Sakowate

Sakowate
Pitheciidae[1]
Mivart, 1865[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – samiec uakari czerwono-białego (Cacajao calvus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

sakowate

Typ nomenklatoryczny

Pithecia Desmarest, 1804

Podrodziny

2 podrodziny – zobacz opis w tekście

Sakowate[3] (Pitheciidae) – rodzina nadrzewnych ssaków naczelnych Nowego Świata z infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes) obejmująca gatunki określane nazwami titi, saki i uakari, wcześniej zaliczane do rodziny płaksowatych (Cebidae).

Zasięg występowania

Małpy zaliczane do rodziny Pitheciidae występują w lasach Ameryki Południowej – większość gatunków w rejonie Amazonki i Orinoko, a pozostałe na terenach od Kolumbii po Boliwię i południowo-wschodnie wybrzeża Brazylii[4][5][6]. Zasiedlają lasy różnych typów – od terenów bagnistych, przez sawanny drzewiaste, lasy galeriowe po tropikalne lasy deszczowe.

Charakterystyka

Wzór zębowyICPM
36=2133
2133

Są to małpy małe i średniej wielkości, od 70 cm do blisko 100 cm długości ciała[5], o różnorodnym, często kontrastowym ubarwieniu. Ich ogon jest puszysty i nie jest chwytny. Titi, czyli gatunki z rodzaju Callicebus, są najmniejszymi przedstawicielami rodziny, do największych należą uakari. Pitheciidae mają wydłużony pysk i siekacze skierowane ukośnie ku przodowi. Uzębienie jest przystosowane do zjadania twardych owoców stanowiących podstawę diety tych ssaków. Uzupełnienie stanowią liście i owady.

Pitheciidae prowadzą nadrzewny tryb życia, są aktywne w ciągu dnia. Saki i uakari żyją w stadach złożonych z kilku do kilkudziesięciu osobników, natomiast titi są gatunkami monogamicznymi i żyją w małych grupach rodzinnych. Samice rodzą jedno młode po 5-6-miesięcznej ciąży. Długość życia gatunków obserwowanych w niewoli wynosiła od 25 dla Callicebus spp. do 35 lat w przypadku gatunków z rodzaju Pithecia.

Systematyka

Podrodzina Pitheciinae była wcześniej zaliczana do rodziny płaksowatych. Została wyodrębniona z płaksowatych, podniesiona do rangi rodziny Pitheciidae jako takson monofiletyczny i podzielona przez taksonomów na dwie podrodziny: Callicebinae – obejmującą wiele gatunków titi oraz Pitheciinae – obejmującą gatunki określane jako saki i uakari[4][3].

  • Callicebinae Pocock, 1925titi
  • Pitheciinae Mivart, 1865saki

Opisano również rodzaje o niepewnej pozycji systematycznej i niesklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin:

  • Antillothrix MacPhee, Horovitz, Arredondo de la Mata & Jiménez Vasquez, 1995[7]
  • Insulacebus Cooke, Rosenberger & Turvey, 2011[8]
  • Lagonimico Kay, 1994[9]
  • Paralouatta Rivero de la Calle & Arredondo de la Mata, 1991[10]

Przypisy

  1. Pitheciidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. G.J. Mivart. Contributions towards a more complete knowledge of the axial skeleton in the Primates. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 547, 1865. (ang.). 
  3. a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 40–42. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  4. a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 194–210. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  5. a b S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 432–483. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  6. D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Family Pitheciidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
  7. R.D.E. MacPhee, I. Horovitz, O.P. Arredondo de la Mata & O. Jiménez Vasquez. A new genus for the extinct Hispaniolan monkey Saimiri bernensis Rímoli, 1977: with notes on its systematic position. „American Museum novitates”. 3134, s. 3, 1995. (ang.). 
  8. S.B. Cooke, A.L. Rosenberger & S.T. Turvey. An extinct monkey from Haiti and the origins of the Greater Antillean primates. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 108 (7), s. 2699, 2011. DOI: 10.1073/pnas.1009161108. (ang.). 
  9. R.F. Kay. „Giant” tamarin from the Miocene of Colombia. „American Journal of Physical Anthropology”. 95 (3), s. 334, 1994. DOI: 10.1002/ajpa.1330950305. (ang.). 
  10. M. Rivero de la Calle & O.P. Arredondo de la Mata. Paralouatta varonai, a new Quaternary platyrrhine from Cuba. „Journal of Human Evolution”. 21 (1), s. 1, 1991. DOI: 10.1016/0047-2484(91)90032-Q. (ang.). 

Bibliografia

  • Dewey, T.: Pitheciidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2007. [dostęp 2008-05-15]. (ang.).
  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  • Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.