Sabazjos

Sabazjos

— bóg wszechmocnych sił przyrody —
Srebrna plakietka wotywna z wyobrażeniem Sabazjosa z wężami (znalezisko z Belintasz, VI–V w. p.n.e.)
Występowanie	religia Frygijczyków
Przydomek	Hypsistos
Atrybuty	czapka frygijska
Teren kultu	starożytna Grecja starożytny Rzym
Rodzina
Ojciec	Zeus
Matka	Persefona

Ręka używana w ceremoniach kultu Sabazjosa (brąz, I-II w. n.e., British Museum)

Sabazjos, Sabasios (gr. Σαβάζιος, łac. Sabazius) – chtoniczne bóstwo synkretyczne świata starożytnego, pochodzenia frygijskiego; znane w wierzeniach Traków, czczone w starożytnej Grecji i Rzymie.

Kult jego najwcześniej rozwinięty był w Tracji (szczególną cześć odbierał na ziemiach Bessów), gdzie podobnie jak potem we Frygii uważano go za bóstwo sił natury, roślinności, upraw (rolnictwa) i lecznictwa (medycyny)^[1]. Miał też przynosić pomoc w nieszczęściu i przy porodzie^[2]. W późniejszym czasie Tracy uważali go (podobnie jak Dionizosa) za jedno z wcieleń niezwykle popularnego bóstwa, zwanego Herosem (inaczej Jeźdźca trackiego), co odzwierciedlało ich religijne przekonanie, iż wszystkie bóstwa męskie mają cechy konnych myśliwych^[3].

Obrzędy kultu Sabazjosa miały charakter orgiastyczny (m.in. wykonywany taniec sikinnis), a poświęconym mu zwierzęciem był wąż, odgrywający istotną rolę w misteriach ku czci bóstwa. W V w. p.n.e. przeniesiony z Tracji kult przyjął się w Grecji, gdzie bóstwo to utożsamiono z Dionizosem-Zagreusem^[4] – skąd następnie przeniknął do Rzymu, gdzie Sabazjosa łączono z Jowiszem^[5].

W wierzeniach Traków był synem Zbelsurda i Bendidy. Włączony do mitologii greckiej miał być synem Persefony i Zeusa, który spłodził go przyjąwszy postać węża; on sam również często przyjmował tę postać. W ikonografii przedstawiano go jako brodatego mężczyznę w czapce frygijskiej. Poza wężami do jego zwierzęcych atrybutów należały jaszczurki, żółwie, żaby, lecz także szyszka pinii. W grecko-rzymskim ceremoniale kultowym charakterystycznym elementem była prawa dłoń wzniesiona w geście błogosławieństwa.

W synkretyzmie okresu hellenistycznego i cesarstwa rzymskiego utożsamiano go z wieloma bóstwami, nadając przydomek Hypsistos (Ὕψιστος, dosł. „Najwyższy”).

Nie jest znany żaden poświęcony mu mit^[6].

Zobacz też

• Men
• religia Traków

Przypisy

Bibliografia

• Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 316
• Andrzej M. Kempiński: Słownik mitologii ludów indoeuropejskich. Poznań: SAWW, 1993
• Maciej Popko: Religie starożytnej Anatolii. Warszawa: Iskry, 1980
• Maciej Popko: Wierzenia ludów starożytnej Azji Mniejszej. Warszawa: MAW, 1989