Samuel Roth (geolog)

Samuel Roth (1851-1889)

Samuel Roth (węg. poprawnie Roth lub błędnie Róth; ur. 18 grudnia 1851 r. w Wierzbowie na Spiszu – zm. 17 listopada 1889 r. w Lewoczy) – spiskoniemiecki pedagog, geolog, speleolog, działacz turystyczny.

Życiorys

Pochodził z niezamożnej rodziny. Do liceum uczęszczał w Kieżmarku. Po ukończeniu szkoły z doskonałymi wynikami marzeniem jego rodziny było, by podjął studia teologiczne. On jednak w 1871 r. zdecydował się na studia przyrodnicze[1], które odbył w Budapeszcie. Po uzyskaniu w 1874 r. doktoratu był profesorem gimnazjalnym w Lewoczy, zaś od 1887 dyrektorem tamtejszego gimnazjum. Był świetnym pedagogiem, autorem licznych prac i artykułów o tematyce pedagogicznej oraz podręczników szkolnych z zakresu botaniki, zoologii i mineralogii. Dla swych uczniów urządzał często wycieczki, m.in. w Tatry. Prowadził badania naukowe w dziedzinie geologii, glacjologii, limnologii i speleologii Tatr i ich otoczenia. Był czynny głównie na Spiszu. Ogłosił liczne prace naukowe po węgiersku i niemiecku, np. o trachitach Gór Zemplińskich, o granitach tatrzańskich, o relacjach hydrologiczno-geologicznych Braniska[1], o dawnych lodowcach tatrzańskich, o powstaniu dolin i jezior tatrzańskich. Był jednym z pierwszych badaczy jaskiń na terenie ówczesnych Węgier, zwłaszcza na Spiszu i w Tatrach (opisał m.in. jaskinie Tatr Bielskich i Doliny Jaworowej). W oparciu o badania szeregu jaskiń w Tatrach, Pieninach (jaskinia Aksamitka, 1879) i tzw. Krasie Rużyńskim (Veľká Ružínska jaskyňa, 1879)[2] wykazał ich zasiedlenie przez ludzi od okresu paleolitu i dziś uznawany jest za pioniera słowackiej speleoarcheologii. Pisywał również na tematy związane z turystyką tatrzańską oraz publikował popularne artykuły o przyrodzie Tatr (o świstaku, o szarotce i kosodrzewinie itd.). Niektóre prace naukowe Rotha omawiano, streszczano lub nawet tłumaczono w ówczesnych polskich wydawnictwach, jak lwowski "Kosmos" i warszawski "Wszechświat".

Roth był jednym z najbardziej czynnych działaczy Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego (MKE), od 1877 r. członkiem jego zarządu, zaś od roku 1884 (tj. rezygnacji Antona Dollera[1]) aż do swojej śmierci urzędującym wiceprezesem. Dzięki swojej solidnej wiedzy i działalności publicystycznej, którą rozpoczął wcześniej, w 1879 r. został także członkiem komitetu redakcyjnego roczników Towarzystwa[1]. W 1881 r. Roth został wybrany na przewodniczącego komitetu muzealnego[1], który doprowadził do powstania Muzeum Karpackiego w Popradzie.

Zmarł nagle mając zaledwie 38 lat. Pochowany został w Lewoczy. W niemieckim i węgierskim nazewnictwie Tatr uczczono go przez nadanie jego nazwiska Zadniemu Gierlachowi (niem. Samuel Roth Spitze, węg. Roth Sámuel-csúcs), jednak nazwy te się nie utrzymały.

Niektóre publikacje

  • Die Granite der Hohen Tátra ("Jahrbuch des UKV" 3, 1876);
  • Jegyzetek a Magas-Tátrából ("Földtani Közlöny" 8, 1878);
  • Turmalinfels im Felker Thal ("Jahrbuch des UKV" 9, 1882);
  • A Magas-Tátra déli oldalának hajdani jégárairól ("Földtani Közlöny" 15, 1885, nr 1 i 2);
  • A Magas-Tátra északi oldalának hajdani jégárai (("Földtani Közlöny" 18, 1888);
  • Ueber Thal- und Seebildung in der Hohen Tátra ("Jahrbuch des UKV" 5, 1878);
  • Magas Tatrai tavak ("Földrajzi Közlemények" 15, 1887, nr 9 i 10);
  • Die Höhlen der Hohen Tátra und Umgebung ("Jahrbuch des UKV" 9, 1882).

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Dr. Samuel Roth (1851-1889), w: "Jahrbuch des Ungarischen Karpathen-Vereines" XVII. Jahrgang, Igló 1890
  2. ↑ Rotes Braňo: Zakladateľ speleoarcheológie, w: „Krásy Slovenska” R. LXIX, nr 3-4/92, s. 44

Bibliografia

  • Radwańska-Paryska Zofia, Paryski Witold Henryk: Roth Samuel, w: „Wielka Encyklopedia Tatrzańska”, Wydawnictwo Górskie, Poronin 1995, s. 1033, ISBN 83-7104-008-3.

Media użyte na tej stronie

Róth Samu.jpg
Samu Róth.