Sandal Castle

Sandal Castle

nr rej. 1366010
Ruiny barbakanu i wały Sandal Castle
Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Anglia
Miejscowość	Wakefield
Typ budynku	zamek
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	XII wiek
Zniszczono	1645
Położenie na mapie West Yorkshire Contains Ordnance Survey data © Crown copyright and database right, CC BY-SA 3.0 Sandal Castle
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sandal Castle
Położenie na mapie Anglii Sandal Castle
53°39′32″N 1°29′28″W/53,658889 -1,491111

Pozostałości ściany zabudowań zamku

Sandal Castle – zrujnowany średniowieczny zamek w Sandal Magna, dzielnicy miasta Wakefield w West Yorkshire, nad rzeką Calder. Był miejscem, w którym William Szekspir umieścił wstępne sceny jednej ze swych sztuk; zamek znalazł się też w anglojęzycznej dziecięcej rymowance.

Historia

Warenne'owie

William de Warenne, 2. earl Surrey (1081–1138) otrzymał posiadłość Sandal w roku 1107^[1]. Była to budowla drewniana. Hrabia stanął po stronie Roberta Krótkoudego przeciwko Henrykowi I, za co został skazany na dwuletnią banicję. Odzyskał Wakefield w okresie późniejszym. William de Warenne, 3. earl Surrey (1119–1148) niewiele czasu spędził na zamku Sandal, odpowiedział bowiem na wezwanie na wyprawę krzyżową i uczestniczył w II krucjacie. Miał tylko jedną córkę Isabel (1137–1199), którą wydał za Williama z Blois (syna króla Stefana), który został 4. earlem. Gdy zmarł bezdzietnie w roku 1159, Isabel poślubiła w roku 1164 Hamelina (1129–1202). Przypuszcza się^[2], że to właśnie on wzniósł wczesne normandzkie kamienne fortyfikacje w Conisbrough i zaczął wymieniać drewniane umocnienia zamku Sandal na kamienne.

William de Warenne, 5. earl Surrey (1166–1240) poślubił w roku 1225 Maud Marshal. Był lojalny wobec swego kuzyna, króla Jana i jego nazwisko, jako jednego z czterech możnowładców, znajduje się w zapisie Magna Carta. W 1216 roku zaczął popierać Henryka III. Od jego śmierci w roku 1240 wdowa po nim zawiadywała dobrami w Wakefield aż do czasu gdy osiągnął wiek męski (1252) ich syn John de Warenne, 6, earl Surrey (1231–1304). John pojął za żonę Alice de Lusignan w 1247 roku^[3]. W roku 1296 został mianowany przez Edwarda I strażnikiem pogranicza, a w 1298 wziął udział w zwycięskiej bitwie ze Szkotami pod Falkirk.

William de Warrene (1256–1286) zginął podczas turnieju rycerskiego w. Syn jego John de Warenne, 7. earl Surrey (1286–1347) przyszedł na świat w roku śmierci ojca. John poślubił Joan de Bar, ale żył w cudzołóstwie z Maud de Nereford z wioski w pobliżu Castle Acre w Norfolk^[3]. Zmarł w roku 1347; prawdopodobnie padł ofiarą czarnej śmierci. Jego synowie John i Thomas wstąpili do Rycerskiego Zakonu Szpitalników w Ziemi Świętej, gdzie zginęli. Wkrótce także zmarła ich matka, a posiadłość została przejęta przez króla Edwarda III^[4].

Warenne'owie posiadali zamki w Lewes i Reigate w hrabstwie Sussex, Castle Acre w Norfolk and Conisbrough w Yorkshire.

Książęta Yorku

W roku 1347 Edward III nadał zamek Sandal swemu piątemu synowi Edmundowi z Langley, który miał wówczas sześć lat. Jego starszy brat Jan z Gandawy otrzymał zamki w Pontefract i Knaresborough, Edmund otrzymał również zamek Wark w pobliżu Coldstream w hrabstwie Scottish Borders, a w roku 1377 Fotheringhay w Northamptonshire, który to zamek miał stać się jego domem. Przez następne 75 lat rodzina nieczęsto gościła w Sandal, zostawiając opiekę nad zamkiem podwładnym. W 1385 roku Edmund został księciem Yorku, co było nagrodą za wsparcie udzielone Ryszardowi II. Następcą był jego syn, również Edmund, który wojował w Irlandii, a zginął w bitwie pod Azincourt w 1415 roku. Po nim panem zamku był Ryszard Plantagenet, 3. książę Yorku^[5].

