Salto (film 1965)

Salto – polski film psychologiczny z 1965 roku w reżyserii i według scenariusza Tadeusza Konwickiego.

Fabuła

Do sennego miasteczka na Ziemiach Odzyskanych przybywa tajemniczy gość, który uprzednio wyskoczył z pędzącego pociągu^[1]. Przekraczając rzekę, przedstawia się mieszkańcom raz jako Kowalski, raz jako Malinowski, tworząc różne wersje swojego życiorysu, niekiedy ze sobą sprzeczne. Jawi się na przemian jako prorok oraz oszust; uzdrawia synów jednego z mieszkańców, uwodzi córkę innego, wróżce przepowiada przyszłość^[2]. Niebawem Kowalski-Malinowski sprawuje „rząd dusz” nad mieszkańcami, jednakże zostaje zdemaskowany przez kobietę podającą się za jego żonę, która nazywa go „dziwkarzem i łazęgą”^[3]. Rozczarowani podobieństwem przybysza do nich samych mieszkańcy zwracają się przeciw niemu, on zaś ucieka z miasteczka, wsiadając do najbliższego pociągu^[4][5].

Obsada

• Zbigniew Cybulski jako Kowalski - Malinowski
• Gustaw Holoubek jako gospodarz
• Wojciech Siemion jako artysta
• Iga Cembrzyńska jako żona Kowalskiego
• Zdzisław Maklakiewicz jako rotmistrz
• Jerzy Block jako stary
• Marta Lipińska jako Helena
• Irena Laskowska jako wróżka Cecylia
• Andrzej Łapicki jako pijak Pietuch
• Włodzimierz Boruński jako Blumenfeld

Produkcja

Tadeusz Konwicki przystąpił do prac nad Saltem po ukończeniu powieści Sennik współczesny^[6]. Deklarował przy tym, że Salto było dlań przede wszystkim filmem literackim:

Na realizację scenariusza Salta Konwicki musiał czekać do jesieni 1964 roku ze względów politycznych – nie zamierzał bowiem podpisać kontrlistu do tzw. Listu 34 – a pozwolenie na rozpoczęcie jego produkcji otrzymał dopiero w październiku 1964 roku; wtedy też rozpoczęły się zdjęcia^[8]. Ekipa zdjęciowa miała z tym spore kłopoty, ponieważ akcja filmu miała się toczyć latem. Po prasie krążyły anegdoty o tym, że na drzewkach zawieszano wiele kilogramów jabłek, aby krajobraz był zgodny z czasem akcji filmu^[8]. Część zdjęć trzeba było zrealizować w atelier^[8]. Premiera Salta odbyła się 11 czerwca 1965 roku^[2].

Odbiór

Jak podsumowywał dyskusję na temat Salta Witold Mrozek:

Tadeusz Sobolewski dla pisma „Dwutygodnik” pisał, iż: „Nie mamy dziś kina, które dawałoby równie przenikliwą diagnozę charakteru narodowego”^[9]. Robert Birkholc z magazynu Culture.pl ocenił Salto jako „jeden z najbardziej interesujących eksperymentów polskiego kina lat sześćdziesiątych oraz najwybitniejsze dokonanie filmowe Konwickiego”^[10]. Jonathan Rosenbaum z „Chicago Readera” cenił rolę Kowalskiego-Malinowskiego najbardziej ze wszystkich kreacji Cybulskiego, twierdząc, iż jego żywiołowość „sprawia, że ten seksowny film staje się spektakularnym wydarzeniem kinowym, które przemawia do publiczności – nawet wtedy, gdy nie jesteśmy do końca pewni, co się dzieje”^[11]. Mniej przychylną recenzję Saltu wystawił „The New York Times”, uznając przesłanie filmu za „niemal niezrozumiałe z powodu niejasnej symboliki”^[12].

Nagrody i festiwale

Martin Scorsese uznał Salto za jedno z arcydzieł polskiej kinematografii i w 2014 roku wytypował je do prezentacji w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie w ramach festiwalu polskich filmów Martin Scorsese Presents: Masterpieces of Polish Cinema^[13][14].

Przypisy

Bibliografia

• RobertR. Birkholc RobertR., Somersault – Tadeusz Konwicki, „Culture.pl”, kwiecień 2014 [dostęp 2019-04-25] .
• PrzemysławP. Kaniecki PrzemysławP., „Salto” Tadeusza Konwickiego jako filmowa adaptacja własnej metody pisarskiej, „Kwartalnik Filmowy”, 59, 2007, s. 114-146 .
• RyszardR. Kluszczyński RyszardR., Problem czasoprzestrzeni w twórczości Tadeusza Konwickiego, „Acta Universitatis Lodziensis”, 2, 1981, s. 201-210 .
• TadeuszT. Lubelski TadeuszT., Historia kina polskiego 1895-2014, Kraków: Universitas, 2015 .
• WitoldW. Mrozek WitoldW., Salto, „Kino”, 4, 2010, s. 58-59 [dostęp 2019-04-25] .
• JonathanJ. Rosenbaum JonathanJ., Salto, „Chicago Reader”, 1 marca 2001 [dostęp 2019-04-25] .
• 'Salto,' an Allegory From Poland, Opens, „The New York Times”, 4 października 1966 [dostęp 2019-04-25] .
• TadeuszT. Sobolewski TadeuszT., Polski taniec salto, „Dwutygodnik”, kwiecień 2010 [dostęp 2019-04-25] .

Linki zewnętrzne

• Salto w serwisie YouTube (kanał Studia Filmowego Kadr)
• Salto w bazie IMDb (ang.)
• Salto w bazie Filmweb
• Salto w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Salto w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Salto w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej