SS Bremerhaven (1921)

Obelisk (tablica) obok placu Bolesława Chrobrego w Policach

SS Bremerhaven - statek handlowy, w czasie II wojny światowej przycumowany do brzegów wyspy Polickie Łąki, ok. 2 km na wschód od centrum Polic i zamieniony w więzienie - niemiecki obóz pracy.

Historia

SS Bremerhaven został ukończony w 1921 roku w Belfaście w Wielkiej Brytanii (stocznia Workman Clark and Company Ltd) statek handlowy. Niedługo po zwodowaniu statek znalazł się w niemieckim towarzystwie żeglugowym Union Handels-und Schiffahrtsgeselschaft w Bremie. Na początku II wojny światowej zamieniony w statek szpitalny marynarki wojennej III Rzeszy, od października 1939 roku używany jako zastępcze lokum dla polskich jeńców wojennych, a od zimy 1939-1940 jednostkę ustawiono na jednym z kanałów portu szczecińskiego jako pomieszczenie dla polskich przymusowych robotników portu i stoczni. 19 marca 1940 roku statek został oficjalnie przekształcony w Wohnschiff (tj. statek mieszkalny), lecz prawdziwym jego przeznaczeniem było to, że stał się obozem karnym, gdzie zsyłani byli ludzie pracujący w Fabryce benzyny syntetycznej w Policach. Został przeholowany na Odrę i zacumowany na odnodze tej rzeki o nazwie Domiąża. Jego komendantem został Oskar Pust a zastępcą Walter Schaffenberg. Pierwszymi więźniami, którzy znaleźli się na przeholowanym na odnogę Odry statku byli przymusowi polscy robotnicy z miast przyłączonych do terenów III Rzeszy, między innymi z Torunia, Łodzi, Poznania i innych. W późniejszym okresie istnienia obozu znajdowali się na nim nie tylko polscy więźniowie, lecz trafiały tam również osoby między innymi z: ZSRR, Czech, Francji. Na statku jako więzień znalazł się też jeden mężczyzna z Hiszpanii. Pierwszą ofiarą na SS Bremerhaven był Stanisław Wasilewski z miejscowości Zgierz, który nie rozumiejąc wydanego mu w języku niemieckim rozkazu, zaczął być bity przez swych oprawców i chcąc tego uniknąć, wyskoczył za burtę statku. Wachmani widząc to, zaczęli strzelać do mężczyzny, który został kilkakrotnie trafiony i utonął.

Jesienią 1943 roku obóz na statku SS Bremerhaven został zlikwidowany. Jako powód uważa się zbyt dużą śmiertelność wśród więźniów oraz straty jakie poniosło Kriegsmarine co wiązało się z zapotrzebowaniem na nowe statki. Jego załoga tj. komendant obozu Oskar Pust, jego zastępca Walter Schaffenberg, wachman Richard Raschke, jak i reszta załogi została przydzielona na stanowiska do innych obozów lub przeniesiona na front wschodni. Statek został poddany za pomocą Cyklonu B deratyzacji, fumigacji i dezynfekcji, a następnie oddany został do stoczni remontowej w Szczecinie, gdzie był przystosowywany do ponownej żeglugi.

Od stycznia 1944 roku statek służył jako jednostka transportowa i ewakuacyjna którą przez Morze Bałtyckie w kierunku zachodnim uciekali z ziem wschodnich niemieccy żołnierze, ludność cywilna oraz hitlerowscy dygnitarze. 29 października 1944 roku SS Bremerhaven wraz z konwojem i eskortującymi go statkami wypłynął z Windawy do Gdyni mając na pokładzie 3270 osób (1515 rannych i 156 zdrowych żołnierzy, 200 esesmanów, 511 członków Organizacji Todta oraz 680 cywilów). 30 października 1944 roku o godzinie 9:32 konwój został zaatakowany przez pięć radzieckich samolotów szturmowych Ił 2. Mimo obrony SS Bremerhaven został trafiony dwiema bombami w luk rufowej ładowni, po czym stanął w ogniu. Mimo prób gaszenia nie dało się opanować pożaru. Z płonącego pokładu SS Bremerhaven udało się uratować około 2795 osób, które dopłynęły do miejsca docelowego na statkach wezwanych na pomoc. 31 października o godzinie 7:30 w odległości 30 mil od Helu statek przechylił się na burtę i zatonął z około 470 osobami na pokładzie, z których większość zginęła w wywołanym wybuchami bomb pożarze.

Podział obozu karnego na SS "Bremerhaven"

• zwykły obóz karny (wyższe pokładu statku)
• specjalny obóz karny (znajdował się on na samym dnie w dziobowej części statku)

Statek

Historia statku

• 1921 - 1939 - Transportowiec owoców i warzyw
• wrzesień 1939 - luty 1940 - statek szpitalny marynarki wojennej III Rzeszy (nie odbył ani jednego rejsu jako statek szpitalny) i lokum zastępcze dla polskich jeńców wojennych i polskich pracowników portu i stoczni
• marzec 1940 - jesień 1943 - Obóz karny
• styczeń 1944 - październik 1944 - Transportowiec i jednostka ewakuacyjna Kriegsmarine kursująca na Morzu Bałtyckim

Dane

• Nazwa: pierwotna Reventazon, później SS Bremerhaven
• Wymiary: Długość:około 122 metry, Szerokość:16 metrów
• Pojemność: 5355 BRT
• Max.Prędkość: około 13 węzłów
• Silnik: Maszyna parowa potrójnego rozprężania o sile 4000 KM
• Data założenia obozu: 19 marca 1940 r.
• Likwidacja obozu: 1943 r.
• Lokalizacja obozu: jeden z kanałów portu szczecińskiego - polickiego, Odra (Domiąża)
• Komendant: Oskar Pust
• Zastępca komendanta: Walter Schaffenberg
• Więźniowie: Polacy, Rosjanie, Czesi, Francuzi

Bibliografia

• Mąka Henryk, "Bremerhaven" Statek Śmierci, Warszawa, Wydawnictwo Bellona, 2004, ISBN 83-11-09921-9

Zobacz też

• Fabryka benzyny syntetycznej w Policach
• Police
• Obozy niemieckie (1933–1945)