Samojedzi

Samojedzi (1914)
Zimowy strój Samojedów

Samojedzi – zbiorcza nazwa kilku autochtonicznych narodów zamieszkujących północno-zachodnią Syberię (Rosja), używających języków z grupy samojedzkiej, należącej do rodziny uralskiej. Ludy te mają własne okręgi autonomiczne: Nieniecki i Jamalsko-Nieniecki.

Do Samojedów zaliczają się następujące, istniejące do dziś narody:

  • Nieńcy (dawniej: Samojedzi, Juraci, 41 302 osoby)
  • Eńcy (dawniej: Jenisej-Samojedzi, 237 osób)
  • Nganasanie (dawniej: Tawgijczycy, Tawgi-Samojedzi, 834 osoby)
  • Selkupowie (dawniej: Ostiak-Samojedzi, 4249 osób)

Spośród wymarłych narodów samojedzkich najdłużej, do XX w. przetrwali Kamasyńcy (Południowi Samojedzi).

Dawniej nazwa Samojedzi oznaczała zarówno ową grupę narodów, jak i samych tylko Nieńców, będących najliczniejszym i najlepiej znanym (z powodu względnej bliskości geograficznej) ludem z tej grupy. To drugie znaczenie słowa Samojedzi jest obecnie rzadko spotykane.

Rozpowszechnianie Samojedów w XVII wieku (czerwona linia przerywana) i XX wieku (kolor czerwony jednolity).
Rozmieszczenie geograficzne języków rodziny uralskiej:

     języki fińskie

     języki ugryjskie

     języki samojedzkie

     język jukagirski

Etnogeneza

Pochodzenie narodów grupy samojedzkiej nie jest jasne i na ten temat wykształciło się kilka hipotez.

Narody samojedzkie zamieszkiwały znacznie większe niż obecnie obszary, nie tylko na północnej, ale i w południowej Syberii. Ludy południowosyberyjskie (m.in. Kamasyńcy) w wyniku sąsiedztwa ludów tureckich aż do XIX w. podlegały systematycznej turkizacji, w wyniku której zatraciły swe języki i obecnie wchodzą w skład grup narodowościowych pochodzenia tureckiego.

Według najbardziej rozpowszechnionych teorii południowa Syberia była ojczyzną Samojedów i stamtąd rozprzestrzenili się oni w położone bardziej na północ rejony.

Media użyte na tej stronie

Samojede in Winterdress.jpg

A Samojed in his Winterdress

Samojede im Winterkostüm. - Das mantelartige Oberkleid ist aus Renntier mit Fuchs gefüttert. Der Ueberzug ist mit Einsätzen einer Mosaikarbeit aus weissen und grauen Renntierklauen und bunten Lederriemen, geschmückt. Die Stiefeln sind aus Seehund.

Samoyede, en costume d'hiver. Le vêtement du dessus est fait en peaux de rennes, fourré de renard. Sur le dessus se trouvent intercalées des bandes représentant un travail mosaique fait avec des pattes de renne blanc et marron rehaussé de laniéres de cuir coloré.

A Samojed in his winterdress. This mantlelike upper garnment is of reindeer and lined with fox. The cover is adorned with stripes representing a Mosaicwork of white and grey reindeer-legs and coloured thongs. Thee boots are seal.
P253b Group of Yenisei Samoyedes at Sumarokova.jpg
1913 photograph of an encampment of a group of Samoyedic-speaking people. Caption says "Group of Yenisei Samoyedes at Sumarokova".
Samoyedic map XVII-XX.png
Autor: Background map by user:fremantleboy, language map by Minami Himemiya, Licencja: CC BY 2.5
The map of distribution of Samoyedic languages (red) in the XVII century (approximate; hatching) and in the end of XX century (continuous background).
Uralic-Yukaghir.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Distribution of Uralic languages