Samuel Adalberg

Samuel Adalberg
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 czerwca 1867
Warszawa

Data i miejsce śmierci

10 listopada 1939
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz żydowski
w Warszawie

Zawód, zajęcie

historyk, paremiolog, folklorysta, wydawca

Samuel Adalberg (ur. 21 czerwca 1867 w Warszawie, zm. 10 listopada 1939 tamże) – polski historyk żydowskiego pochodzenia, paremiolog, folklorysta i wydawca tekstów staropolskich.

Życiorys

Urodził się 21 czerwca 1867 w Warszawie[1]. Był przedstawicielem zasymilowanej żydowskiej inteligencji warszawskiej. Ukończył gimnazjum w Warszawie. Studiował na kilku wyższych uczelniach w Europie Zachodniej, m.in. filozofię i historię w Berlinie i Paryżu[1]. Następnie pracował jako urzędnik w banku Hipolita Wawelberga, a także jako zarządca jego dóbr. Pracował również w prywatnym biurze statystycznym Jana Gotliba Blocha w celu badania warunków życia Żydów w Polsce i Rosji.

Adalberg zasłynął przede wszystkim jako twórca pierwszego wydanego w Polsce zbioru paremiograficznego, Księgi przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, która ukazywała się w latach 1889–1894 dzięki sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego uzyskanych za pośrednictwem Kasy Mianowskiego. Dzieło to zawierające ponad 3000 przysłów podstawowych i drugie tyle wariantów, było podsumowaniem dorobku czterech stuleci w dziedzinie paremiologii. Dzięki niemu większość materiałów, sięgających nieraz średniowiecza i przeważnie zawartych w niedostępnych rękopisach, stała się własnością powszechną. Poszerzone i na nowo opracowane wznowienie ukazało się w latach 1969–1978 jako czterotomowa Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich (tzw. Nowy Adalberg[2]) pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego. Adalberg przetłumaczył także 580 przysłów żydowskich z kolekcji Ignacego Bernsteina, które opublikował w 1890 roku jako Przysłowia żydowskie w czasopiśmie „Wisła”.

W uznaniu zasług otrzymał członkostwo w Akademii Umiejętności. Stał na czele powołanej przez Hipolita Wawelberga i Szymona Askenazego fundacji pomagającej ubogim studentom żydowskim, działającej przy Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został dyrektorem departamentu do spraw żydowskich przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był też radnym m. st. Warszawy[1].

Na początku II wojny światowej popełnił samobójstwo. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie. Położenie jego grobu nie jest znane[3].

Wybrane publikacje

  • 1887: Słownik przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich
  • 1890: Przysłowia żydowskie
  • 1891: Przysłowia polskie i krytyka
  • 1894: Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich

Przypisy

  1. a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 2. [dostęp 2021-06-27].
  2. przysłowioznawstwo, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-01-24].
  3. Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Samuel Adalberg.jpg
portret Samuela Adalberga z książki "Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (1866-1891)"