Samuel Fränkel

Samuel Fränkel

שמואל פרנקל

Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1801 Biała
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1881 Prudnik
Miejsce spoczynku	Cmentarz żydowski w Prudniku
Zawód, zajęcie	przemysłowiec
Wyznanie	judaizm
Rodzice	Abraham Isaak Fränkel, Chandel Fränkel
Małżeństwo	Ester Polke
Dzieci	Zwi, Menachem, Jehuda, Akiba, Dorothea, Cäcilie, Josef, Jenny, Abraham, Albert, Auguste, Rosalie, Emanuel, Hermann

Samuel Fränkel (hebr. ‏שמואל פרנקל‎; ur. 22 listopada 1801 w Białej, zm. 28 lipca 1881^[1] w Prudniku) – niemiecki przemysłowiec, założyciel tkalni lnu i adamaszku (późniejszy „Frotex”) w Prudniku.

Życiorys

Popiersie Samuela Fränkla

Rodzina

Pochodził z żydowskiej rodziny kupieckiej. Był synem Abrahama Isaaka Fränkla (1750–1835) i jego drugiej żony Chandel Fränkel (1773–1866)^[2]. W 1824 Samuel poślubił Esterę Polke (1802–1879), córkę Löbela Polkego i Berachy Adler^[3]. W małżeństwie tym urodziło się czternaścioro dzieci (jedenaścioro przeżyło wiek dziecięcy): Zwi, Menachem, Jehuda (1825–1858), Akiba (1826–1834), Dorothea (1829–1904), Cäcilie (1830–1916), Josef (1831–1864) Jenny (1833–1892), Abraham (1835–1904), Albert (1837–1909), Auguste (1838–1919), Rosalie (1840–1913), Emanuel (1842–1920) i Hermann (1844–1901).

Kariera

Zakłady Fränkla (1864)

W roku 1827 Samuel Fränkel wraz z rodziną przeniósł się z Białej do Prudnika^[4]. Po zamieszkaniu w Prudniku założył sklep w wynajmowanej kamienicy na Rynku, w którym sprzedawał między innymi tkaniny wytwarzane w lokalnych warsztatach, materiały lniane, parasole, porcelanę i zabawki. Dopiero w 1839 kupił budynek od Barbary Pulzner za 3090 talarów^[3].

W 1845 roku Fränkel założył fabrykę tkanin lnianych tuż nad brzegiem rzeki Prudnik przy ulicy Nyskiej (daw. Neisserstrasse)^[5]. W 1847 przejął konkurencyjną, bankrutującą fabrykę Augusta Thilla^[6]. Zakład Fränkla bardzo szybko stał się jednym z największych zakładów tekstylnych nie tylko na Śląsku i w Niemczech, ale również w Europie. Otworzył kilka filii (między innymi w Berlinie, Augsburgu, Głuchołazach, Kietrzu i Korfantowie^[7]), by w końcu stać się jednym z największych producentów lnu na świecie^[8].

Został przewodniczącym prudnickiej gminy żydowskiej po jej utworzeniu w 1854^[3].

W grudniu 1864 roku zmieniono formę organizacyjną firmy Fränkla, która odtąd aż do 1934 widniała w rejestrze handlowym jako Die Offene Handelsgesellschaft S. Fränkel (Otwarta Spółka Handlowa S. Fränkel). Tworzyli ją Samuel Fränkel, jego syn Albert oraz mąż jego córki Augusty – Josef Pinkus^[6].

3 maja 1877 Fränkel dokonał poświęcenia ufundowanej przez siebie synagogi w Prudniku (spalona w 1938 podczas nocy kryształowej)^[9].

Często organizował odczyty poezji oraz kameralne koncerty znanych na świecie pianistów (m.in. Wilhelma Backhausa i Waltera Giesekinga)^[8].

Śmierć

Grobowiec Samuela Fränkla i jego żony Esther

Fränkel zmarł 28 lipca 1881. Został pochowany na cmentarzu żydowskim w Prudniku przy ul. Kolejowej^[10]. Na mocy jego testamentu przekazano 900 marek prudnickim szpitalom, 2100 klasztorowi bonifratrów na zakup nowych łóżek do przyklasztornej lecznicy i 15000 marek prudnickiemu magistratowi, z czego co roku 11 listopada i 11 grudnia wydawano na węgiel, który rozdawano potrzebującym mieszkańcom miasta^[3]. Właścicielem fabryki został jego zięć Josef Pinkus^[7], a następnie jego wnuk Max Pinkus. Przedsiębiorstwo istniało do 2011 jako Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex”^[11].

Upamiętnienie

Platan klonolistny „Samuel” w Prudniku

28 listopada 1901 w prudnickiej synagodze został odśpiewany „Hymn z okazji 100. urodzin niezapomnianego, tajnego radcy pana Samuela Fränkla”. Został zagrany ponownie 5 grudnia 2019 przez zespół skrzypcowy uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. Karola Szymanowskiego w Prudniku^[12] w ramach promocji polsko-czeskich publikacji Marcina Husaka pt. „Fränklowie i Pinkusowie – ocalałe dziedzictwo” oraz Michala Vychlidala pt. „Flemmichowie i Schielowie – tekstylne dziedzictwo”^[13].

18 czerwca 2016 jego imieniem nazwano platan klonolistny znajdujący się przy dawnej portierni „Frotexu”^[14][15].

28 maja 2020 z inicjatywy burmistrza Prudnika Grzegorza Zawiślaka imię Samuela Fränkla otrzymała nowo powstała ulica łącząca Jasionowe Wzgórze z ul. Powstańców Śląskich^[16]

Przypisy