Samuel Eilenberg

Samuel Eilenberg
Ilustracja
Samuel Eilenberg (1970)
Data i miejsce urodzenia30 września 1913
Warszawa
Data i miejsce śmierci30 stycznia 1998
Nowy Jork
profesor nauk matematycznych
Alma MaterUniwersytet Warszawski
Doktorat1936
Polska Akademia Nauk
Statusczłonek zagraniczny
UczelniaUniwersytet Warszawski
Uniwersytet Michigan

Samuel Eilenberg (ur. 30 września 1913 w Warszawie, zm. 30 stycznia 1998 w Nowym Jorku) – polski i amerykański matematyk żydowskiego pochodzenia, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej, członek zagraniczny PAN.

Życiorys

W roku akademickim 1930/1931 rozpoczął studia matematyczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 obronił pracę doktorską O zastosowaniach topologicznych odwzorowań na okrąg koła. 12 kwietnia 1939 wypłynął z Gdyni statkiem do Wielkiej Brytanii a następnie do USA, zabierając całe swoje matematyczne archiwum. Eilenberg zrezygnował z obywatelstwa polskiego w 1948 roku i przyjął obywatelstwo USA[1]. Topolog, współtwórca teorii kategorii, algebry homologicznej (z Henrym Cartanem)[2]  i nowoczesnej (aksjomatycznej) topologii algebraicznej (z Normanem Steenrodem)[3][4]. Miał zasadniczy wpływ na rozwój i język matematyki XX wieku. Wniósł wkład do teorii automatów[5]. Był pierwszym i przez dłuższy czas jedynym niefrancuskim uczestnikiem słynnej grupy matematyków, publikującej pod pseudonimem Nicolas Bourbaki. 17 maja 1991 został powołany na członka zagranicznego PAN. W 1996 roku doznał udaru mózgu. Po kolejnym udarze 2 lata później zmarł w Nowym Jorku.

Samuel Eilenberg był również znawcą i kolekcjonerem dzieł sztuki, zwłaszcza dalekowschodnich. O ile w świecie matematyków był znany jako Sammy, to w świecie sztuki był znany jako Profesor.

Razem z Saundersem Mac Lanem pracował nad przestrzeniami topologicznymi[6][7], znanymi obecnie jako przestrzeniami Eilenberga-MacLane’a(ang.)[a][8][9]. Efekty innych jego prac to ścisła definicja homologii singularnej, ciągi spektralne Eilenberga-Moore'a (z Johnem Moore'em), twierdzenie o przeszkodach (metoda), aksjomatyka Eilenberga-Steenroda teorii homologicznych i kohomologicznych (z Normanem Steenrodem), wyniki z topologicznej teorii wymiaru oraz z teorii węzłów.

Laureat Nagrody Wolfa z matematyki (1986)[10]. W 1991 r. został członkiem zagranicznym PAN[11].

Wybrane publikacje

  • Samuel Eilenberg, Tudor Ganea, On the Lusternik-Schnirelmann Category of Abstract Groups, „The Annals of Mathematics”, 65 (3), 1957, s. 517, DOI: 10.2307/1970062, JSTOR: 1970062 (ang.).
  • Samuel Eilenberg, John C. Moore, Limits and spectral sequences, „Topology”, 1 (1), 1962, s. 1–23, DOI: 10.1016/0040-9383(62)90093-9 (ang.).

Uwagi

  1. ↑ Spotykana jest pisownia „Eilenberga-Mac Lane’a”

Przypisy

  1. ↑ Stefan Jackowski, Samuel Eilenberg - wielki matematyk z Warszawy, „Wiadomości Matematyczne”, 50 (1), 2015, s. 21–43, DOI: 10.14708/wm.v50i1.651.
  2. ↑ Henry Cartan, Samuel Eilenberg, Homological Algebra, Princeton University Press, 1956 (Princeton Mathematical Series, vol. 19) (ang.).
  3. ↑ S. Eilenberg, N.E. Steenrod, Axiomatic Approach to Homology Theory, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 31 (4), 1945, s. 117–120, DOI: 10.1073/pnas.31.4.117, PMID: 16578143, PMCID: PMC1078770 (ang.).
  4. ↑ Samuel Eilenberg, Norman E. Steenrod, Foundations of algebraic topology, Princeton University Press, 1952 (ang.).
  5. ↑ Samuel Eilenberg, Automata, Languages and Machines, New York: Academic Press, 1974–1976, ISBN 0-12-234001-9, OCLC 915666 (ang.).
  6. ↑ Samuel Eilenberg, Saunders MacLane, Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces, „The Annals of Mathematics”, 46 (3), 1945, s. 480, DOI: 10.2307/1969165, JSTOR: 1969165 (ang.).
  7. ↑ Samuel Eilenberg, Saunders MacLane, Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces. II, „The Annals of Mathematics”, 51 (3), 1950, s. 514, DOI: 10.2307/1969365, JSTOR: 1969365 (ang.).
  8. ↑ Eilenberg-MacLane space, Encyclopedia of Mathematics [dostęp 2022-03-08] (ang.).
  9. ↑ Eilenberg-Mac Lane space, ncatlab.org [dostęp 2022-03-08] (ang.).
  10. ↑ Samuel Eilenberg. Wolf Prize Laureate in Mathematics 1986, wolffund.org.il [dostęp 2020-03-26] (ang. • hebr.).
  11. ↑ Zmarli Członkowie Akademii, Polska Akademia Nauk [dostęp 2020-03-26].

Linki zewnętrzne

Laureaci Nagrody Wolfa w dziedzinie matematyki
XX wiek
XXI wiek
Laureaci Medalu im. Wacława Sierpińskiego
XX wiek
XXI wiek

Media użyte na tej stronie

Samuel Eilenberg MFO.jpeg
Autor: Konrad Jacobs, Erlangen, Licencja: CC BY-SA 2.0 de
Samuel Eilenberg (1913—1998), mathematician