Salangana zmienna

Salangana zmienna

Collocalia esculenta[1]
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	jerzykowate
Podrodzina	jerzyki
Plemię	Collocalini
Rodzaj	Collocalia
Gatunek	salangana zmienna
Synonimy
Hirundo esculenta Linnaeus, 1758[2] Aerodramus esculenta (Linnaeus, 1758)[3] Collocalia spilura G.R. Gray, 1866[3] Collocalia nitens Ogilvie-Grant, 1914[3]
Podgatunki
zobacz opis w tekście
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Salangana zmienna^[5] (Collocalia esculenta)^[6] − gatunek ptaka z rodziny jerzykowatych (Apodidae). Należy do najmniejszych gatunków salangan. Zamieszkuje wyspy zachodniej części Oceanu Spokojnego – od Celebesu (Indonezja) na wschód przez Nową Gwineę po Wyspy Salomona, tworząc liczne podgatunki. Cechą charakterystyczną salangan są budowane ze śliny jadalne gniazda, które są poszukiwanym towarem kulinarnym^[7].

Systematyka

Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Karol Linneusz w 1758 roku w 10. edycji Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Hirundo esculenta, a jako miejsce typowe błędnie wskazał Chiny^[2][8], co później poprawiono na wyspę Ambon^[2][3]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Collocalia^[5][9].

Systematyka tego gatunku jest bardzo skomplikowana. W starszym ujęciu systematycznym zaliczano do niego ponad 30 podgatunków^[2]. Na podstawie badań Rheindt et al. (2017) z C. esculenta wyodrębniono następujące gatunki: salangana wyspowa (C. natalis), salangana białobrzucha (C. affinis), salangana siworzytna (C. marginata), salangana skromna (C. isonota), salangana floreska (C. sumbawae), salangana timorska (C. neglecta), salangana przepasana (C. uropygialis)^[5][9][10].

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia obecnie 17 podgatunków C. esculenta^[9]:

• C. e. minuta Stresemann, 1925 – wyspy Tanahjampea i Kalao (obok Celebesu)
• C. e. esculenta (Linnaeus, 1758) – środkowy i południowy Celebes przez wyspy Banggai i Sula po środkowe i południowe Moluki
• C. e. manadensis Salomonsen, 1983 – północny Celebes do wysp Sangihe i Talaud
• C. e. spilura G.R. Gray, 1866 – północne Moluki
• C. e. amethystina Salomonsen, 1983 – wyspa Waigeo (u wybrzeży północno-zachodniej Nowej Gwinei)
• C. e. numforensis Salomonsen, 1983 – wyspa Numfoor (u wybrzeży północno-zachodniej Nowej Gwinei)
• C. e. nitens Ogilvie-Grant, 1914 – Nowa Gwinea, wyspy przy jej zachodniej części, Yapen, Karkar. Obejmuje wcześniej wyróżniany podgatunek erwini.
• C. e. misimae Salomonsen, 1983 – Luizjady, Wyspy Trobrianda, wyspa Woodlark, być może także Wyspy d’Entrecasteaux
• C. e. tametamele Stresemann, 1921 – Nowa Brytania, Long Island, wyspy Witu i Tolokiwa (Archipelag Bismarcka)
• C. e. stresemanni Rothschild & Hartert, 1914 – Wyspy Admiralicji
• C. e. heinrothi Neumann, 1919 – Nowa Irlandia, Nowy Hanower i Djaul (centralny Archipelag Bismarcka). Obejmuje proponowany podgatunek kalili uznany za młodszy synonim.
• C. e. spilogaster Salomonsen, 1983 – wyspy Tabar i Lihir (północno-wschodni Archipelag Bismarcka). Wcześniej do tego taksonu zaliczano podgatunek hypogrammica.
• C. e. hypogrammica Salomonsen, 1983 – wyspa Nissan (na północny zachód od Wyspy Bougainville’a)
• C. e. lagonoleucos Schodde, Rheindt, & Christidis, 2017 – Buka, Wyspa Bougainville’a, wyspy Shortland (północno-zachodnie Wyspy Salomona)
• C. e. becki Mayr, 1931 – środkowe i północno-wschodnie Wyspy Salomona
• C. e. makirensis Mayr, 1931 – wyspa San Cristóbal (południowo-wschodnie Wyspy Salomona)
• C. e. desiderata Mayr, 1931 – wyspa Rennell (południowe Wyspy Salomona)

Morfologia

Cechy gatunku

Salangana zmienna, podobnie jak inne gatunki z rodziny jerzykowatych, jest niewielkim ptakiem pokrojem przypominającym jaskółkowate. Od jaskółek różni ją inna budowa skrzydeł. W rzeczywistości są one krótkie i mocno umięśnione, a ich niezwykła długość zewnętrznie przypominająca jaskółcze osiągnięta jest głównie poprzez silnie wydłużone i wygięte łukowato lotki^[7]. Skrzydła w stanie spoczynku krzyżują się, sięgając poza sterówki ogona. Wierzch i skrzydła ciemne do barwy czarnej, z niebieskawym pobłyskiem. Pierś i ogon również ciemne, jaśniejszy brzuch i boki aż po kolor biały. Nogi słabe i krótkie, zakończone silnymi, chwytnymi palcami, służącymi do czepiania się skalnych półek.

Wymiary średnie

Długość ok. 10 cm, długość skrzydła 9–10 cm^[11].

Ekologia i zachowanie

Jaja z kolekcji muzealnej

Biotop

Zamieszkuje różne środowiska, preferując jednak otwartą przestrzeń. Gniazduje kolonijnie, często wśród opuszczonych zabudowań mieszkalnych lub przemysłowych^[11].

Pożywienie

Chwytane w locie owady.

Gniazdo

Salangany znane są przede wszystkim ze swoich nietypowych gniazd, budowanych ze śliny dorosłych ptaków. Salangana zmienna należy do gatunków budujących gniazda z dodatkami roślinnymi (gniazda czarne), co zmniejsza ich wartość handlową. Ślina salangany w zetknięciu z powietrzem szybko zastyga, tworząc trwały budulec. Gniazdo budowane jest warstwami, przytwierdzone do ściany skalnej lub budynku, tworzy koszyczek w kształcie ćwiartki kuli^[7].

Rozmnażanie

Do zbudowanego wspólnie przez parę gniazda samica składa zazwyczaj dwa, białe i podłużne jaja. Wysiadują obydwoje rodzice. Młode karmione są owadami.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) stosuje starsze ujęcie systematyczne (sprzed podziału) i uznaje salanganę zmienną za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)^[4].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagranie głosu i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).