Sakalawa
Sakalawa (malg. Sakalava) – jedna z 18[1] grup etnicznych zamieszkujących Madagaskar. Populacja ludu szacowana jest na około 1,4 miliona osób[2]. Zamieszkują głównie zachodnie wybrzeże wyspy, od Toliara na południu po Sambirano na północy[3][2].
Etymologia nazwy
Pochodzenie nazwy Sakalava nie jest jednoznacznie wyjaśnione. Jedna z koncepcji zakłada tłumaczenie ze współczesnego języka malgaskiego, czyli języka urzędowego Madagaskaru, jako „ludzie z długich dolin“. Teorię podważa jednak fakt, że zachodnie wybrzeże wyspy cechują niewielkie różnice wysokości względnych. Inna mówi, że słowo prawdopodobnie pochodzi z języka arabskiego – saqaliba, które z kolei wywodzi się od łacińskiego esclavus, czyli niewolnik.
Pochodzenie
Sakalawa są prawdopodobnie potomkami imigrantów z różnych stron świata, głównie Bliskiego Wschodu (Arabowie i Persowie), Afryki kontynentalnej (Bantu), Indii i Indonezji oraz Portugalii, którzy przybyli na Madagaskar w XVII wieku. Zintegrowali się oni z mieszkającymi na wyspie ludami Vezo (dominującymi na zachodnim wybrzeżu) i Vazimba (zasiedlającymi tereny wewnątrz). Z czasem różnice kulturowe zaczęły doprowadzać do licznych walk o władzę. W zachodniej części wyspy utworzyły się wielkie królestwa: Antakarana, Boina, Menabe i Vezo. Na przełomie XVIII i XIX wieku, za panowania Ravahiny, ludy Sakalawa zostały zjednoczone.
Terytorium
Sakalawa zamieszkują głównie zachodnie wybrzeże Madagaskaru, nad Kanałem Mozambickim, od miasta Toliara na południu po rzekę Sambirano na północy. Część ich terytorium znajduje się w granicach Parku Narodowego Kirindy Mitea. Obszar Sakalawów, analizując wyspę pod względem geograficznego zasięgu grup etnicznych, sąsiaduje z terytoriami ludów: Antandroy, Bara i Merina.
Historia
Przekaz zakłada, że pierwszym władcą ludu był Andriamisara, który zdobył władzę w bratobójczej walce. Po Andriamisarze władzę w państwie objął jego syn Andriandahifotsi, który prowadził ekspansję terytorialną. Podbił obszary położone na północ od Bengi (ówczesnej stolicy) – po Manambolo i na wschód – po Midongy. Samo państwo Andriandahifotsi nazywano wówczas Menabe. Wprowadził liczne zwyczaje, dotyczące traktowania osoby władcy, m.in. uznanie jego boskości i kult zmarłych panujących. Ustanowił również pośmiertne imiona, zaczynające się od Andria i kończące się na -arivo. Po śmierci Andriandahifotsi w 1685 roku w Menabe ponownie rozgorzała walka o władzę. Zwycięstwo odniósł jego syn Trimanongarivo. Podobnie jak ojciec zdobył przywództwo w bratobójczym pojedynku. Pokonany wówczas Tsimanata uciekł na północ, gdzie założył własne państwo Boina, podbijając Sandangoatsi, Manandabo oraz Antalaotes. Rozbicie terytorialne znacznie osłabiało Sakalawów, jednak na przełomie XVIII i XIX wieku ludy zostały zjednoczone. Stało się to możliwe dzięki panowaniu Ravahiny, która nawiązała współpracę z władcą jeszcze słabszego od Sakalawów państwa Imerina, Andrianampoinimerinem[4].
Kultura
Kultura Sakalawów ukształtowała się pod wpływem innych kultur afrykańskich. Silnie rozwinięty jest kult zmarłych. Kawałki kości uważane są za przedmioty magiczne. Grobowce budowane są głównie z drewna i często ozdabiane są drewnianymi figurkami, które mają erotyczny charakter. Co dziesięć lat Sakalawa masowo czczą swoich przodków. Gromadzą się w Belo, nad brzegiem rzeki Tsiribihina. Święto to nazywa się Fitampoha. Podczas tej ceremonii szczególną uwagę skupiają się na oddaniu czci duchom pierwszych władców, zwłaszcza Andrianahifotsy i Andriamandisoarivo. Społeczeństwo Sakalawów cechuje podział na warstwy wyższą i niższą (lud i potomkowie niewolników).
