Samuel Fogelson

Samuel Fogelson
„St. Manert”
Data i miejsce urodzenia

1902
Warszawa

Data śmierci

po 1941

Zawód, zajęcie

matematyk i statystyk, agent

Samuel Fogelson ps. „St. Manert” (ur. 1902 w Warszawie, zm. po 1941) – polski matematyk i statystyk, agent wywiadu sowieckiego.

Życiorys

Samuel Fogelson urodził się w 1902 w Warszawie. Ukończył matematykę na Uniwersytecie Warszawskim, następnie zaś odbył kursy dokształcające w Paryżu i Berlinie. Był także cztery lata starszym asystentem na macierzystym wydziale. W swojej pracy naukowej wydał 40 publikacji z dziedziny matematyki, statystyki i demografii, pełnił funkcję zastępcy kierownika wydziału statystyki ludności w Głównym Urzędzie Statystycznym[1].

Już od czasów młodości przejawiał sympatie lewicowe, jednak odmówiono mu możliwości wstąpienia do Komunistycznej Partii Polski, uznając że więcej korzyści przyniesie wykorzystanie go jako informatora[1] Zarządu Wywiadowczego – wywiadu wojskowego ZSRR[2]. Dzięki swojej pozycji zawodowej zostało mu powierzone dostarczanie sowieckiemu wywiadowi informacji o stanie gospodarki Polski. Dość szybko Fogelson awansował na rezydenta wywiadu sowieckiego i odtąd utrzymywał własną siatkę agentów, wśród nich byli Alfred Jaroszewicz i Włodzimierz Lechowicz[1], którzy przeniknęli do polskiej służby wywiadowczo-kontrwywiadowczej, oraz ppor. Stanisław Paweł Nienałtowski z Samodzielnego Referatu Informacyjnego Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie oraz Henryk Buczyński[2]. W tym okresie złożył oficerowi prowadzącemu podanie o przyjęcie do WKP(b), ale pomimo pozytywnego rozpatrzenia wniosku legitymacji partyjnej mu nie wydano z powodu jego pracy jako agenta wywiadu i związanej z tym konspiracji[1].

Gdy wybuchła II wojna światowa Fogelson przedostał się do sowieckiej strefy okupacyjnej i osiadł w Białymstoku[1], gdzie jeszcze we wrześniu 1939[2] nawiązał kontakt z NKWD. Fogelson upomniał się o członkostwo w partii, ale został uznany za bezpartyjnego. Nie przeszkadzano mu w podjęciu pracy, jednak pomimo swoich zasług nie został obdarzony wysokim stanowiskiem[1]. W grudniu 1939[2] został zatrudniony jako ekonomista w miejskim urzędzie, gdzie zajmował się planowaniem rozwoju gospodarki miejskiej w Białymstoku. Było to stanowisko mało eksponowane i pozbawione realnego znaczenia. Fogelson skarżył się, że nie ma nim żadnej pracy do wykonywania[1].

W 1940 Fogelson złożył na ręce sekretarza Białostockiego Obwodowego Komitetu WKP(b) życiorys oraz wniosek o zezwolenie na wyjazd do Moskwy celem kontynuowania kariery zawodowej. Życiorys był pozbawiony informacji o współpracy z wywiadem. Podanie zostało odesłane do Mińska, a komisarz edukacji Białoruskiej SRR uznał, że Fogelson nie może być wykorzystywany w szkolnictwie wyższym[1].

Chłodny stosunek władz partyjnych do Fogelsona wynikał z przeprowadzonej w latach 1938–1939 czystki w służbach specjalnych oraz likwidacji Komunistycznej Partii Polski[1]. W czystce tej zginęło wielu jego bezpośrednich przełożonych i współpracowników z sowieckiego wywiadu[2]. Fogelson był także izolowany towarzysko przez współpracowników, uznawany był za osobę niegodną zaufania ze względu na swoje wieloletnie zamieszkanie poza granicami ZSRR[1].

Dalsze losy Fogelsona nie są znane. Możliwe, że zginął tuż po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, nie zdoławszy wydostać się z Białegostoku. Pewne jest, że wojny nie przeżył[2].

Ważniejsze prace[3]

  • „Matematyczna teoria ludności” (1932)
  • „Miary koncentracji i ich zastosowanie” (1933)
  • „O interpretacji i zastosowalności miar korelacji” (1934)
  • „Z badań nad demografią Polesia i Wołynia” (1938)

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j Andrzej Poczobut: Żywot agenta sowieckiego (pol.). 2011-03-10. [dostęp 2014-01-29].
  2. ↑ a b c d e f Andrzej Poczobut. Siatka statystyka. „Ale historia”. 40/2013 (90), s. 8−9, 2013-10-04. Agora SA (pol.). 
  3. ↑ Czesław Domański: Zasłużeni statystycy dla nauki (pol.). Główny Urząd Statystyczny. s. 14. [dostęp 2014-01-29].

Linki zewnętrzne