Sanatorium w Smukale

Sanatorium w Smukale
Data założenia	1904
Data likwidacji	2000
Typ szpitala	pulmonologiczny
Państwo	Polska
Adres	ul. Meysnera 9; 85-472 Bydgoszcz
	Położenie na mapie Bydgoszczy Sanatorium w Smukale
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sanatorium w Smukale
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Sanatorium w Smukale
	53°11′08,45″N 17°56′54,20″E/53,185680 17,948390
	Strona internetowa

Autobus MZK Bydgoszcz linii 58 dojeżdżający do sanatorium

Sanatorium w Smukale – sanatorium dla płucnochorych położone w Smukale (peryferyjne osiedle w Bydgoszczy, położone wśród borów sosnowych), w latach 1904–2000 placówka samodzielna, następnie w strukturach Kujawsko-Pomorskiego Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy.

Fotografie oraz notka o Sanatorium z 1927 roku.

Charakterystyka

Sanatorium jest częścią Kujawsko-Pomorskiego Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy. W zabytkowych obiektach z 1904 r. umieszczone są oddziały: Leczenia Gruźlicy i Chorób Płuc, Rehabilitacji i Rehabilitacji Oddechowej.

W oddziałach nie są prowadzone zabiegi ambulatoryjne. Przyjmowane są osoby cierpiące na przewlekłą chorobę płuc, zapalenie oskrzeli, astmę oskrzelową, raka płuc, gruźlicę oraz pacjenci po zabiegach operacyjnych^[1].

Historia

Decyzja o budowie sanatorium przeciwgruźliczego dla kobiet w Smukale koło Bydgoszczy zapadła 24 maja 1901 roku na zebraniu Stowarzyszenia do Walki z Gruźlicą jako Chorobą Społeczną Prowincji Poznańskiej^[2]. Jako teren pod budowę sanatorium wybrano 80-letni bór sosnowy w pobliżu przystanku bydgoskiej kolejki powiatowej, około 7 km od Bydgoszczy. Wykonanie projektu powierzono miejskiemu radcy budowlanemu Carlowi Meyerowi^[3]. Projekt składał się z dwukondygnacyjnego budynku głównego wraz z leżakownią i mniejszego budynku gospodarczego wraz z mieszkaniem dla dozorcy. Prace budowlane wykonano w latach 1903–1904. Była to druga placówka tego typu w Prowincji Poznańskiej obok pawilonowego sanatorium w Kowanówku koło Obornik Wielkopolskich (Puszcza Notecka), przeznaczonego dla mężczyzn (1903)^[a]. Obiekt wzniesiono według specjalnych założeń, wypracowanych dla tego typu obiektów (lokalizacja, rozmieszczenie obiektów, zalecenia krajobrazowe, dojazd koleją, zalesienie, dostęp do czystej wody itd.)^[2].

Sanatorium rozpoczęło działalność 20 października 1904 roku, lecz oficjalne otwarcie miało miejsce 6 czerwca 1905 roku. Z tej okazji telegram przysłał cesarz Wilhelm II, a miejski radca budowlany Carl Meyer został odznaczony Orderem Orła Czerwonego IV klasy^[2]. W lutym 1906 roku podjęto decyzję o rozbudowie kompleksu z 80 do 120 łóżek. W 1907 r. wzniesiono nowy budynek po wschodniej stronie budynku głównego, połączony z głównym kompleksem^[4]. W 1908 roku zasadzono w otoczeniu 5 tys. drzew, w tym wiązy, topole, lipy, brzozy i robinie akacjowe oraz zbudowano willę dla dyrektora zakładu^[2].

16 października 1913 roku otwarto sanatorium dziecięce imienia Berthy Amelii – matki fundatorki (niem. Kinderheilstatte der Bertha Amelie-Stiftung), wchodzące w skład zespołu leczniczego w Smukale^[2]. Autorem projektu był architekt Julius Knüpfer z Berlina, a całość nadzorował Carl Meyer. W 1914 roku sanatorium mogło pomieścić 200 pacjentów i przyjmowało osoby bez różnicy płci i wieku^[2]. Chorzy przybywali z całego terytorium zaboru pruskiego, najwięcej z rejencji poznańskiej i bydgoskiej^[5].

W roku 1920 sanatorium przejęły władze polskie, przekazując je Towarzystwu ku Zwalczaniu Gruźlicy z siedzibą w Poznaniu. Pierwszym dyrektorem został dr Franciszek Czajkowski, a od 1926 roku – dr Stanisław Meysner^[6]. Wprowadził on nowe metody zapobiegawczego leczenia gruźlicy płuc zapadową odmą opłucnową i otrzewnową^[5]. W latach 30. XX wieku w sanatorium funkcjonowały dwa oddziały: w gmachu głównym duży oddział dla ciężej chorych z pododdziałem chirurgicznym, na 139 łóżek oraz drugi w pawilonie dla lżej chorych, na 41 łóżek. Sanatorium w tym czasie uchodziło za jedno z najlepszych w kraju^[5]. Pracowało w nim wielu znanych ftyzjatrów, między innymi dr Władysław Baranowski, późniejszy długoletni dyrektor Szpitala Płucnochorych w Bydgoszczy^[5].

W czasie II wojny światowej sanatorium pełniło tę samą funkcję, nie było jednak dostępne dla Polaków^[1]. Po wojnie wprowadzono nowsze metody leczenia gruźlicy z zastosowaniem masowych szczepień. Na stanowisko dyrektora wrócił dr Meysner. W 1948 roku lecznica dysponowała 165 łóżkami i zatrudniała 60 pracowników^[1]. W 1949 roku placówka została upaństwowiona, zmieniając nazwę na Sanatorium Przeciwgruźlicze im. Henryka Dobrzyckiego^[4]. W tym czasie była pokazowym obiektem służby zdrowia województwa bydgoskiego, często odwiedzanym przez wysokich przedstawicieli administracji państwowej. W 1975 roku weszła w skład Przeciwgruźliczego Specjalistycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Bydgoszczy^[4].

