Salmanasar I

Zasięg terytorialny królestwa średnioasyryjskiego w okresie jego największego rozwoju (koniec XIII - początek XI w. p.n.e.). Za panowania Salmanasara I - po wcieleniu państwa Mitanni - zachodnia granica Asyrii sięgała miasta Karkemisz nad Eufratem.

król Salmanasar I rozsypujący popioły i gruzy ze zdobytego miasta Arinu przed bramą miejską w Aszur.

Salmanasar I, właśc. Salmanu-aszared I (akad. Salmānu-ašarēd) – władca Asyrii, syn i następca Adad-nirari I, ojciec i poprzednik Tukulti-Ninurty I^[1]. Według Asyryjskiej listy królów panować miał przez 30 lat^[1][2]. Jego rządy datowane są na lata 1273-1244 p.n.e.^[1][3]

Imię

Rodzime, akadyjskie imię tego władcy brzmi Salmānu-ašarēd^[1] i znaczy „Bóg Salmanu jest pierwszy/najważniejszy”^[4]. W transliteracji z pisma klinowego zapisywane ono było ^mdSILIM-ma-nu-a-šá-re-di, ^(m)dSILIM-ma-nu-MAŠ, ^m(d)SILIM-ma-nu-SAG, ^dSILIM-ma-an-SAG lub ^mdSILIM.MA.MAŠ^[1].

Wyprawy wojenne

Wyprawy wojenne Salmanasara I, zakończone znacznymi zdobyczami terytorialnymi, skierowane były przede wszystkim przeciw krainom leżącym na północ i północny zachód od Asyrii^[1]. Ich przebieg znany jest z najdłuższej zachowanej inskrypcji tego władcy, poświęconej jego działaniom wojennym^[5][6]. Zgodnie z zawartą w niej relacją Salmanasar I w początkowym okresie swych rządów wyprawił się przeciw krainie Urartu, występującej w inskrypcji pod nazwą Uruaṭri^[5][7]. Tam podbił on osiem regionów, zdobywając i paląc 51 miast^[5][7]. Regiony te, poza dostarczeniem młodych mężczyzn do służby w asyryjskiej armii, płacić również musiały asyryjskiemu królowi coroczny trybut^[7].

Kolejnym celem armii asyryjskiej stało się miasto Arinu, „święte miasto założone na skale”^[7]. Po zdobyciu i zniszczeniu tego miasta Salmanasar I dokonał symbolicznego aktu rozsypania soli na jego ruinach^[7]. Po powrocie do Asyrii asyryjski król w kolejnym symbolicznym geście wysypał popioły i gruzy zabrane z tego miasta przed bramą miejską swej stolicy Aszur^[7].

Salmanasar I wyprawił się także do Hanigalbatu, gdzie opór stawiły mu wojska tamtejszego władcy, Szattuary II, któremu z pomocą przyszły armie Hetytów i Ahlamu^[5]. Asyryjski król rozbił wojska koalicji, biorąc do niewoli 14400 jeńców^[5][8]. Jeńcy na rozkaz króla zostali oślepieni i zabrani do Asyrii - jest to jeden z najwcześniejszych znanych przypadków przymusowej deportacji pojmanej ludności^[5]. W trakcie swej kampanii w Hanigalbacie Salmanasar I zdobył też dziewięć ufortyfikowanych centrów kultowych i zniszczył 180 miast^[5][8]. W innych inskrypcjach tego króla można znaleźć krótkie wzmianki dotyczące podboju krain Qutû (Gutium), Lullub/mu, Šubaru (Subartu) i Muṣri (Musri)^[5].

Działalność budowlana

Większość z inskrypcji Salmanasara I upamiętnia przede wszystkim jego dokonania budowlane^[5]. Władca ten odbudował zniszczoną w pożarze świątynię boga Aszura w mieście Aszur, dodając do niej dwie wieże^[5]. W Aszur odnowił również świątynię asyryjskiej bogini Isztar, sanktuarium bogini Ninuaittu (Isztar z Niniwy) oraz sanktuarium Szeruy i Dagana^[5]. W Niniwie Salmanasar I odbudował świątynię Isztar i zigurat^[5]. Jedna z jego inskrypcji upamiętnia odbudowę budowli kultowych w innych miastach^[9]. Wzmiankowane są w niej m.in. jego prace budowlane przy świątyni i ziguracie Isztar w Talmussu, świątyni i ziguracie Isztar w Arbeli, ziguracie Aszura w Aszur oraz świątyniach Adada w Kahat i Isanie^[5][10]. Świeckie projekty budowlane Salmanasara I obejmowały m.in. prace przy bramie Libūr-šalḫī w Aszur oraz przy nowym pałacu w tym mieście^[5].

Hetycki list

Znany jest list zapisany w języku hetyckim, który do Salmanasara I wysłał nie wymieniony z imienia król Hetytów (najprawdopodobniej Hattusili III lub Tudhalija IV)^[5]. W liście tym król hetycki nazywa Salmanasara I „bratem”, wskazując tym samym na równy status obu władców^[5].

Późniejsza tradycja

O niektórych dokonaniach Salmanasara I wspominają inskrypcje późniejszych asyryjskich władców^[5]. W inskrypcjach Aszurnasirpala II (883-859 p.n.e.) z Kalhu Salmanasar I wymieniany jest jako władca, który przed Aszurnasirpalem II prowadził w tym mieście prace budowlane^[5]. Aszurnasirpal II wspomina też w swych inskrypcjach o ponownym przejęciu kontroli nad pewnymi miastami i twierdzami w krainie Nairi, które wcześniej znajdować się miały w posiadaniu Salmanasara I^[5]. Asarhaddon (680-669 p.n.e.) w swej inskrypcji wymienia Salmanasara I jako tego władcę, który odbudował świątynię boga Aszura po pożarze, który miał miejsce w 434 lata po odbudowaniu tej świątyni przez Szamszi-Adada I (1814-1782 p.n.e.)^[5]. Wreszcie w inskrypcji Sin-szar-iszkuna (626-612 p.n.e.) Salmanasar I występuje jako najwcześniejszy budowniczy świątyni boga Nabu w Aszur, co może wskazywać, iż to on był władcą, który wprowadził kult tego boga w Asyrii^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Baker H.D., Salmanassar I, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin - Samug), Walter de Gruyter, Berlin - New York 2006-2008, s. 579-580.
• Grayson A.K., Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia B.C. ( to 1115 B.C.), The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods 1 (RIMA 1), University of Toronto Press, 2002.
• Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagegesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.