Sanocka Fabryka Akumulatorów

Sanocka Fabryka Akumulatorów
Ilustracja
Państwo

 II Rzeczpospolita

Adres

ul. Władysława Reymonta 9, Sanok

Data założenia

23 kwietnia 1936

Forma prawna

spółka akcyjna

Dyrektor

Oskar Schmidt

Numer rejestru

B. IV. 99/S

brak współrzędnych

Sanocka Fabryka Akumulatorów S.A. – zakłady przemysłowe w Sanoku.

Montownia w SFA (przed 1938)
Stoisko SFA na Wystawie Elektromechanicznej SEP w Katowicach (1939)

Historia

Sanocka Fabryka Akumulatorów powstała okresie II Rzeczypospolitej na podstawie statutu w formie aktu notarialnego z 23 kwietnia 1936 jako spółka akcyjna o poważnym kapitale zakładowym, wpłaconym w całości w gotówce[1][2][3][4][5]. Genezą powstania było postępujące uprzemysłowienie Polski i rosnące zapotrzebowanie na akumulatory przy elektryfikacji i motoryzacji[2]. Fabryka została utworzona w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP)[4]. Została założona jako fabryka siostrzana (wzgl. spółka zaprzyjaźniona) utworzonej w 1931 Polskiej Spółki dla Przemysłu Gumowego Spółka Akcyjna z siedzibą w Sanoku, z inicjatywy jej twórcy dr. Oskara Schmidta[2][4][6]. Obie fabryki działały we wspólnocie interesów i pod wspólnym kierownictwem[7]. Formalnie Sanocka Fabryka Akumulatorów działała jako spółka akcyjna[8]. Decyzją Sądu Okręgowego w Jaśle, Wydział II, handlowy z 4 maja 1936 Sanocka Fabryka Akumulatorów, Spółka Akcyjna została wpisana do rejestru handlowego[1]. Oskar Schmidt, który był pierwotnie dyrektorem fabryki gumy, od początku był członkiem zarządu spółki[1], jak też został dyrektorem naczelnym SFA[6][3][4]. Do reprezentowania spółki byli uprawnieni: jeden członek zarządu bądź dwaj prokurenci[1]. 8 marca 1939 prokurę łączną otrzymali: Tadeusz Jasieński, Wilhelm Sobik, Orest Prodziewicz, Franciszek Doński (wpisani o rejestru handlowego 11 marca 1939)[9]. 20 maja 1937 ogłoszono zmianę w statucie spółki, zgodnie z którą zwyczajne walne zgromadzenie winno być zwołane i odbyć się w ciągu 5 miesięcy po upływie każdego roku obrachunkowego[10].

Jako przedmiot działalności przedsiębiorstwa podano: a) założenie fabryki akumulatorów, b) wyrób i sprzedaż elektrycznych akumulatorów tak ołowiowych jak i alkalicznych (żelazo-niklowych) i tym podobnych, jako też wszystkich innych w miarę rozwoju technicznego pojawić się mogących tudzież baterii suchych, wreszcie w celu każdego innego współdziałania w technicznie pokrewnych gałęziach przemysłu i handlu. c) budowa, nabywanie, prowadzenie jako też dzierżawienie zakładów przemysłowych, które wchodzą w zakres czynności i programu pod literą b) wymienionych, d) wyrób przyrządów, materiałów, przyborów i towarów potrzebnych do powyższych celów i handlu nimi, e) nabywanie i użytkowanie patentów i licencji dotyczących wyżej wspomnianych gałęzi przemysłu, f) wykonywanie wszelkich interesów, mających związek z nimi jako też zakładanie i prowadzenie wszelkich w związku z nimi będących ubocznych i pomocniczych procederów, zakładów, agencji i interesów według obowiązujących przepisów[1].