Rozwój nowoczesnej farmakoterapii gruźlicy w okresie powojennym zmniejszył znaczenie leczenia klimatycznego^[5]. W zamian wprowadzono zabiegi torakochirurgiczne i rehabilitację^[1]. W latach 90. XX w. zmieniono funkcje dawnych pawilonów leczniczych, rozbudowano pomieszczenia gospodarcze oraz pobudowano mieszkania dla pielęgniarek^[1].

W XXI wieku, wraz z reorganizacją służby zdrowia, nastąpiła zmiana funkcji obiektów sanatoryjnych. Sanatorium włączono w struktury Kujawsko-Pomorskiego Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy. W gmachu głównym sanatorium zlokalizowano dwa oddziały: rehabilitacji oraz leczenia gruźlicy i chorób płuc, a pawilon kobiecy zaadaptowano na 40-łóżkowy oddział leczenia gruźlicy płuc^[1].

Zespół obiektów został wpisany do rejestru zabytków, po czym przeprowadzono pod nadzorem konserwatora remont budynków. Dla potrzeb terapii zakupiono nowoczesny sprzęt rehabilitacyjny^[1].

Nazwy

1905 – Sanatorium dla Piersiowo Chorych Kobiet im. księżniczki Cecylii w Smukale koło Bydgoszczy (niem. Kronprinzessin Cecilie Frauenheilstätte Mühltahl bei Bromberg)
1906–1920 – Sanatorium dla Piersiowo Chorych im. księżniczki Cecylii w Smukale (niem. Die Kronprinzessin Cecilie – Lungenheilstätte in Mühlthal)
1920–1929 – Krajowa Lecznica dla Piersiowo Chorych w Smukale
1929–1945 – Wojewódzkie Sanatorium dla Piersiowo Chorych w Smukale pod Bydgoszczą
1945–1949 – Sanatorium Przeciwgruźlicze Samorządu Województwa Pomorskiego w Smukale
1949–2000 – Sanatorium Przeciwgruźlicze im. Henryka Dobrzyckiego
od 2000 – Kujawsko-Pomorskie Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy – jednostka w Smukale

Architektura

Kompleks wzniesiono w stylu eklektycznym z elementami neogotyckimi i formami rustykalnymi^[2]. Obiekty wyróżniają się masywną bryłą, przykrytą wysokim dachem, z podkreśloną częścią środkową oraz skrzydłami, krytymi osobnymi dachami naczółkowymi. Strefy ostatniej kondygnacji wzniesiono w konstrukcji szachulcowej, skontrastowanej z dolnymi partiami. Bryła budynku wzbogacona jest wykuszami i ryzalitami. Charakterystycznym elementem są rzędy werand i balkonów oraz leżakownie. Pokoje dla chorych: sypialnie i świetlice, ulokowane zostały od południowej strony budynku^[2].

Wzniesione w 1913 roku sanatorium dla dzieci prezentuje formy eklektyczne i modernistyczne z elementami nawiązującymi do klasycyzmu^[2].

Galeria

Zobacz też

Uwagi

↑ kolejnym był zakład dla dzieci imienia księcia Wilhelma w Inowrocławiu, otwarty w 1906 roku, gdzie jednak ograniczono się tylko do postawienia tymczasowych baraków

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Rasnak Magdalena: Sanatorium w Smukale [w:] Kalendarz Bydgoski 2009
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Bręczewska-Kulesza Daria: Historia i architektura sanatorium dla płucnochorych w bydgoskiej Smukale [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 6. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2001
↑ Bogna Derkowska-Kostkowska: Miejscy radcy budowlani w Bydgoszczy w latach 1871–1912. [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu. zeszyt 12. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy 2007. ISSN 1427-5465
↑ ^a ^b ^c Encyklopedia Bydgoszczy, t. 5. Medycyna. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. ISBN 978-83-926423-3-6, s. 120
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Korpalska Walentyna: Sanatorium Przeciwgruźlicze w Smukale kolo Bydgoszczy. Z dziejów walki z gruźlicą na przełomie XIX i XX w. [w:] Kronika Bydgoska XXVI
↑ Boguszyński Mieczysław: Od warsztatu balwierskiego do szpitala klinicznego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-926423-0-5

[4] ym był zakład dla dzieci imienia księcia Wilhelma w Inowrocławiu, otwarty w 1906 roku, gdzie jednak ograniczono się tylko do postawienia tymczasowych baraków

[Kalbyd-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Rasnak Magdalena: Sanatorium w Smukale [w:] Kalendarz Bydgoski 2009

[MDDKISBR-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Bręczewska-Kulesza Daria: Historia i architektura sanatorium dla płucnochorych w bydgoskiej Smukale [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 6. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2001

[3] Bogna Derkowska-Kostkowska: Miejscy radcy budowlani w Bydgoszczy w latach 1871–1912. [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu. zeszyt 12. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy 2007. ISSN 1427-5465

[Sanat-5] Encyklopedia Bydgoszczy, t. 5. Medycyna. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. ISBN 978-83-926423-3-6, s. 120

[Krobyd-6] Korpalska Walentyna: Sanatorium Przeciwgruźlicze w Smukale kolo Bydgoszczy. Z dziejów walki z gruźlicą na przełomie XIX i XX w. [w:] Kronika Bydgoska XXVI

[SanatSmu-7] Boguszyński Mieczysław: Od warsztatu balwierskiego do szpitala klinicznego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-926423-0-5

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne