SPAD 61

SPAD 61C1
	Dane podstawowe
Państwo	Francja
Producent	Blériot Aéronautique w Suresnes; CWL/PZL w Warszawie
Typ	samolot myśliwski
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie klasyczne – stałe
Załoga	1
	Historia
Data oblotu	6 października 1923
Wycofanie ze służby	1934
	Dane techniczne
Napęd	1 silnik rzędowy Lorraine-Dietrich 12EW
Moc	450 KM (331 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	9,57 m
Długość	6,98 m
Wysokość	2,90 m
	Masa
Własna	1055 kg
Startowa	1565 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	227 km/h
Prędkość przelotowa	132 km/h
Prędkość wznoszenia	8 m/s
Pułap	7500 m
Zasięg	800 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	2 karabiny maszynowe Vickers kal. 7,69 mm (zsynchronizowane z przodu u dołu po obu stronach kadłuba)
	Wyposażenie dodatkowe
	fotokarabin; aparat fotograficzny F-26
	Użytkownicy
	Polska
	Rzuty

SPAD 61C1 (skrót od fr. Societe pour l'Aviation et ses Derives) – francuski dwupłatowy samolot myśliwski. Zaprojektowany i zbudowany w 1923 roku we francuskiej wytwórni lotniczej Blériot Aéronautique w Suresnes, budowany również na licencji w Polsce przez Centralne Warsztaty Lotnicze (CWL), później Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL).

Historia

W 1923 roku inż. André Herbemont zaprojektował dwupłatowy samolot myśliwski, otrzymał on oznaczenie SPAD 61C1; był on właściwie eksportową wersją samolotu myśliwskiego SPAD 81C1, który był w tym czasie podstawowym myśliwcem francuskiego lotnictwa. Prototyp samolotu oblatano 6 października 1923 roku.

Samolot SPAD 61C1, pomimo nowoczesnej sylwetki, podczas prób w locie ujawnił szereg braków: słabą wytrzymałość konstrukcyjną (zwłaszcza sztywność) i podatność na jej odkształcenia podczas akrobacji co doprowadzało m.in. do trudnego wyprowadzania z korkociągu. Cechy te były przyczyną wielu wypadków (urwania się płatów - ówcześnie określano to jako „odmaszerowanie płatów”). Niszczący współczynnik obciążenia konstrukcji wynosił zaledwie 6,5 zamiast wymaganego 12. M.in. na dopiero co sprowadzonym (nowym) tym samolocie do 4 Pułku Lotniczego samolocie zginął kpt. pil. Eugeniusz Guttmejer. Po serii katastrof (piloci latali bez spadochronów) zabroniono akrobacji na tym samolocie. Ostatecznie wycofano je z eskadr myśliwskich polskiego lotnictwa wojskowego w styczniu 1931 roku^[1].

Samolot był czuły w sterowaniu. Jego reakcja na stery była miękka i przyjemna dla pilota – Spad „płynął” za sterem. Stąd miał (pośród doświadczonych pilotów) dobrą ocenę. Był w użyciu (okazjonalnie) aż do 1933 roku. Miał też bardzo dobrą prędkość wznoszenia. Kilku pilotów (m.in. pilot doświadczalny Jerzy Widawski) ustanowiło na nim rekordy wznoszenia.

Pomimo braków i konstrukcyjnego niedopracowania podjęto produkcję seryjną samolotu. Zbudowano ok. 300 egzemplarzy, z czego 250 sprzedano do Polski. W lotnictwie francuskim nie były używane.

Użycie samolotu w lotnictwie polskim

Samoloty Ansaldo A-300-4 (z lewej) i SPAD S.61 ze 111. Eskadry Myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki

W 1925 roku szef Departamentu Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych gen. bryg. Włodzimierz Zagórski podjął decyzję o zakupie (przez spółkę Francopol) m.in. 250 samolotów myśliwskich SPAD 61C1 oraz 50 samolotów SPAD 51C1, pomimo zauważonych braków w tym samolocie, gdyż wynikało to z trudnej sytuacji polskiego lotnictwa. Zakupiono także wtedy licencję na produkcję tego samolotu w Polsce.

Produkcję licencyjnej wersji samolotu SPAD 61C1 podjęła się spółka „Francopol” w Warszawie, która na podstawie umowy z ministerstwem zobowiązała się dostarczyć do 30 września 1926 roku 100 samolotów. Spółka ta jednak nie wywiązała się z tej umowy i wtedy przekazano prawa do tej licencji dla Centralnych Warsztatów Lotniczych (od roku 1928 przekształconych w Państwowe Zakłady Lotnicze), lecz również tam produkowano tylko 10 samolotów rocznie. W sumie do grudnia 1929 roku wyprodukowano tam 30 samolotów, w niektórych źródłach nazywanych PZL SPAD 61C1. W sumie więc w lotnictwie polskim znalazło się łącznie 280 samolotów SPAD 61C1.

Samoloty te kierowano od 1925 roku systematycznie do eskadr myśliwskich. Najpierw otrzymały je 113 i 114 eskadra z 11 pułku myśliwskiego, potem 111 (później zmieniono numer na 131) i 112 (132) eskadry 3 pułku lotniczego, 121 i 122 eskadra 1 pułku lotniczego oraz 123 (115) i 124 (116) eskadra 4 pułku lotniczego. Samoloty SPAD 61C1 znajdowały się na wyposażeniu 1 pułku lotniczego do 1927 roku, 11 pułku myśliwskiego do 1928 roku, 2 pułku lotniczego do 1930 roku i 3 i 4 pułku lotniczego do 1931 roku.

Ponieważ samoloty te ulegały często awariom w czasie lotów, a konstrukcja nie wytrzymywała przeciążeń i rozsypywała się w powietrzu, podjęto działania zmierzające do usunięcia tych awarii. W styczniu 1929 roku badania statyczne samolotu, zarówno egzemplarza wyprodukowanego w Polsce, jak i we Francji, potwierdziły słabość jego konstrukcji. Ograniczono wtedy zakres wykonywania na tych samolotach akrobacji i ewolucji. Podjęto również w Centralnych Warsztatach Lotniczych a później Polskich Zakładach Lotniczych próby jego modernizacji, lecz nie przyniosło to efektów. Prace modernizacyjne podjęto również w biurze konstrukcyjnym firmy Blériot Aéronautique, gdzie opracowano odmianę tego samolotu oznaczoną SPAD 61SES o nieco innej konstrukcji komory płatów od wersji C1. Zastosowano w nim mocniejszy silnik Lorraine-Dietrich 12EW o mocy 480 KM (353 kW) i śmigło metalowe typu Reed. Prace te jednak nie przyniosły większych efektów i nie wyszły poza próby prototypowe.

W związku z tym od 1929 roku zaczęto wycofywać samoloty SPAD 61C1 z jednostek liniowych i kierowano je do eskadr treningowych poszczególnych pułków lotniczych. Używano ich również do treningu pilotów w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu oraz w Centralnej Eskadrze Treningowej. W latach 1932–1934 wszystkie samoloty tego typu uległy kasacji.

Opis techniczny samolotu SPAD 61C1

Samoloty myśliwskie SPAD 61 C

Samolot SPAD 61C1 był jednomiejscowym samolotem myśliwskim, dwupłatem o konstrukcji mieszanej, przeważnie drewnianej, kabina pilota odkryta. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd stanowił silnik rzędowy w układzie cylindrów W, śmigło dwułopatowe, drewniane firmy Ratier lub Szomański.

Jego konstrukcja była zbliżona do konstrukcji samolotu myśliwskiego SPAD 51C1, tylko był nieco dłuższy i kadłub był smuklejszy. Różnił się także kształtem płatów, które były proste i wykonane całkowicie z drewna. Płaty pokryte były płótnem, przednią część stanowił keson ze sklejki. Lotki umieszczono na obu płatach. Komorę płatów usztywniono słupkami z rur stalowych oraz taśmami. Kadłub miał konstrukcję drewnianą, skorupową, pokrytą sklejką. Przód kadłuba w miejscu, gdzie zamontowano silnik miał konstrukcję metalową kratownicową, pokrycie z blachy duraluminiowej. Tuż za silnikiem mieściła się odkryta kabina pilota, a w przedniej dolnej i środkowej części kadłuba znajdował się zbiornik paliwa. Stanowił on fragment spodu kadłuba i istniała możliwość jego odrzucenia w locie w przypadku pożaru. Usterzenie wykonano z drewna, stateczniki pokryto sklejką, a stery płótnem. Podwozie miał stałe, dwugoleniowe z osią sztywną osłoniętą owiewką w celu zmniejszenia oporu. W podwoziu zastosowano golenie metalowe, amortyzatory ze sznura gumowego. Płoza ogonowa była amortyzowana półresorem piórkowym. Czołową chłodnicę cieczy zblokowano z silnikiem i wkomponowano w obrys kadłuba.

Przypisy

↑ Jerzy Pawlak, Polskie Eskadry w latach 1918-1939, WKiŁ, 1989.

Bibliografia

Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1972, s. 85–88.

[1] Jerzy Pawlak, Polskie Eskadry w latach 1918-1939, WKiŁ, 1989.

[:1-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[1]

[A]

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] SPAD 51^[A] SPAD 61^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43

PZL przed 1939 r.	PZL-SPAD S.61 PZL Wibault 7 PZL P.1 PZL Ł.2 PZL.3 PZL.4 PZL.5 PZL P.6 PZL P.7 PZL.8 PZL P.8 PZL.9 PZL P.9 PZL P.10 PZL P.11 PZL.12 PZL.13 PZL.15 PZL.16 PZL.17 PZL.18 PZL.19 PZL.22 PZL.23 Karaś PZL P.24 PZL.26 PZL.27 PZL.30 Żubr PZL.37 Łoś PZL.38 Wilk PZL.39 PZL.42 PZL.43 PZL.44 Wicher PZL.45 Sokół PZL.46 Sum PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.50 Jastrząb PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania
PZL Warszawa-Okęcie	CSS-13 LWD Junak Jak-12 PZL MD-12 PZL-101 Gawron PZL-102 Kos PZL-104 Wilga PZL-105 Flaming PZL-105 Pelikan PZL-106 Kruk PZL-110 Koliber PZL-126 Mrówka PZL-130 Orlik PZL-230 Skorpion
WSK-Mielec	CSS-10 LWD Szpak TS-8 Bies An-2 Lim-1 Lim-2 Lim-5 Lim-6 TS-11 Iskra TS-16 Grot PZL M-2 PZL M-4 Tarpan PZL M-14 PZL M-15 (Belphegor) PZL M-17 PZL M18 Dromader PZL M19 PZL M28 Skytruck PZL M28B Bryza PZL M-20 Mewa PZL M-21 Dromader Mini PZL M-24 Dromader Super PZL M-25 Dromader Mikro PZL M26 Iskierka PZL I-22 Iryda PZL M-99 Orkan
PZL-Świdnik	PZL SM-1 PZL SM-2 PZL SM-4 Łątka PZL Mi-2 PZL W-3 Sokół PZL Kania PZL SW-4 PZL IS-2 PZL I-23
Szybowce zakładów PZL	PZL M-3 Pliszka PZL-103 PZL M-8 Pelikan PZL KR-03 Puchatek PW-5 Smyk PW-6

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne