Salomon Ramer

Salomon Ramer
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1873
Sanok

Data śmierci

1939/1940/1941

Zawód, zajęcie

lekarz

Tytuł naukowy

doktor

Rodzice

Samuel

Małżeństwo

Klara Aschkenaze

Dzieci

Jadwiga, Seweryn

Faksymile
Salomon Ramer
Ilustracja
kapitan lekarz kapitan lekarz
Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1873
Sanok

Data śmierci

1939

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png c. k. Obrona Krajowa,
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

10 Batalion Sanitarny

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Odznaczenia
Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry) Krzyż Zasługi Cywilnej (w czasie wojny)

Salomon Mandel Ramer (ur. 14 listopada 1873 w Sanoku, zm. 1939/1940/1941) – polski Żyd, doktor nauk medycznych, radny miasta Sanoka, działacz społeczny, kapitan lekarz Wojska Polskiego.

Życiorys

Lekarze w Sanoku 1919–1939. W górnym rzędzie od lewej: Salomon Ramer (2), Kazimierz Niedzielski (3), Samuel Herzig (4), Stanisław Domański (5). U dołu od lewej Antoni Dorosz (2)
Kamienica przy ul. Adama Mickiewicza 4 w Sanoku
Inicjały Salomona i Klary Ramerów na drzwiach ich kamienicy w Sanoku

Urodził się 14 listopada 1873 w Sanoku[1]. Pochodził z rodziny żydowskiej zamieszkującej w Sanoku od co najmniej przełomu XVIII i XIX wieku (przedstawicielami byli wówczas Chaim i Lewor Ramer)[2]. Był synem Samuela (Saula), szynkarza i właściciela realności przy placu św. Michała w Sanoku[3][4].

W 1892 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku[1][5]. Po maturze podjął studia medyczne[1]. W 1898 uzyskał dyplom lekarza[6][7]. Uzyskał stopień naukowy doktora[8]. Od około 1899 prowadził praktykę w Sanoku[9]. Był zatrudniony w szpitalu powszechnym w Sanoku: jako sekundariusz (w latach od około 1900 do około 1911) przy dyrektorach dr. Zygmuncie Nowaku, dr. Włodzimierzu Pajączkowskim[10], tymczasowo pełnił także funkcję dyrektora. Podczas walnego zgromadzenia Towarzystwa Samopomocy Lekarzy 28 lutego 1903 zgłosił się na członka tej organizacji[11]. Od 1907 do 1939 pracował jako lekarz domowy, prowadził praktykę prywatną w Sanoku[6], specjalizował się w chorobach wewnętrznych[7]. Działał także jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej w Krośnie. W 1905 był sygnatariuszem odezwy lekarzy polskich o charakterze antyalkoholowym[12]. W 1910 został oskarżony przez innego sanockiego lekarza Stanisława Zygmunta Edelheita o obrazę czci, rozprawa karna w Sądzie Powiatowym w Sanoku w dniu 5 sierpnia 1910 zakończyła się ugodą[13]. Był członkiem sekcji Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich w Sanoku[14][15], pełniąc w niej funkcję sekretarza[16]. Był lekarzem oddziału w Sanoku Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie (ok. 1913/1914)[17]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1913 został uznany przynależnym do gminy Sanok[18]

Podczas I wojny światowej w c. k. Obronie Krajowej został mianowany wyższym lekarzem w stosunku ewidencji z dniem 1 maja 1915[19], a później lekarzem pułkowym w stosunku ewidencji z dniem 15 lutego 1917[20].

Dekretem z 15 marca 1919 jako były oficer c. i k. armii został przyjęty do Wojska Polskiego i dekretem Naczelnego Wodza Wojsk Polskich zatwierdzony w stopniu kapitana lekarza[21]. Został wówczas mianowany przez Ministra Spraw Wojskowych na stanowisko komendanta szpitala w Sanoku[22]. Został zweryfikowany w stopniu kapitana pospolitego ruszenia w korpusie oficerów sanitarnych lekarzy ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[23][24]. W 1923, 1924 w stopniu kapitana był przydzielony jako oficer rezerwowy do 10 batalionu sanitarnego w Przemyślu (analogicznie inni pochodzący z Sanoka oficerowie-lekarze: Stanisław Domański, Kazimierz Niedzielski, Jan Porajewski, Antoni Dorosz, Leopold Dręgiewicz)[25][26]. W 1924 był zweryfikowany z lokatą 5. W 1934, jako kapitan lekarz pospolitego ruszenia z lokatą 3 w korpusie oficerów sanitarnych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[27]. Był wówczas w Kadrze Zapasowej 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu[28].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w okresie II Rzeczypospolitej w 1922 został przewodniczącym sanockiego koła Związku Lekarzy Małopolski i Śląska Cieszyńskiego z siedzibą w Krakowie[29]. W okresie międzywojennym był wieloletnim prezesem Powiatowego Związku Lekarzy w Sanoku[30]. Pełnił funkcje wiceprezesa obwodu sanockiego Związku Lekarzy Państwa Polskiego i sekcji sanockiej Towarzystwa Polskich Lekarzy b. Galicji[31]. Był członkiem Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie[32]. Do 1939 był członkiem Lwowskiej Izby Lekarskiej, m.in. w 1929 wybrany do Rady L.I.L., 16 grudnia 1928 wybrany na trzechlecie do 1931[33][31][34][35][36][37], był delegatem do Naczelnej Izby Lekarskiej[38] i członkiem tego gremium[31].

Prócz działalności zawodowej angażował się aktywnie w życie polityczne i społeczne[39]. Do końca 1905 pełnił stanowisko członka komisji szacunkowych podatku osobisto-dochodowego w Sanoku[40]. Wspierał Partię Syjonistyczną w Sanoku, zorganizowaną po 1900[41]. Był radnym miasta Sanoka, zasiadał w klubie żydowskim i był jego przewodniczącym. Był wybierany w wyborach: w okresie autonomii galicyjskiej w 1907[42][43][44], od 1909[45], w 1910[46][47], pełnił funkcję asesora[48] od 1910 radny i asesor w nowej radzie po przyłączeniu do Sanoka gminy Posada Sanocka[49][50], następnie w okresie II Rzeczypospolitej wybierany w 1919[51], w 1928 (został I płatnym asesorem i był nim w kolejnych latach[31], po wyborze na burmistrza Jana Porajewskiego, a także ławnikiem[52])[53][54], w 1931 był jednym z reprezentantów Rady Miasta w komisjach, które miały prowadzić rozmowy w Wydziale Powiatowym w sprawie przyłączenia gminy Posada Olchowska do miasta Sanoka[55][56][57], następnie był członkiem Tymczasowego Zarządu administrującego i organizującego nowe wybory[57], nadal pełnił funkcję asesora po wyborze na burmistrza Tadeusza Malawskiego (wybrany 16 lutego 1932[58])[56][57], ponownie wybrany w 1934[59]. Był członkiem komisji zdrowotnej Rady Powiatu Sanockiego[60]. W 1912 został wybrany członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego z grupy gmin miejskich[61].

Został sekretarzem zarządu założonego 24 kwietnia 1904 sanockiego oddziału Towarzystwa Ligi Pomocy Przemysłowej[62] i przed 1914 był przedstawicielem TPP w mieście[63]. Jako założyciel Sanockiej Ekspozytury Ligi Pomocy Przemysłowej został jej kierownikiem[64]. Zasiadał w radzie nadzorczej żydowskiego stowarzyszenia „PARD” (Przemysł Artystyczny i Domowy) w Sanoku[65]. Był przełożonym i przewodniczącym zarządu Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Sanoku[31] (kahału[66])[57][67], w 1936 wybrany członkiem zarządu[68]. Był także prezesem Oddziału Związku Żydów Uczestników Walk o Niepodległość Polski[69][70][71], prezesem żydowskiego towarzystwa dobroczynnego „Tomche Anijim”[72][73] (wspierającego ubogich i dotkniętych przez los Żydów)[74][75]. W 1927 staraniem Ramera i stowarzyszenia kupieckiego organizowano bezpartyjny komitet ratunkowy, mający udzielać bezprocentowych pożyczek dla osób dotkniętych kryzysem gospodarczym[76]. Ze strony żydowskiej zasiadał w dyrekcji (zarządzie) i był przewodniczącym rady nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, funkcjonującej w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4[31][77][78][79][80][81][67]. Był działaczem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka[82], w 1906 wybrany wydziałowym[83]. Jako reprezentant gminy żydowskiej od około 1913 był członkiem Rady Szkolnej Okręgowej w Sanoku[84][31][85] oraz był członkiem sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (wraz z nim do PTT należał inny żydowski lekarz z Sanoka, Samuel Herzig)[86]. W 1933 został wybrany zastępcą przewodniczącego komisji rewizyjnej sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża[87]. Był członkiem komitetu organizacyjnego I Zjazdu Absolwentów z okazji 50-lecia sanockiego gimnazjum w 1938[88].

Od 6 września 1910 Salomon Ramer zamieszkiwał w domu własnym w kamienicy przy ul. Adama Mickiewicza[89], o numeracji 4[90][91], później 2 w Sanoku[92] do 1939[93][94] (obecnie budynek ponownie pod numerem 4, w którym stworzono bar mleczny „Smak”[95]). Należał do niego budynek pod tym adresem oraz przylegający ogród. W Sanoku przebywał do 1939.

Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej 7 września 1939 miał ewakuować się z majątkiem sanockiej Komunalnej Kasy Oszczędności do Lwowa. Według innej wersji przebywał w transporcie ewakuacyjnym sanockiej fabryki wagonów i zgodnie z relacją Czesława Gorgonia (syna Juliana Gorgonia) w okolicach Olszanicy nie udzielił pomocy osobom rannym w niemieckim ostrzale[96]. Istnieją rozbieżności co do daty i okoliczności śmierci Salomona Ramera. Według relacji jego krewnych, miał ponieść śmierć podczas ucieczki przed Niemcami 7 listopada 1939 w miejscowości Dolina[97]. Mieczysław Granatowski w swoich wspomnieniach podał, że przebywając we Lwowie w marcu 1940 spotkał sanockiego adwokata dr. Szymona Kimmela, który poinformował, że Salomon Ramer zmarł na atak serca na ulicy w Stanisławowie[98]. Historyk Edward Zając podał, iż Salomon Ramer zmarł na zawał serca w drugiej połowie czerwca 1941 w Drohobyczu po wkroczeniu Niemców[99]. Przez Instytut Yad-Vashem został uznany za ofiarę holocaustu[100].

Żoną Salomona Ramera została Klara (ur. 4 października 1878 w Krakowie lub 1879[101]). Ich ślub odbył się w Krakowie 18 lipca 1899. Inicjały małżonków (SR i KR) zostały zainstalowane w formie metalowych zdobień na drzwiach wejściowych ich sanockiej kamienicy przy ulicy Adama Mickiewicza. Klara Ramer zginęła w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau ok. 1943–1945. Mieli dwoje dzieci (także uczące się w sanockim gimnazjum): córkę Jadwigę[102] (ur. 1900, zginęła w obozie Auschwitz) i syna Seweryna[103] (1903–1992, żył na emigracji w Nowym Jorku).

Upamiętnienie

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 jego nazwisko zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945[104] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum (wskazany w gronie Zginęli – miejsce straceń nieznane)[105].

Odznaczenia

austro-węgierskie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1892. Sanok: Fundusz Naukowy, 1892, s. 49, 56.
  2. ↑ Tomasz Opas, Obszar i zabudowa, W czasach zaborów i niewoli, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 298.
  3. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1887/1888 (zespół 7, sygn. 6). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 205.
  4. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1891/1892 (zespół 7, sygn. 13). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 335.
  5. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2014-10-24].
  6. ↑ a b Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1925, s. 301.
  7. ↑ a b Urzędowy spis: lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych oraz wykazy: aptek, szpitali, ubezpieczalni społ., ośrodków zdrowia, przychodni samodzielnych, oraz centrali i filii Państwowej Szkoły Higieny. Warszawa: 1939, s. 186.
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 912.
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 629.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 630.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 836.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 836.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 912.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 902.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 935.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 947.
  10. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 781.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 869.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 910.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 910.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 910.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 972.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 972.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 1065.
    •Wojciech Sołtys, Zaludnienie, stosunki narodowościowe, wyznaniowe i zdrowotne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 554.
    •Kronika. Nieszczęśliwy wypadek. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 95 z 22 października 1905. 
    •Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 104 z 24 grudnia 1905. 
  11. ↑ VII. Wiadomości zawodowe i ogólno-lekarskie. „Przegląd Lekarski”. Nr 10, s. 155, 5 marca 1904. 
  12. ↑ Alkohol a wiedza. Odezwa lekarzy do społeczeństwa polskiego. „Rodzina i Szkoła”, s. 196, 13, 14, 15, 16 z lipca i sierpnia 1905. 
  13. ↑ Kronika. Spór dwóch lekarzy. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 16 z 14 sierpnia 1910. 
  14. ↑ Wiadomości bieżące. Z Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich. „Przegląd Lekarski”, s. 479, nr 29 z 20 lipca 1912. 
  15. ↑ III. Wykaz członków Towarzystwa lekarzy galicyjskich, należących do oddziałów prowincyonalnych. „Przegląd Lekarski”, s. 178, nr 12 z 21 marca 1914. 
  16. ↑ VI. Sprawy towarzystw lekarskich. Sekcja sanocka Tow. lekarzy galicyjskich. „Przegląd Lekarski”, s. 482, nr 33 z 15 sierpnia 1903. 
  17. ↑ Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1914 (rocznik XXIII). Lwów: 1914, s. 137.
  18. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 416 (poz. 119).
  19. ↑ a b c Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1916. Wiedeń: 1916, s. 214.
  20. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 567.
  21. ↑ Dekrety Naczelnego Wodza Wojsk Polskich. 1210 Dekret. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”, s. 923, nr 38 z 5 kwietnia 1919. 
  22. ↑ Rozkazy Ministra Spraw Wojskowych. 1216. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”, s. 926, nr 38 z 5 kwietnia 1919. 
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1219.
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1099.
  25. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1181–1182.
  26. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1075.
  27. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 302.
  28. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 803.
  29. ↑ Sprawy zawodowe. „Polska Gazeta Lekarska”, s. 796, nr 41 z 8 października 1922. 
  30. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 609.
  31. ↑ a b c d e f g Żydostwo m. Sanoka prosi o sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy. „Nowy Dziennik”, s. 9, nr 206 z 29 lipca 1933. 
  32. ↑ Sprawozdanie Rady Zawiadowczej Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie za rok 1937. Spis członków. „Polska Gazeta Lekarska”, s. 1075, nr 51 z 18 grudnia 1938. 
  33. ↑ Z izb lekarskich. „Nowiny Społeczno-Lekarskie”, s. 46, nr 2 z 15 stycznia 1929. 
  34. ↑ Sprostowanie. „Dziennik Urzędowy Województwa Stanisławowskiego”, s. 13, nr 23 z 1 listopada 1922. 
  35. ↑ Lista lekarzy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”, s. 9, nr 2 z 15 czerwca 1928. 
  36. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej według stanu z lipca 1931. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 332, nr 9 z 1 września 1931. 
  37. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej uprawnionych do głosowania do Rady Izby w dniu 17 grudnia 1939 r.. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 19, nr 8 z 1939. 
  38. ↑ Z izb lekarskich. „Nowiny Społeczno-Lekarskie”, s. 173, nr 9 z 1 maja 1929. 
  39. ↑ Alojzy Zielecki, Opieka społeczna i zdrowotna. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 468.
  40. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 9, nr 288 z 19 grudnia 1905. 
  41. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 361.
  42. ↑ Wybory do Rady Miejskiej. „Gazeta Sanocka”, s. 1, Mr 168 z 17 marca 1907. 
  43. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 23, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  44. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 387.
  45. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 388.
  46. ↑ Przed wyborami w grudniu 1910 na łamach „Tygodnika Ziemi Sanockiej” ukazała się odezwa wzywająca do niegłosowania na Salomona Ramera jako kandydata żyda samozwańca, pod która podpisali się Mieszczanie chrześcijańscy i żydzi polscy. Por. Odezwa. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, nr 33 z 11 grudnia 1910. 
  47. ↑ Po wyborach. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1–2, nr 34 z 18 grudnia 1910. 
  48. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 25, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  49. ↑ Ze spraw miejskich. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 2 z 8 maja 1910. 
  50. ↑ Z Rady Miejskiej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1, nr 26 z 30 czerwca 1912. 
  51. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 36, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  52. ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 517.
  53. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 39–40, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  54. ↑ Sanoczanie 1. sokolsanok.pl, 18 listopada 2009. [dostęp 2014-10-24].
  55. ↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 511.
  56. ↑ a b Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 41, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  57. ↑ a b c d Anna Sebastiańska: Sanoczanie 2. www.sokolsanok.pl, 2009-11-18. [dostęp 2014-10-24].
  58. ↑ Indeks uchwał i ważniejszych spraw Rady Miejskiej. szukajwarchiwach.gov.pl. s. 19. [dostęp 2021-12-19].
  59. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 43, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  60. ↑ Komisja zdrowotna z ramienia Rady Powiatowej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 92 z 1 października 1905. 
  61. ↑ W przededniu ukonstytuowania Rady powiatowej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 42, s. 1–2, 20 października 1912. 
    •Ukonstytuowania Rady powiatowej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 44, s. 1–2, 3 listopada 1912. 
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 461.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 468–469.
    •Alojzy Zielecki: Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 356.
  62. ↑ Sprawozdanie z działalności „Ligi Pomocy Przemysłowej” za czas od 16 sierpnia 1908, do 31 grudnia 1909 t. j. za szósty rok istnienia. Lwów: Liga Pomocy Przemysłowej, 1910, s. 120.
  63. ↑ Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicyi. Lwów: 1912, s. 147.
  64. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 415.
  65. ↑ „PARD” Przemysł Artystyczny i Domowy. archives.jdc.org. [dostęp 2016-05-23].
  66. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000, s. 272. ISBN 83-909787-0-9.
  67. ↑ a b Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000, s. 255. ISBN 83-909787-0-9.
  68. ↑ Rezygnacya Komisarza Gw. Wyz. w Sanoku. „Nasz Głos”. 2, s. 3, 10 grudnia 1938. 
  69. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 604.
  70. ↑ Andrzej Potocki: Żydzi w Podkarpackiem. Rzeszów: Libra, 2004, s. 172-173. ISBN 83-89183-05-6.
  71. ↑ Tomchaj Anijim. sztetl.org.pl. [dostęp 2014-10-24].
  72. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 604.
  73. ↑ Andrzej Potocki: Żydzi w Podkarpackiem. Rzeszów: Libra, 2004, s. 172. ISBN 83-89183-05-6.
  74. ↑ Wojciech Sołtys, Zaludnienie, stosunki narodowościowe, wyznaniowe i zdrowotne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 547.
  75. ↑ Sanok. sztetl.org.pl. [dostęp 2014-10-24].
  76. ↑ List z Sanoka. „Nowy Dziennik”, s. 10, nr 77 z 25 marca 1927. 
  77. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1934, s. Nr 10186.
  78. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1936, s. Nr 409.
  79. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1938, s. Nr 415.
  80. ↑ Komunalna Kasa Oszczędności M. Sanoka. „Codzienna Gazeta Handlowa”. 270, s. 142, 26 listopada 1938. 
  81. ↑ Komunalna Kasa Oszczędności Miasta Sanoka. „Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu”. 6, s. 415, 1938. 
  82. ↑ Sprawozdanie Wydziału Tow. Upiększania Miasta Sanoka. „Miesięcznik Artystyczny”, s. 68, nr 7 z 1912. 
  83. ↑ Kronika. Walne Zgr. Tow. Upiększ. miasta. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 129 z 17 czerwca 1906. 
  84. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 695.
  85. ↑ Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 428.
  86. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym. Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 607.
  87. ↑ Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1930-1939 (zespół 23, sygn. 17, nr mikr. 160760). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 357.
  88. ↑ Sprawozdanie Jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu wychowawców i wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Sanok: 1938, s. 5.
  89. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 21 z 18 września 1910. 
  90. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 43.
  91. ↑ Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931, s. 491.
  92. ↑ Ramer Salomon physician Sanok, Mickiewicza street 2 (ang.). dcjr.org. [dostęp 2014-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 października 2014)].
  93. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
  94. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  95. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 290–291. ISBN 978-83-60380-26-0.
  96. ↑ Barbara Wanielista. „Odnajdę Twór Grób Piłsudczyku” (cz. VI). „Góra Przemienienia”. Nr 51 (175), s. 12, 17 grudnia 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  97. ↑ Claims Resolution Tribunal. Claim Number: 204180/MBC; 204181/MBC; 204365/MBC; 204366/MBC (ang.). crt-ii.org. [dostęp 2014-10-24].
  98. ↑ Mieczysław Granatowski: Jeszcze nie zapomniałem. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 112. ISBN 978-83-903080-5-0.
  99. ↑ Edward Zając, Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 27, 81.
  100. ↑ Józef Krętowski: Ich pamięci. Straty osobowe lekarzy na Kresach Rzeczypospolitej w latach drugiej wojny światowej. Białystok: Skryba, 2018, s. 148. ISBN 978-83-950874-0-0.
  101. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 432 (poz. 292).
  102. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1913/14 (zespół 7, sygn. 61). AP Rzeszów – O/Sanok.
  103. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1913/14 (zespół 7, sygn. 61). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 29.
  104. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 68.
  105. ↑ Zjazd w fotografii. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 231.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet kpt.svg
Naramiennik kapitana Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
4 Mickiewicza Street in Sanok, side door 4, initials of Salomon and Klara Ramer.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Drzwi kamienicy kamienicy przy ulicy Adama Mickiewicza 4 w Sanoku od strony zachodniej budynku. Na drzwiach zdobienia stanowiące inicjały Salomona Ramera i Klary Ramer.
Salomon Ramer 2.jpg
Salomon Ramer
Ord.Franz.Joseph-CAV.png
Autor: LuigiXIV, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere dell'Ordine Imperiale di Francesco Giuseppe (Austria)
4 Mickiewicza Sanok front.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ul. Mickiewicza 4
Signature of Salomon Ramer.jpg
Podpis dr. Salomona Ramera
Salomon Ramer 1.JPG
Salomon Ramer
Physicians of Sanok 1919-1939.JPG
Lekarze w Sanoku 1919-1939. W górnym rzędzie od lewej: Salomon Ramer (2), Kazimierz Niedzielski (3), Samuel Herzig (4), Stanisław Domański (5). U dołu od lewej Antoni Dorosz (2).
AUT KuK Kriegsbande BAR.svg
Baretka: Wstążka Wojenna (Kriegsbande) dla odznaczeń austro-węgierskich (m.in.: Militär-Verdienstkreuz; Militär-Verdienstmedaille (Signum Laudis); Franz-Joseph-Orden; Tapferkeitsmedaille).