Samogoszcz (województwo mazowieckie)

Artykuł51°43′22″N 21°30′23″E
- błąd38 m
WD51°49'N, 21°29'E, 51°48'N, 21°29'E
- błąd20063 m
Odległość5426 m
Samogoszcz
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej w Samogoszczy (XIX w.; neogotyk)
Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiatgarwoliński
GminaMaciejowice
Liczba ludności (2011)178[1][2]
Strefa numeracyjna25
Kod pocztowy08-480[3]
Tablice rejestracyjneWG
SIMC0680756[4]
Położenie na mapie gminy Maciejowice
Mapa konturowa gminy Maciejowice, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Samogoszcz”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Samogoszcz”
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego
Mapa konturowa powiatu garwolińskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Samogoszcz”
Ziemia51°43′22″N 21°30′23″E/51,722778 21,506389

Samogoszczwieś w centralno-wschodniej Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Maciejowice[4][5]. Leży nad rzeką Okrzejką (w okolicach Samogoszczy zwaną potocznie Bączychą), będącą prawym dopływem rzeki Wisły (Dolina Środkowej Wisły).

Samogoszcz jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej św. Jadwigi Śląskiej. Jest jedną z najstarszych parafii w okolicy. Początki istnienia parafii datowane są na 1339 rok. Istnieją przypuszczenia, że parafia została założona już w początkach XIII wieku, ale brak na to potwierdzenia. Jedną z pojawiających się dat jest chociażby rok 1326. Wtedy parafia miała już funkcjonować[1].

Położenie

Samogoszcz leży 69 km na południowy wschód od Warszawy, na południowym krańcu województwa mazowieckiego. Miejscowość wchodzi w skład powiatu garwolińskiego oraz gminy Maciejowice. Przez Samogoszcz przebiega droga wojewódzka nr 801 z Warszawy do Puław.

Historycznie Samogoszcz położona jest na ziemi stężyckiej w dawnym województwie sandomierskim w Małopolsce.

W latach 1868-1954 miejscowość znajdowała się w granicach gminy Podłęż. W latach 1975–1998 Samogoszcz położona była w województwie siedleckim.

Etymologia

Nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiego imienia męskiego Samogost, złożonego z członów Samo- ("samotny, jedyny") i -gost ("goście", "gościć")[6].

W okolicy popularna jest również wersja, która nazwę miejscowości wywodzi od lasów, które dawniej (jeszcze na początku XX wieku) licznie porastały okoliczne tereny ("Sam gąszcz"). Nazwa miała ewoluować (historyczna forma: Samogoszcza) aż przybrała współczesną formę – Samogoszcz.

Historia

Na terenie Samogoszczy odkryto wielofazowy punkt osadniczy (epoka brązu, epoka żelaza, starożytność, nowożytność).

Samogoszcz została założona przed rokiem 1198[7]. Miejscowe dobra otrzymał wówczas Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego z Miechowa. W spisie darczyńców (powstał w 1198 r.) klasztoru miechowitów zanotowano między innymi, że „Pan Żyro z żoną i synem Oltem darowali dwie posiadłości: Samogoszcz, która leży nad Wisłą i inną, niedaleko osady Kije[2].

W 1588 roku dziedzic Samogoszczy, Jan Łączyński zapisał na rzecz altarii-ołtarza Świętego Krzyża w nieistniejącym obecnie kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Garwolinie jeden łan ziemi w tej miejscowości[8]. Później Samogoszcz wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk, aby ostatecznie razem z dobrami maciejowickimi przejść na własność rodu Zamoyskich.

Miejscowość kilkukrotnie nawiedzały pożary, które niszczyły większość zabudowań. Jeden z największych miał miejsce w czasie "potopu szwedzkiego" (1655-1660), kiedy wieś została splądrowana przez najeźdźców. Spalony został wtedy również drewniany kościół parafialny.

Podczas II wojny światowej na terenie Samogoszczy działały oddziały partyzanckie[9].

Zabytki

  • Kościół parafialny pod wezwaniem świętej Jadwigi Śląskiej – murowany, jednonawowa świątynia zbudowana w stylu neogotyckim w latach 1863-1864 według planu Henryka Marconiego przez Juliana Ankiewcza, pochodząca z fundacji hrabiego Stanisława Zamoyskiego (1820-1889) i jego żony, Róży z domu Potockich. W kościele odnaleźć można elementy wyposażenia pochodzące z wcześniejszych świątyń, które znajdowały się w tym miejscu. Jest to m.in. rokokowa ambona z 2. połowy XVIII wieku ozdobiona postaciami czterech Ewangelistów. Jej autorstwo przypisuje się bliżej nieznanemu przedstawicielowi warszawskiego środowiska rzeźbiarskiego[10]. Ponadto warto wymienić marmurową, puklowaną chrzcielnicę z ostatniej ćwierci XVII w.[11] oraz kielich wykonany około połowy XVII w.[12]
  • Dzwonnica (ok. 1863), murowana, nawiązująca stylem do budynku kościoła
  • nieistniejące Ogrodzenie wokół kościoła z bramą (ok. 1863), murowane
  • nieistniejąca Organistówka (ok. 1863), drewniana
  • Stara plebania (1844; przebudowa 1878), murowana; obecnie remontowana z przeznaczeniem na siedzibę Parafialnego Domu Kultury
  • Kaplica cmentarna (1. ćwierć XX w.), drewniana
  • Budynek "starej" szkoły podstawowej (lata 30. XX w.; rozbudowa 2. połowa XX w.), murowany

Zobacz też

Przypisy

  1. Wieś Samogoszcz w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-11-27] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-11-24].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1132 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, [w:] Onomastica, r. II, z. 2, Wrocław 1956
  7. Samogoszcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X – wynik wyszukiwania – DIR, dir.icm.edu.pl [dostęp 2016-01-23].
  8. Garwolin. Dzieje miasta i okolicy, red. E. Markowska, Warszawa 1980, s. 77
  9. Tamże, s. 284
  10. Tamże, s. 235
  11. Tamże, s. 236
  12. Tamże, s. 238

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Maciejowice (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Maciejowice, Polska
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Powiat garwoliński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu garwolińskiego, Polska
Samogoszcz (kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej).JPG
Autor: Kondeusz9, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół pw. św. Jadwigi Śląskiej w Samogoszczy (XIX w.; neogotyk); Województwo mazowieckie, powiat garwoliński, gmina Maciejowice