Sankcja pragmatyczna

Sankcja pragmatyczna (łac. sanctio pragmatica) – dekret monarchy, ustanawiający prawa o istotnym charakterze. Choć w historii wydano wiele takich aktów, najbardziej znana jest sankcja pragmatyczna z 1713 (często sformułowanie to jest używane w odniesieniu do tego aktu bez żadnego wyróżnika).

Sankcja pragmatyczna (1438)

We Francji, uchwała Kościoła na synodzie w Bourges, przyjęta przez sąd (zwany "parlamentem") i króla Karola VII jako obowiązujące prawo.

Ustalenia:

  • król miał prawo mianować urzędników kościelnych;
  • sankcja znosiła prawo apelacji dostojników kościelnych do Rzymu.

W efekcie sankcji pragmatycznej król został praktycznym zwierzchnikiem Kościoła katolickiego we Francji.

Zobacz: gallikanizm

Sankcja pragmatyczna (1713)

Sankcja pragmatyczna z 1713 roku

Edykt cesarza Karola VI z 19 kwietnia 1713 r., w którym ogłoszono, że posiadłości Habsburgów będą niepodzielne oraz mogą być dziedziczone przez kobiety. Sankcja pragmatyczna nie dotyczyła tytułu cesarza (był to tytuł obieralny i żaden edykt nie miał tu mocy), a jedynie tytułu arcyksięcia Austrii.

Wprowadzenie

Pod koniec XVII wieku głową rodu Habsburgów był bezdzietny król Hiszpanii, Karol II. O sukcesję po jego śmierci kłóciło się wielu kandydatów.

W 1701 r. wybuchła wojna o sukcesję hiszpańską, która zakończyła się dopiero w 1713 r. 12 września 1703 r. cesarz Leopold podpisał pakt o sukcesji, w którym ogłosił, że kobiety mogą dziedziczyć tron tylko wtedy, gdy wygasną wszystkie męskie linie Habsburgów. Była to próba uporządkowania spraw rodu i uniknięcia podobnych konfliktów w przyszłości.

Po śmierci Leopolda (1705), tron objął jego syn, Józef I, który zostawił jedynie dwie córki (zmarł w 1711 r.). Cesarzem został jego brat, Karol VI.

19 września 1713 r. wydał on akt, sankcję pragmatyczną, w którym anulował akt ojca z 1703 r. i ustalił, że jego córki będą miały pierwszeństwo przed córkami brata.

Sankcja pragmatyczna została przyjęta przez stany całej Austrii oraz uznana przez większość państw europejskich:

Skutki

Po śmierci Karola VI (1740 r.) zgodnie z ustaleniami sankcji pragmatycznej tron mogła objąć jego córka, Maria Teresa. Odmowa uznania sukcesji przez Bawarię doprowadziła jednak do kryzysu. Elektor bawarski Karol Albert zażądał tronu dla siebie, poparty przez Francję, Prusy i Saksonię. Cesarzem został monarcha bawarski, jako Karol VII. Wybuchła wojna o sukcesję austriacką.

Austria została wsparta przez Wielką Brytanię, Holandię i Sardynię, zdołała zawrzeć separatystyczny pokój z Prusami, a następnie zająć Bawarię. W 1745 r. zmarł Karol VII, Bawaria zrzekła się roszczeń i zawarto pokój. W tym samym roku cesarzem został wybrany mąż Marii Teresy, wielki książę Toskanii, Franciszek Stefan.

Przypisy

  1. ↑ Mieczysław Skibiński Europa a Polska w dobie wojny o sukcesyę austryacką w latach 1740-1745 Kraków 1913 t.1, s. 148

Zobacz też

  • Traktat warszawski 1745

Literatura/Źródła

  • Brauneder, Wilhelm: Die Pragmatische Sanktion als Grundgesetz der Monarchia Austriaca von 1713 bis 1918, in: Brauneder, Wilhelm: Studien I: Entwicklung des Öffentlichen Rechts, Frankfurt 1994, 85 ff.
  • Lentze, Hans: Die Pragmatische Sanktion und das Werden des österreichischen Staates, w: Der Donauraum 9 (1964) 3 ff.
  • Turba, Gustav: (Hrsg.): Die pragmatische Sanktion. Authentische Texte samt Erläuterungen und Übersetzungen, Wien 1913 (Quellentexte).
  • Turba, Gustav: Geschichte des Thronfolgerechtes in allen habsburgischen Ländern bis zur pragmatischen Sanktion Kaiser Karls VI. 1156 bis 1732, Wien, Leipzig 1903.
  • Turba, Gustav: Die Grundlagen der pragmatischen Sanktion, 2 Bde.: I. Ungarn, II. Die Hausgesetze, (Wiener staatswissenschaftliche Studien 10,2 u. 11.1), Wien 1911 und 1912.
  • Winkler, Arnold: Die Grundlage der Habsburger Monarchie. Studien über Gesamtstaatsidee, Pragmatische Sanktion und Nationalitätenfrage im Majorat Österreich, Leipzig, Wien 1915.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pragmatica Sanc.jpg
Charles VI ratifies the articles of the Bratislava diet. Vienna, June 19, 1723