Sabinov

Sabinov

Herb
Państwo	Słowacja
Kraj	preszowski
Powiat	Sabinov
Burmistrz	Peter Molčan[1]
Powierzchnia	23,37[2] km²
Wysokość	333[3] m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	12 288[4] 526,97[5] os./km²
Nr kierunkowy	+421 51[3]
Kod pocztowy	083 01[3]
Tablice rejestracyjne	SB
Położenie na mapie kraju preszowskiego Sabinov
Położenie na mapie Słowacji Sabinov
49°06′06″N 21°05′51″E/49,101667 21,097500
Strona internetowa

Sabinov (do 1927 także Sobinov, węg. Kisszeben, niem. Zeben, łac. Cibinium, d. pol. Sabinów^[6]) – miasto powiatowe we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim, w historycznym regionie Szarysz (Šariš).

Sabinov leży na wysokości 333 m n.p.m.^[7] w dolinie górnej Torysy, między Górami Czerchowskimi (Čergov) na północy a Bachureniem na zachodzie, na północnym krańcu Kotliny Koszyckiej. Powierzchnia miasta wynosi 23,376 km².

Demografia

Populacja (wg danych z 31 grudnia 2011) wynosiła 12 715, z czego 6295 stanowili mężczyźni, a 6420 kobiety^[8].

W 2001 roku względem narodowości i przynależności etnicznej 90,62% populacji stanowili Słowacy, 6,40% Romowie, 0,48% Czesi, 0,41% Ukraińcy, 0,36% Rusini, 0,06% Węgrzy, 0,05% Polacy, a po 0,01% Morawianie, Ślązacy i Niemcy. 74,08% spośród mieszkańców wyznawało rzymskokatolicyzm, 10,53% grekokatolicyzm, 4,16% protestantyzm, 1,51% prawosławie. W mieście znajdowało się 1235 domostw^[9].

Transport

Przez Sabinov przebiega droga krajowa nr 68 z Preszowa do Starej Lubowli (i dalej do Nowego Sącza przez przejście graniczne Mníšek nad Popradom – Piwniczna) oraz linia kolejowa łącząca te same miasta. Stacja Sabinov.

Historia

Badania archeologiczne potwierdzają istnienie w miejscu dzisiejszego Sabinova słowiańskiej osady już w X wieku. Dokument z 1248^[7] wspomina o Sabinovie jako o jednej z posiadłości dominium Wielkiego Szarysza. W połowie XIII wieku w mieście osiedliła się kolonia niemieckich rzemieślników. W II połowie XIII wieku Sabinov otrzymał prawa miejskie. Przywilejem z 28 stycznia 1299 król Andrzej III przeniósł miasto na prawo spiskie, zapewniając mu tym samym liczne przywileje, jak prawo do własnego sądu, wybieralność władz miejskich i miejscowego proboszcza, zwolnienia od ceł, podatków i obowiązków wojskowych oraz swobody łowieckie i rybackie.

Rozkwit miasta rozpoczął się wraz z uzyskaniem statusu wolnego miasta królewskiego w 1405. W 1480 Sabinov został członkiem wschodniosłowackiej hanzy – Pentapolitany. W II połowie XV wieku miasto zostało kilkakrotnie zniszczone w wojnach domowych i polsko-węgierskich, co nie przeszkodziło rozkwitowi miasta w XVI wieku. Rozwojowi miasta nie przeszkodziło również zastawienie go przez króla Władysława Jagiellończyka magnatowi Emerykowi Perenyi’emu na początku XVI wieku – mieszczanie już po kilkunastu latach wykupili zastaw. Miasto podupadło w czasach wojen habsbursko-węgiersko-tureckich w XVIII wieku. Od końca XVIII wieku miasto zaczęło nabierać charakteru przemysłowego, który utrzymało do dzisiaj. W 1910 miasto liczyło 3,3 tys. mieszkańców, z czego 1,6 tys. Słowaków, 1,2 tys. Węgrów, 0,3 tys. Niemców i 0,1 tys. Cyganów. W czasie II wojny światowej miejscowa kolonia żydowska została wymordowana w obozach koncentracyjnych. Pod koniec wojny miasto liczyło 3 tysiące mieszkańców.

Turystyka i zabytki

Pamiątkami świetnej przeszłości Sabinova są liczne zabytki:

• gotycki kościół rzymskokatolicki pw. Jana Chrzciciela z początku XIV wieku, z dziełami Wincentego z Dubrownika i Mistrza Pawła z Lewoczy,
• barokowy kościół rzymskokatolicki NMP, w 1684 rozbudowany z gotyckiej kaplicy z 1375,
• dwa klasycystyczne zbory ewangelickie z początku XIX wieku,
• neoklasycystyczna cerkiew greckokatolicka pw. Serca Jezusowego z 1902,
• renesansowy budynek dawnego liceum i kolegium pijarskiego z 1530, obecnie muzeum miejskie i regionalne,
• fragmenty murów miejskich z XV wieku z basztami z XVI wieku.

Sabinov stanowi bazę turystyczną i punkt wypadowy w otaczające go góry, w które prowadzi kilka szlaków turystycznych zaczynających się w centrum miasta.

W roku 1964 w mieście kręcono zdjęcia do filmu Sklep przy głównej ulicy (Obchod na korze), który w roku 1965 zdobył Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

Znani mieszkańcy

Z Sabinova pochodzili:

• beatyfikowany w 2001 biskup greckokatolicki Peter Pavol Gojdič (1888-1960) – męczennik komunistycznych prześladowań,
• słowacki poeta Bohuš Nosák-Nezabudov (1818-1877), współpracownik Ľudovíta Štúra,
• słowacki poeta i pisarz Anton Prídavok (1904-1945).

Miasta partnerskie

• Kenderes
• Siedlce

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta
• Broszurka o Sabinovie (słow.).