Salto (film 1965)

Salto
Gatunek

psychologiczny,
poetycki

Rok produkcji

1965

Data premiery

11 czerwca 1965

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

104 min

Reżyseria

Tadeusz Konwicki

Scenariusz

Tadeusz Konwicki

Główne role

Zbigniew Cybulski
Gustaw Holoubek
Marta Lipińska
Irena Laskowska
Wojciech Siemion

Muzyka

Wojciech Kilar

Zdjęcia

Kurt Weber

Scenografia

Jarosław Świtoniak

Kostiumy

Alicja Ptaszyńska

Montaż

Irena Choryńska

Produkcja

Zespół Filmowy Kadr

Salto – polski film psychologiczny z 1965 roku w reżyserii i według scenariusza Tadeusza Konwickiego.

Fabuła

Do sennego miasteczka na Ziemiach Odzyskanych przybywa tajemniczy gość, który uprzednio wyskoczył z pędzącego pociągu[1]. Przekraczając rzekę, przedstawia się mieszkańcom raz jako Kowalski, raz jako Malinowski, tworząc różne wersje swojego życiorysu, niekiedy ze sobą sprzeczne. Jawi się na przemian jako prorok oraz oszust; uzdrawia synów jednego z mieszkańców, uwodzi córkę innego, wróżce przepowiada przyszłość[2]. Niebawem Kowalski-Malinowski sprawuje „rząd dusz” nad mieszkańcami, jednakże zostaje zdemaskowany przez kobietę podającą się za jego żonę, która nazywa go „dziwkarzem i łazęgą”[3]. Rozczarowani podobieństwem przybysza do nich samych mieszkańcy zwracają się przeciw niemu, on zaś ucieka z miasteczka, wsiadając do najbliższego pociągu[4][5].

Obsada

Produkcja

Tadeusz Konwicki przystąpił do prac nad Saltem po ukończeniu powieści Sennik współczesny[6]. Deklarował przy tym, że Salto było dlań przede wszystkim filmem literackim:

Po prostu są filmy muzyczne, są takie, w których przewagę ma obraz, są i filmy, w których przewagę ma literatura, i nic w tym właściwie nie ma dziwnego. Np. w moim filmie Ostatni dzień lata przewagę miał obraz, w Zaduszkach elementy natury filmowej i literackiej były mniej więcej na równych prawach, natomiast w Salcie literatura faktycznie ma przewagę[7].

Na realizację scenariusza Salta Konwicki musiał czekać do jesieni 1964 roku ze względów politycznych – nie zamierzał bowiem podpisać kontrlistu do tzw. Listu 34 – a pozwolenie na rozpoczęcie jego produkcji otrzymał dopiero w październiku 1964 roku; wtedy też rozpoczęły się zdjęcia[8]. Ekipa zdjęciowa miała z tym spore kłopoty, ponieważ akcja filmu miała się toczyć latem. Po prasie krążyły anegdoty o tym, że na drzewkach zawieszano wiele kilogramów jabłek, aby krajobraz był zgodny z czasem akcji filmu[8]. Część zdjęć trzeba było zrealizować w atelier[8]. Premiera Salta odbyła się 11 czerwca 1965 roku[2].

Odbiór

Jak podsumowywał dyskusję na temat Salta Witold Mrozek:

Film Konwickiego czytany był zarówno poprzez Gombrowicza, jak i przez polski romantyzm i Wyspiańskiego – i to nie tylko ze względu na wieńczący go chocholi taniec. Widziano w nim rozliczenie ze Szkołą Polską i summę ról kultowego aktora Zbigniewa Cybulskiego. Traktat o społecznej roli artysty i opowieść o przepracowywaniu pamięci II wojny światowej[2].

Tadeusz Sobolewski dla pisma „Dwutygodnik” pisał, iż: „Nie mamy dziś kina, które dawałoby równie przenikliwą diagnozę charakteru narodowego”[9]. Robert Birkholc z magazynu Culture.pl ocenił Salto jako „jeden z najbardziej interesujących eksperymentów polskiego kina lat sześćdziesiątych oraz najwybitniejsze dokonanie filmowe Konwickiego”[10]. Jonathan Rosenbaum z „Chicago Readera” cenił rolę Kowalskiego-Malinowskiego najbardziej ze wszystkich kreacji Cybulskiego, twierdząc, iż jego żywiołowość „sprawia, że ten seksowny film staje się spektakularnym wydarzeniem kinowym, które przemawia do publiczności – nawet wtedy, gdy nie jesteśmy do końca pewni, co się dzieje”[11]. Mniej przychylną recenzję Saltu wystawił „The New York Times”, uznając przesłanie filmu za „niemal niezrozumiałe z powodu niejasnej symboliki”[12].

Nagrody i festiwale

Martin Scorsese uznał Salto za jedno z arcydzieł polskiej kinematografii i w 2014 roku wytypował je do prezentacji w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie w ramach festiwalu polskich filmów Martin Scorsese Presents: Masterpieces of Polish Cinema[13][14].

Przypisy

Bibliografia

  • Robert Birkholc, Somersault – Tadeusz Konwicki, „Culture.pl”, kwiecień 2014 [dostęp 2019-04-25].
  • Przemysław Kaniecki, „Salto” Tadeusza Konwickiego jako filmowa adaptacja własnej metody pisarskiej, „Kwartalnik Filmowy”, 59, 2007, s. 114-146.
  • Ryszard Kluszczyński, Problem czasoprzestrzeni w twórczości Tadeusza Konwickiego, „Acta Universitatis Lodziensis”, 2, 1981, s. 201-210.
  • Tadeusz Lubelski, Historia kina polskiego 1895-2014, Kraków: Universitas, 2015.
  • Witold Mrozek, Salto, „Kino”, 4, 2010, s. 58-59 [dostęp 2019-04-25].
  • Jonathan Rosenbaum, Salto, „Chicago Reader”, 1 marca 2001 [dostęp 2019-04-25].
  • 'Salto,' an Allegory From Poland, Opens, „The New York Times”, 4 października 1966 [dostęp 2019-04-25].
  • Tadeusz Sobolewski, Polski taniec salto, „Dwutygodnik”, kwiecień 2010 [dostęp 2019-04-25].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Tadeusz Konwicki by Kubik (cropped).jpg
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 2.5
Tadeusz Konwicki (1926–2015), polski prozaik, scenarzysta, reżyser