Sagi winlandzkie
Sagi winlandzkie – wspólne określenie Sagi o Grenlandczykach i Sagi o Eryku Rudym, które opisują nordycką kolonizację Islandii, Grenlandii oraz Ameryki Północnej. Stanowią najstarsze oraz najpełniejsze źródło wiedzy o wydarzeniach z początku XI wieku, choć obie zostały napisane niezależnie od siebie prawdopodobnie w XIII wieku[1].
Wiarygodność sag
Obie sagi, choć są uznawane za autentyczne, nie są do końca oparte na faktach. Część przedstawionych w nich historii przeplata się bowiem z przekazywanymi ustnie legendami, część jest napisana w sposób podkreślający bądź bagatelizujący bohaterskie czyny i niektóre wydarzenia. Przykładowo przedstawiają one koniec nordyckiej kolonizacji Grenlandii, jako rezultat piractwa i konfliktu wikingów z Inuitami, zwanymi przez nich skraelingami. Archeolodzy odkryli jednak, że miał na to również wpływ pogarszający się klimat i głód, o czym w tekstach już nie wspominano. Ponadto sagi zostały spisane około dwieście lat po wspomnianych wydarzeniach, co dodatkowo je zniekształciło, i co widać po rozbieżnościach, które zawierają oba teksty. Mimo to, nie podważa to ich historycznej wartości[2].
Rozbieżności
Choć oba teksty zawierają opisy tych samych lub podobnych zdarzeń, to istnieją pomiędzy nimi istotne różnice. Jest to szczególnie widoczne na przykładzie Leifa Erikksona i Thorfinna Karlsefniego. Według Sagi o Grenlandczykach odkrywcą południowo-zachodnich wybrzeży Grenlandii był Bjarni Herjólfsson. Opis jego podróży jest unikatowy, ponieważ Bjarni w ogóle nie jest wspomniany w Sadze o Eryku Rudym. Pierwszy tekst uznaje również, że to Leif Eriksson odkrył Helluland, Markland oraz Winlandię, podczas gdy Thorfinn odegrał przy tym niewielką rolę[2].
Z kolei Saga o Eryku Rudym bagatelizuje znaczenie Erikssona i przedstawia go jako przypadkowego odkrywcę Winlandii. Główne zasługi przypisuje natomiast Karlsefniemu. Niektórzy historycy uważają, że zostały one nieco ubarwione. Saga została napisana bowiem w XIII wieku, kiedy to jeden z potomków Thorfinna był kanonizowany. Jego zwolennicy mogli więc wyolbrzymić rolę słynnego przodka w ważnych odkryciach do celów propagandowych[2].
Rozbieżności dotyczą również opisanych miejsc, do których podróżowali wikingowie. Saga o Grenlandczykach mówi, że Eriksson zbudował obóz zwany Leifsbudir, z którego korzystali wszyscy późniejsi podróżnicy. Saga o Eryku Rudym wspomina natomiast o dwóch osadach: jedna z nich miała się znajdować w północnej części Winlandii o nazwie Straumfjord, a druga na południu w miejscu zwanym Hóp. Oznaczałoby to, że Winlandia nie była kolonią, ale całym regionem[1].
Niejasne i niezgodne opisy geograficzne zawarte w sagach, są prawdopodobnie skutkiem zawiłości i wypaczeń narosłych na przestrzeni dwustu lat, kiedy były przekazywane ustnie[3].
Winlandia
Saga o Grenlandczykach zachowała się w XIV-wiecznym islandzkim manuskrypcie Flateyjarbók[4], ale uważa się, że została napisana w XIII wieku[5]. Z kolei Saga o Eryku Rudym znajduje się w dwóch manuskryptach – Hauksbók (z XIV wieku) oraz Skálholtsbók (z XV wieku). Obie wersje nieco się od siebie różnią, ale uważa się, że to Skálholtsbók jest bliższy prawdy. Oznacza to, że jeszcze w XV wieku pamięć o Winlandii nie tylko pozostawała żywa, ale była aktywnie wykorzystywana w nowych pracach literackich i to kilkadziesiąt lat przed odkryciami Krzysztofa Kolumba. Wynikało to z tego, że Grenlandia, która była zasiedlana do końca XIV wieku, borykała się z brakiem surowców naturalnych. Odległość od Europy sprawiała, że osadnicy np. po drewno wyruszali do Ameryki Północnej (prawdopodobnie do lesistego Marklandu identyfikowanego z Labradorem). Obecność wikingów na tym kontynencie potwierdziły wykopaliska dwojga norweskich badaczy Helgego i Anne Stine Ingstad w L’Anse aux Meadows na Nowej Fundlandii[3].
Pomimo tego, że obie sagi dość dokładnie opisują dzieje wikingów, ich wyprawy, relacje i krajobrazy odkrytych lądów, to jednak brak w nich odpowiedzi na najważniejsze pytania: gdzie dokładnie znajdowała się Winlandia i dlaczego nie została na stałe skolonizowana?[1]. Przyczyn jest prawdopodobnie kilka, m.in. brak wystarczającej siły roboczej, niewystarczająca ilość żelaznych narzędzi, która dawała osadnikom przewagę nad tubylczą ludnością zwaną skrælingami. W owym czasie transport ciężkiego ładunku żelaza z Europy był zbyt niebezpieczny i ryzykowny, ze względu na zdradzieckie morza w pobliżu Winlandii[3].
Inną przyczyną zniechęcającą do jej kolonizacji, mogły być dwie wcześniejsze wyprawy, które zakończyły się w dramatyczny sposób. Sagi wspominają, że ekspedycja Thorfinna była wielokrotnie atakowana przez skrælingów, a wyprawa córki Eryka Rudego, Freydis zakończyła się morderstwem jej towarzyszy. Dlatego w oczach Islandczyków ziemia ta mogła stać się przeklęta i w obawie przed nieszczęściem mogli nie chcieć jej zajmować[3].
Przypisy
- ↑ a b c Vinland – Sagas. mnh.si.edu. [dostęp 2014-02-20]. (ang.).
- ↑ a b c K. Kris Hirst: Vinland Sagas. archaeology.about.com. [dostęp 2014-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-28)]. (ang.).
- ↑ a b c d Mark Hall: An Examination of the Vinland Sagas. editors-wastebasket.org, 2003. [dostęp 2014-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-01)]. (ang.).
- ↑ Text and English translation. homeofheroes.com. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-27)]. (ang.).
- ↑ Thorsson Örnólfur: The Sagas of Icelanders. Penguin Books, 2001. ISBN 0-14-100003-1.
Bibliografia
Media użyte na tej stronie
Autor: Masae, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Graphical description of the different sailing routes to Greenland, Vinland (Newfoundland), Helluland (Baffin Island), and Markland (Labrador) travelled by different Viking characters in the Icelandic Sagas, primarily the Saga of Erik the Red and Saga of the Greenlanders. Modern English versions of the Norse names.