Sam Wanamaker

Sam Wanamaker

Sam Wanamaker w 1977 roku
Imię i nazwisko	Samuel Wattenmacker
Data i miejsce urodzenia	14 czerwca 1919 Chicago
Data i miejsce śmierci	18 grudnia 1993 Londyn
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Charlotte Holland
Lata aktywności	1934–1993
Odznaczenia

Budynek Globe Theatre w Londynie odbudowany staraniem Sama Wanamakera w latach 90. XX w.

"Niebieska tablica" umieszczona na budynku Globe Theatre w Londynie, poświęcona Samowi Wanamakerowi

Sam Wanamaker właśc. Samuel Wattenmacker (ur. 14 czerwca 1919 w Chicago, zm. 18 grudnia 1993 w Londynie) – amerykański aktor i reżyser filmowy.

Życiorys

Sam Wanamaker urodził się pod nazwiskiem Samuel Wattenmacker w Chicago, w 1919 roku w rodzinie niezamożnych, żydowskich emigrantów z Ukrainy (Mikołajów) – Maurice i Bobele Wattenmackerów, jako trzecie, najmłodsze dziecko. Miał dwóch starszych braci.

Pierwsze kroki aktorskie stawiał na deskach teatrów letnich pod koniec lat 30. XX wieku. W latach 50. występował już na Brodwayu. W latach 1943–1947 służył w armii.

Działalność w CPUSA

W 1943 wstąpił do komunistycznej partii Stanów Zjednoczonych CPUSA i był jej aktywnym działaczem. W 1952 roku, przebywając na terytorium Wielkiej Brytanii i biorąc udział w zdjęciach do filmu Mr. Denning Drives North, dowiedział się, że został umieszczony na „Czarnej Liście Hollywood”. Publicznie potępił McCarthy’ego i oświadczył, że pozostaje w Wielkiej Brytanii^[1].

W nowym kraju, przez następne dwie dekady, pracował jako aktor, reżyser i producent. Chociaż później wielokrotnie pracował w Stanach, nigdy nie zdecydował się na powrót do ojczyzny. Zmarł w Londynie, 18 grudnia 1993 roku na raka prostaty.

Pobyt w Anglii

W okresie swojego pobytu na wyspach dał się poznać jako wielki miłośnik sztuki Shakespeare’a, jakim pozostał do końca życia. Występował m.in. w Shakespeare Memorial Theatre w Stratford i New Shakespeare Theatre w Liverpoolu. W latach 50. – 70. był producentem i reżyserem sztuk teatralnych wystawianych na deskach teatrów londyńskich, łącznie z inscenizacjami w Covent Garden Theatre. Był również jednym z reżyserów obchodów urodzin Szekspira w 1974 roku. Na początku lat 80. dał się również poznać jako reżyser oper, a jego szczytowym osiągnięciem w tej dziedzinie było wystawienie za oceanem Aidy Verdiego z Luciano Pavarottim w San Francisco Opera.

Był założycielem fundacji Shakespeare Globe Trust (1970), której staraniem, doprowadzono do odbudowy Globe Theatre w Londynie. Nie doczekał finalizacji swojego projektu – Globe Theatre został uroczyście otwarty w obecności królowej Elżbiety II w czerwcu 1997, ponad trzy lata po śmierci aktora. Uhonorowaniem jego działalności w dziele odbudowy tego teatru jest "niebieska tablica" umieszczona na jednej ze ścian zrekonstruowanego teatru oraz „Sam Wanamaker Playhouse” – jedna ze scen kompleksu nazwana od jego imienia^[2]. Za jego wkład w rekonstrukcję tego teatru w 1993 roku otrzymał Order Imperium Brytyjskiego. Został również uhonorowany Medalem Benjamina Franklina przyznawanym przez Royal Society of Arts^[3].

Kariera

Jego pierwszy poważny teatralny występ miał miejsce w 1946 roku w sztuce Joan of Lorraine Maxwella Andersona. W filmie debiutował w roku 1948 w obrazie My Girl Tisa Elliotta Nugenta w którym partnerował Lilli Palmer.

Podczas swojej kariery aktorskiej zagrał w ponad 40 filmach i ponad 20 serialach TV, tak znanych reżyserów jak: Edward Dmytryk, John Lee Thompson, Ken Annakin, Michalis Kakojanis, John Guillermin, Charles Shyer, John Irvin, Sidney J. Furie, u boku takich gwiazd światowego kina jak: Lilli Palmer, Ingrid Bergman, Peter Sellers, Tony Curtis, Yul Brynner, Robert Mitchum, Richard Burton, Oliver Reed, Richard Widmark, Faye Dunaway, Max von Sydow, Malcolm McDowell, Orson Welles, James Mason, Lee Grant, James Woods, Peter Ustinov, Meryl Streep, Goldie Hawn, Richard Dreyfuss, Ryan O’Neal, Christopher Reeve, Rosanna Arquette, Arnold Schwarzenegger, Christopher Reeve, Gene Hackman, Robert De Niro, Roy Scheider, Danny Glover.

Efekt jego reżyserskiej działalności to pojedyncze odcinki seriali telewizyjnych z lat 1965–1989, z których najbardziej znanym jest amerykański Columbo (odcinki: The Bye-Bye Sky High IQ Murder Case – 1977, Grand Deceptions – 1989).

Filmografia

• 1948 My Girl Tisa jako Mark
• 1949 Za cenę życia jako Geremio
• 1952 Mr. Denning Drives North jako Chick Eddowes
• 1960 Przestępca jako Mike Carter
• 1962 Taras Bulba jako Filipienko
• 1964 Man in the Middle jako mjr Kaufman
• 1965 Szpieg, który przyszedł z zimnej strefy jako Peters
• 1965 Ci wspaniali mężczyźni w swych latających maszynach jako George Gruber
• 1967 Strzał ostrzegawczy jako Frank Sanderman
• 1967 Dzień, w którym wypłynęła ryba jako Elias
• 1975 Kręcone schody jako por. Fields
• 1976 Przeklęty rejs jako Carl Rosen
• 1979 Z piekła do zwycięstwa jako Ray MacDonald
• 1980 Szeregowiec Benjamin jako Teddy Benjamin
• 1984 Różnice nie do pogodzenia jako David Kessler
• 1986 Jak to się robi w Chicago jako Luigi Patrovita
• 1987 Baby Boom jako Fritz Curtis
• 1987 Superman IV jako David Warfield
• 1991 Czarna lista Hollywood jako Felix Graff
• 1991 Pechowi szczęściarze jako Highsmith

i in.

Życie osobiste

W 1940 roku ożenił się z kanadyjską aktorką i spikerką radiową Charlotte Holland, z którą pozostawał w związku małżeńskim aż do śmierci. W 1970 wszedł w bliskie relacje z amerykańską aktorką Jan Sterling. Pozostawił trzy córki: Abby, Jessicę i Zoë (aktorkę)^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Ephraim Katz, Ronald Dean Nolen: The Film Encyclopedia. Wyd. 7. New York: Collins Reference, 2012, s. 1521. ISBN 978-0-06-202615-6. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Sam Wanamaker w bazie IMDb (ang.)
• Sam Wanamaker w bazie Filmweb
• Sam Wanamaker w bazie Notable Names Database (ang.)