Bitwa pod Wakefield

Na początku 1460 roku, w czasie wojny Dwóch Róż, Ryszard Plantagenet postanowił zawładnąć koroną Anglii. Początkowo traktowano do niechętnie, ale tzw. Akt Zgody − powstały w październiku 1460 roku − czynił go następcą tronu i dawał mu tytuł lorda protektora. W grudniu Ryszard przybył do Sandal Castle, gdzie zamierzał umocnić swą pozycję i policzyć zwolenników Lancastrów. Stał na czele 3-8-tysięcznej armii, ale 30 grudnia, w bitwie pod Wakefield, stanął wobec przeważających sił armii królowej Margaret, która nadciągnęła z pobliskiego Pontefract. Ryszard poniósł klęskę i zginął (wraz ze swym młodszym synem, Edmundem), lecz dwa miesiące później starszy syn Ryszarda, Edward, został królem.

Ryszard III

Po raz ostatni zamek poczuł dotknięcie królewskiej ręki w 1483 roku, kiedy to ósmy syn Ryszarda (i jego dwunaste dziecko), Ryszard III, postanowił uczynić z niego swą wysuniętą na północ bazę i nakazał dokonanie pewnych napraw. Nie na wiele się to zdało, bowiem Ryszard został zabity w bitwie pod Bosworth w dwa lata później. Od tego czasu zamek był coraz bardziej zaniedbywany, a po zbudowaniu więzienia w Wakefield w latach dziewięćdziesiątych XVI wieku zaczął z wolna popadać w ruinę.

Wojna domowa

W czasie wojny domowej w Anglii Sandal Castle znajdował się w rękach rojalistów, ale jego kiepski stan nie zezwalał na wykorzystanie w pierwszym okresie walk. Niemniej w roku 1645 był trzykrotnie oblegany przez siły parlamentu. Butler odnotował:

Po otrzymaniu zapewnienia, że mogą swobodnie odejść do Welbeck House na północy Nottinghamshire, (rojaliści) poddali zamek o godzinie dziesiątej 1 października 1645 roku. Garnizon składał się z 10 oficerów i 90 żołnierzy, przy czym dwóch określono mianem „starszych”, co mogło oznaczać, że byli zawodowymi wojskowymi, ale nie podoficerami. Poddając się oddali 100 muszkietów, 50 pik, 20 halabard, 150 sztuk broni siecznej i dwie baryłki prochu: żadnych dział nie wymieniono. Na skutek tej kapitulacji w rękach rojalistów w Yorkshire zostały jedynie zamki w Bolton i Skipton, ale Sandal „stawił najbardziej zacięty opór ze wszystkich trzech zamków”, a jego zdobycie wywołało wielką radość w szeregach wojsk parlamentu^[6].

Pod koniec oblężenia zamek zmienił się w zasadzie w ruinę. W rok później parlament zdecydował, że nie będzie odbudowywany.

Sandal Castle w literaturze

William Szekspir umieścił tu pierwsze sceny sztuki historycznej Henryk VI, część 3 (akt 1, scena 2), opowiadającej o wojnie Dwóch Róż.

Z kolei bitwa pod Wakefield była zaczynem do powstania dziecięcej rymowanki „The Grand Old Duke of York”, która miała ułatwić zapamiętanie barw tęczy.

Przypisy

Bibliografia

• Reginald Allen Brown: Allen Brown's English Castles. Woodbridge: The Boydell Press, 1976. ISBN 1-8438-3069-8.
• Richard Bell: Sandal Castle. Willow Island Editions, 2008. ISBN 978-1-9024-6705-4.
• Lawrence Butler: Sandal Castle, Wakefield. Wakefield Historical Publications, 1991. ISBN 0-90186-9317-7.
• J.W. Walker: Wakefield its History and People Vol.1&2. S.R.Publishers, 1966.

Linki zewnętrzne

• Sources for Sandal Castle
• Visitor information