jedna wewnętrzna wyrzutnia torped kal. 500 mm na rufie (z łącznym zapasem 7 torped) oraz umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kal. 88 mm L/30, z zapasem amunicji wynoszącym 130 naboi^[2][12][21]. Okręt wyposażony był w trzy peryskopy Zeissa oraz kotwicę grzybkową o masie 272 kg^[14].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy^[17][22].

Służba

1917 rok

12 maja 1917 roku SM UC-59 został przyjęty do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej^[5][10]. Dowództwo okrętu objął kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant) Herbert Lefholz, dowodzący wcześniej UB-33 i UB-23^[23]. Po okresie szkolenia okręt został 21 lipca 1917 roku przydzielony do Flotylli Bałtyckiej^[5]. 20 sierpnia pierwszą ofiarą działalności UC-59 został zbudowany w 1911 roku rosyjski pomocniczy trałowiec „Ilja Muromiec” o wyporności 207 ton (jako jednostka cywilna charakteryzował się pojemnością 330 BRT), który zatonął na postawionej przez U-Boota minie na północ od wyspy Vormsi (w katastrofie zginęło 11 członków jego załogi)^[24].

W październiku 1917 roku SM UC-59 (wraz z siostrzanymi jednostkami UC-56, UC-57, UC-58, UC-60 i UC-78) w składzie flotylli „Kurlandia” wziął udział w operacji Albion, mającej na celu opanowanie Wysp Moonsundzkich^[25][26]. W pierwszej dekadzie października okręt wyszedł z Lipawy z zadaniem zajęcia pozycji u północno-wschodnich wybrzeży Ozylii, by wraz z UC-58 pełnić rolę punktów orientacyjnych dla floty inwazyjnej^[27]. Następnie został przesunięty do obserwacji rejonu na północ od wyspy Osmussaar i po pomyślnym wykonaniu zadania U-Boot powrócił do bazy między 20 a 25 października^[28]. W dniach 17–19 października nieopodal rejonu patrolowania U-Boota przeszedł duży zespół okrętów rosyjskich ewakuujących się z Zatoki Ryskiej^[29].

11 grudnia 1917 roku UC-59 został przydzielony do 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte^[5].

1918 rok

Na początku 1918 roku okręt postawił kilka zagród minowych w rejonie podejść do Scapa Flow^[30]. 23 lutego 1918 roku na jedną z nich wszedł zbudowany w 1908 roku brytyjski parowiec „Remus” (1079 BRT), płynący z Longhope z ładunkiem węgla. Statek zatonął 6 Mm na południe od wyspy Copinsay na pozycji 58°50′N 2°42′W/58,833333 -2,700000, ze stratą pięciu członków załogi^[31][d]. 27 kwietnia 1918 roku nowym dowódcą UC-59 został mianowany por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Walther Strasser, dowodzący wcześniej U-98^[32].

Na pierwszy sukces pod nowym dowództwem załoga U-Boota musiała czekać do 28 czerwca, kiedy to w Skagerraku na pozycji 57°50′N 8°42′W/57,833333 -8,700000 został zatopiony zbudowany w 1862 roku norweski żaglowiec „Elbjorg” o pojemności 523 BRT, płynący na trasie Fredrikstad – Hartlepool (nikt nie zginął)^[33]. Następnego dnia ofiarami okrętu podwodnego zostały dwie jednostki: nowy, zbudowany w 1918 roku duński czteromasztowy szkuner z napędem pomocniczym „Drowning Thyra” (430 BRT), przewożący miazgę drzewną z Göteborga do Rouen (na pozycji 57°30′N 6°42′E/57,500000 6,700000, bez strat w ludziach) oraz pochodzący z 1875 roku norweski żaglowiec „Ariadne” (496 BRT), transportujący stemple z Brevik do Hartlepool (na pozycji 57°20′N 5°32′E/57,333333 5,533333, także bez strat w załodze)^[34][35]. 12 lipca U-Boot zdobył w Skagerraku na pozycji 57°45′N 9°05′E/57,750000 9,083333 zbudowany w 1897 roku duński parowiec „Margrete” (1277 BRT), płynący pod balastem z Aalborga do Hartlepool^[36][e].

21 sierpnia ofiarami działalności UC-59 zostały dwie norweskie jednostki, płynące z Hartlepool do Kristianii z ładunkiem węgla: zbudowany w 1904 roku holownik „Loeke” (319 BRT) oraz holowana przez niego, pochodząca z 1875 roku, barka „Hecla” (860 BRT)^[37]. Do zatopienia doszło za pomocą działa pokładowego w odległości około 105 Mm na północny wschód od Amble, a wśród załóg statków nie było ofiar śmiertelnych^[38][39]. Ostatnim wojennym sukcesem UC-59 było zatopienie 24 sierpnia zbudowanego w 1883 roku uzbrojonego brytyjskiego parowca „Auckland Castle” (1084 BRT), transportującego węgiel z Hartlepool do Moss. Statek został storpedowany bez ostrzeżenia w odległości 5 Mm na południowy wschód od wysp Farne (Northumberland), a na jego pokładzie zginęło 12 członków załogi wraz z kapitanem^[40][41].

W myśl postanowień rozejmu w Compiègne UC-56 został 21 listopada 1918 roku poddany Brytyjczykom^[5][8]. Okręt został zezłomowany w Bo'ness w latach 1919–1920^[5][6].

Podsumowanie działalności bojowej

SM UC-59 odbył dziewięć misji bojowych, w wyniku których zatonęło siedem statków o łącznej pojemności 4764 BRT i okręt o wyporności 207 ton, a ponadto zdobyto jeden statek o pojemności 1277 BRT^[42]. Pełne zestawienie zadanych przez niego strat przedstawia poniższa tabela^[42]:

Data	Nazwa	Państwo	Tonaż[f]	Zatopienie[g]
20 sierpnia 1917	„Ilja Muromiec”	Carska MW	207	T
23 lutego 1918	„Remus”	Wielka Brytania	1079	T
28 czerwca 1918	„Elbjorg”	Norwegia	523	T
29 czerwca 1918	„Drowning Thyra”	Dania	430	T
29 czerwca 1918	„Ariadne”	Norwegia	496	T
12 lipca 1918	„Margrete”	Dania	1277	N
21 sierpnia 1918	„Loeke”	Norwegia	319	T
21 sierpnia 1918	„Hecla”	Norwegia	860	T
24 sierpnia 1918	„Auckland Castle”	Wielka Brytania	1084	T
RAZEM		zatopione:		8
		zdobyte:		1

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 3 of 3 - September 1917-November 1918 in date order (ang.). naval-history.net. [dostęp 2020-01-19].
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.)
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.)
• R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
• Ivan Gogin: UC II type coastal submarine minelayers (1916-1917) (ang.). Navypedia. [dostęp 2020-01-19].
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
• Guðmundur Helgason: Ariadne (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Auckland Castle (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Drowning Thyra (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Elbjorg (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Hecla (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Ilja Muromets (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Herbert Lefholz (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Loeke (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Margrete (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Walther Strasser (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Remus (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 59 (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: UC 59 (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Guðmundur Helgason: UC II (ang.). uboat.net. [dostęp 2020-01-19].
• Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: HarperCollins, 2001. ISBN 978-0-00-710558-8. (ang.)
• Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report (ang.). historicengland.org.uk. [dostęp 2020-01-19].
• Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
• John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.)
• Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.)
• Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
• Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.)
• Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.)
• Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.
• Igor Witkowski: U-booty. Historia niemieckich okrętów podwodnych. Warszawa: WIS-2, 2009. ISBN 978-83-88259-45-6.