Siedziba centrali SFA mieściła się przy ul. Władysława Reymonta 9 Sanoku, tak samo jak fabryka gumy[8]. Nowoczesna infrastruktura fabryki akumulatorów powstała w pobliżu fabryki gumy w Sanoku, zaś wyspecjalizowana kadra dla nowego zakładu została wyszkolona zagranicą[6]. Sanocka Fabryka Akumulatorów funkcjonowała w oparciu o licencję jednego z najpoważniejszych światowych koncernów, dysponującego przeszło 50-letnim doświadczeniem w produkcji akumulatorów[3][6][2]. Zgodnie z umową SFA była uprawniona do wyłączności wytwarzania akumulatorów i części tegoż koncernu według jego patentów na obszar Polski i Wolnego Miasta Gdańska[2]. Według informacji z 1939 SFA działała na licencji A.F.A. Accumulators Ltd. z siedzibą w Londynie[4]. Do 1939 fabryka wytwarzała wszystkie normalne typy akumulatorów kwasowo-ołowiowych marki VARTA (i ich części), wykorzystywanych przy eksploatacji pojazdów (lokomotywy, samochody, motocykle, wozy motorowe, dźwigi, samoloty, motorówki, elektrowozy), radioodbiorników, central telefonicznych i telefonów, jak również akumulatory przeznaczone do oświetlenia (np. do wagonów kolejowych, telefonów, telegrafów) i do innych celów elektrotechnicznych[3][8]. SFA wytwarzała baterie stacyjne, baterie trakcyjne, baterie starterowe[6].

Według zamierzeń produkcja w SFA była oparta na gazie ziemnym jako źródle energii[11]. W 1938 Sanocka Fabryka Akumulatorów była położona na terenie o powierzchni 18 tys. m², w tym zabudowania liczyły 2 tys. m². W 1938 kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosił 700 tys. zł. podzielonych na 7000 akcji na okaziciela po 100 zł. nominalnej wartości[1][4]. W chwili rejestracji przedsiębiorstwa wpłacono na poczet kapitału 350 tys. zł.[1]. Kapitał zakładu był oparty o źródła wyłącznie polskie[3]. W dniu rejestracji SFA 4 maja 1936 ogłoszono również podwyższenie kapitału akcyjnego na 2 mln zł., czyli o 2 tys. zł., podzielone na 2000 sztuk akcji nowej emisji po 100 zł. każda, opiewające na okaziciela, które miały być wydawane w odcinkach zbiorowych[1]. Analogicznie surowce wytwórcze były pochodzenia polskiego[3].

Po dwóch latach od rozpoczęcia działalności w dniu 23 lipca 1938 fabrykę poświęcił biskup sufragan przemyski Wojciech Tomaka, a w uroczystości uczestniczyli także wojewoda lwowski Alfred Biłyk, starosta sanocki Wojciech Bucior, burmistrz Sanoka Maksymilian Słuszkiewicz, dowódca sanockiego pułku pułkownik Zygmunt Cšadek, major Stanisław Karnibad, hrabia Załuski z Iwonicza, śpiewak Adam Didur oraz dziennikarze z największych miast Polski[12][13]. W 1938 funkcjonowały przedstawicielstwa SFA w Warszawie (Towarzystwo Techniczno-Handlowe „Amplion”[14]), Krakowie, Lwowie, Łodzi, Wilnie[8]. Sanockie fabryki gumy i akumulatorów posiadały własny pawilon (nr 16) na Targach Wschodnich we Lwowie[8].

Sanocka Fabryka Akumulatorów należała do Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Warszawie[4]. Była określana jako najbardziej nowoczesna wytwórnia akumulatorów w Polsce[2]. W 1938 Sanocka Fabryka Akumulatorów została zaprezentowana na Wystawie Elektromechanicznej Stowarzyszenia Elektryków Polskich, zorganizowanej w Katowicach[3]. W 1939 SFA była jednym z największych tego typu zakładów w Polsce[3].

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej Sanocka Fabryka Akumulatorów została podporządkowana firmie Accumulatorenfabrik, lecz produkcja nie była kontynuowana w tych ramach, zaś działał jedynie zakład remontowy[15]. W Sanoku istniał wtedy podmiot o nazwie Elektro–Akkumulator[16].

W związku ze zbliżającym się frontem wschodnim i nacierającymi jednostkami Armii Czerwonej Niemcy latem 1944 dokonali wysadzenia infrastruktury Sanockiej Fabryki Akumulatorów[17].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Obwieszczenia sądowe. Z rejestru handlowego. „Monitor Polski”. Nr 121, s. 4, 25 maja 1936. 
  2. ↑ a b c d e f Gazeta Handlowa Sanocka. Sanocka Fabryka Akumulatorów. „Codzienna Gazeta Handlowa”. Nr 79, s. 6, 8 kwietnia 1937. 
  3. ↑ a b c d e f g h Stowarzyszenia Elektryków Polskich o elektryfikacji Polski. „Światowid”. Nr 29, s. 17, 16 lipca 1939. 
  4. ↑ a b c d e f g Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: Związek Izb Przemysłowo-Handlowych Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. nr 3541.
  5. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 73. ISBN 978-83-935385-7-7.
  6. ↑ a b c d e „Sanok” Polska Spółka dla Przemysłu Gumowego S.A. i Sanocka Fabryka Akumulatorów S.A. Produkcja akumulatorów. W: 20-lecie komunikacji w Polsce odrodzonej. Kraków: Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1939, s. 493.
  7. ↑ Gazeta Handlowa Sanocka. Wzorowy zakład przemysłowy w Sanoku. „Codzienna Gazeta Handlowa”. Nr 79, s. 5, 8 kwietnia 1937. 
  8. ↑ a b c d e Reklama. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 242B, s. 9, 4 września 1938. 
  9. ↑ Obwieszczenia sądowe. Z rejestru handlowego. „Monitor Polski”. Nr 101, s. 6, 2 maja 1939. 
  10. ↑ Obwieszczenia sądowe. Z rejestru handlowego. „Monitor Polski”. Nr 147, s. 7, 1 lipca 1937. 
  11. ↑ Gazeta Handlowa Sanocka. Miasto Sanok. „Codzienna Gazeta Handlowa”. Nr 79, s. 5, 8 kwietnia 1937. 
  12. ↑ Poświęcenie Fabryki Akumulatorów w Sanoku. „Gazeta Lwowska”. Nr 167, s. 4, 27 lipca 1938. 
  13. ↑ Ważniejsze czynności J. E. Najprzew. księdza Bidkupa Ordynariusza w r. 1938. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej O.Ł.”. Z. 10/12, s. 312, 1938. 
  14. ↑ Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: Związek Izb Przemysłowo-Handlowych Rzeczypospolitej Polskiej, 1938, s. nr 3737.
  15. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 38–39.
  16. ↑ Handels-, Gewerbe- und Berufsverzeichnis zum Amtlichen Fernsprechbuch für das Generalgouvernement. Branchen-Telefonbuch = Spis Handlu, Przemysłu i Zawodów do Urzędowej Książki Telefonicznej dla Generalnego Gubernatorstwa. Branżowa książka telefoniczna 1942. Kraków, Warszawa: Deutsche Postreklame im Generalgouvernement GmbH, 1942, s. 10.
  17. ↑ Okres II wojny światowej (1939–1944). W: Józef Baszak, Andrzej Romaniak, Edward Zając: Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil” w Sanoku 1931–1991. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2020, s. 23, 26. ISBN 978-83-60380-45-1.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Logo of Sanocka Fabryka Akumulatorów (SFA).jpg
Logo Sanockiej Fabryki Akumulatorów (SFA)
Asembly plant in Sanok Accumulator Works (-1938).jpg
Montownia w Sanockiej Fabryce Akumulatorów (przed 1938).
Sanocka Fabryka Akumulatorów (Wystawa Elektromechaniczna w Katowicach 1939).jpg
Sanocka Fabryka Akumulatorów (Wystawa Elektromechaniczna w Katowicach 1939)