Figurki pochodzące z Musée du quai Branly
Figurka pochodząca z Tropenmuseum w Holandii
Figurki pochodzące z Luwru
Rzeźbiony element dekoracyjny przedstawiający krokodyla, znajdujący się w Luwrze
Figurka pochodząca z Tropenmuseum
Drzwi z rzeźbionym krokodyla, wystawione na Wystawie Światowej w Paryżu w 1900 roku
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Madagaskar – garść informacji praktycznych. National Geographic. [dostęp 2013-12-16]. (pol.).
- ↑ a b The Sakalava of Madagascar. [w:] Pray Africa [on-line]. [dostęp 2013-12-17]. (ang.).
- ↑ Sakalava, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2013-12-17] (ang.).
- ↑ B. Nowak, Dzieje Madagaskaru i Maskarenów w XVII-XVIII w., w: Historia Afryki do początku XIX wieku. red. M. Tymowski. s. 1070-1071.
Media użyte na tej stronie
.jpg)
Autor: Ji-Elle, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sculpture sakalava. XVIIe-fin du XVIIIe siècle. Côte sud-ouest de Madagascar. Poteau funéraire (détail). Bois. Pavillon des Sessions (Louvre, Paris)
Autor: Ji-Elle, Licencja: CC BY-SA 3.0
Statues funéraires, population Sakalava, Madagascar. 19e-20e siècle. Bois. Musée du quai Branly.
Sakalava musician (Madagascar)
Autor: Didier Descouens, Licencja: CC BY-SA 4.0
Door with a carved crocodile. It was exhibited at the World Exhibition in Paris in 1900.
- Population : Sakalava people ( Madagascar)
- Collector and collection: Aristide Maria
- Date of collection: the nineteenth century (4th Quarter)
- Collection Method: Military Shipping
- Materials: Wood
- Size : 109x44x14 cm
(c) Tropenmuseum, part of the National Museum of World Cultures, CC BY-SA 3.0
Het beeld is het bovenstuk van een grafpaal. De graven van de Sakalava zijn voorzien van houten omheiningen. Op de vier hoeken staan gebeeldhouwde palen, meestal met voorstellingen van een vrouw of een man en van slanke vogels. De beelden zijn waarschijnlijk geen voorstellingen van overledenen, maar symbolen van het voortgaan van het leven. Veelvuldig treft men ook de voorstelling aan van een copulerend paar of een moeder (soms een vader) met kind.
De Sakalava vertellen weinig over de betekenis van hun grafbeelden. In tegenstelling tot andere groepen zullen ze na het begraven van hun doden de graven niet meer bezoeken en zoeken ze ook geen contact meer met de overledenen. Bezittingen van de doden worden op het graf gelegd of aan de palen gehangen. Men treft onder andere zijn/haar gebruiksvoorwerpen zoals een paraplu, valies, hoed, etc.
De vogel op dit stuk wordt aangeduid als 'mijoa' (Catalogus Universiteit Madagascar 1963)Femme sakalave, 1900/1910.
(c) Tropenmuseum, part of the National Museum of World Cultures, CC BY-SA 3.0
Het beeld is het bovenstuk van een grafpaal.
Een belangrijk cultureel aspect van heel Madagaskar is de prominente plaats die de voorouders innemen. Dit vindt vooral zijn uitdrukking in de begrafenisrituelen. Deze begeleiden de gestorvene in een geleidelijke overgang naar de status van voorouder. Deze beelden waren bovenstukken van graven van belangrijke Sakalava-families. De graven bestonden uit rechthoeken met een houten omheining. De Sakalava vertellen weinig over de betekenis van hun grafbeelden. In tegenstelling tot andere groepen zullen ze na het begraven van hun doden de graven niet meer bezoeken en zoeken ze ook geen contact meer met de overledenen. Bezittingen van de doden worden op het graf gelegd of aan de palen gehangen. Men treft onder andere zijn/haar gebruiksvoorwerpen zoals een paraplu, valies, hoed, etc.
De graven werden zo'n drie generaties onderhouden en daarna overgelaten aan de tand des tijds. De vogel, mijoa, staat symbool voor de relatie tussen de levenden en de doden. De beelden hebben een vaste plek op het graf: op de omheining staan op de noordoost- en zuidwesthoek vogelfiguren, op de noordwesthoek een mannelijke figuur en op de zuidoosthoek een vrouwelijke figuur. Dit zijn vermoedelijk beeltenissen van de overledenen..jpg)
Autor: Ji-Elle, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sculpture sakalava. XVIIe-fin du XVIIIe siècle. Côte sud-ouest de Madagascar. Poteau funéraire (détail). Bois. Pavillon des Sessions (Louvre, Paris)