Sarniak dachówkowaty
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | sarniak |
| Gatunek | sarniak dachówkowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Sarcodon imbricatus (L.) P. Karst. Revue Mycol., Toulouse 3(no. 9): 20 (1881) | |
.jpg)
Sarniak dachówkowaty (Sarcodon imbricatus (L.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcodon, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Hydnum imbricatum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1881 r. P. Karsten, przenosząc go do rodzaju Sarcodon[1]. Synonimów naukowych ma ponad 30. Niektóre z nich[2]:
- Bankera infundibulum (Sw.) Pouzar
- Fungus imbricatus (L.) Paulet
- Hydnum adpressum Lloyd
- Hydnum aspratum Berk.
- Hydnum badium Pers.
- Hydnum badium subsp. badium Pers.
- Hydnum imbricatum L.
- Hydnum imbricatum var. imbricatum L.
- Hydnum infundibulum Sw.
- Phaeodon aspratus (Berk.) Henn., in Engler & Prantl
- Phaeodon imbricatus (L.) J. Schröt., in Cohn
- Sarcodon aspratus (Berk.) S. Ito
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako: kolczak łoszak, kolczak dachówkowaty, łoczak, losuń, sarna, siarna[3]. W niektórych atlasach grzybów opisany jest jako sarniak świerkowy[4]. Nazwy regionalne: kolczak, sarna, łosuń, łoszak, krowia gęba[5].
Morfologia
Grubomięsisty, o średnicy 6–25 cm, płasko wypukły, z wiekiem wgłębiony, początkowo najpierw ma podwinięte brzegi, później staje się płatowato powyginany. Kolor brązowawy z nieco czerwonawym odcieniem. Pokryty na powierzchni grubymi, koncentrycznie ułożonymi łuskami o ciemnej barwie[6].
Zbiegające na trzon, białawe, szare aż do brązowawych. Są gęste i łamliwe[5].
Cylindryczny, o wysokości 3–6 cm i grubości 1–3,5 cm, u podstawy zgrubiały[5]. Początkowo białawy, później brunatniejący, aksamitny lub z przylegającymi włókienkami.
Sprężysty, suchy, początkowo białawy, później siwobrązowy, u podstawy trzonu brunatnawy. Ma przyjemny smak i korzenny zapach[6].
Brązowawy. Zarodniki okrągławe z licznymi guzkami, o rozmiarach 6–8 × 5–5,5 μm[7].
Występowanie i siedlisko
Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej, występuje także w Japonii[8]. W Polsce znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie[9]. Nie wszędzie jednak jest rzadki – w niektórych okolicach Polski jest pospolity[7].
Rośnie na ziemi, pojedynczo lub w grupach, w lasach iglastych. Występuje przede wszystkim w górskich drzewostanach świerkowych, głównie na glebach kwaśnych i piaszczystych[6].
Znaczenie
Grzyb jadalny: Wartość spożywcza i smakowa średnia. Spożywany na surowo może być trujący. Młode sarniaki nadają się do spożycia, starsze są gorzkawe i łykowate. Rzadko jest używany do przerobu, gdyż ciemnieje i brzydko wygląda. Rzadko robaczywieje[5].
W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym[10], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków grzybów chronionych[11].
Gatunki podobne
- sarniak sosnowy (Sarcodon squamosus) – ma drobniejsze, mniej odstające od kapelusza łuseczki i rośnie pod sosnami. Morfologicznie jest tak podobny, że kluczowym jest określenie pod jakim drzewem rośnie[4]
- sarniak szorstki (Sarcodon scabrosus) – ma mniejszy kapelusz (do 12 cm) i drobniejsze, przylegające łuski. Miąższ ma gorzkawy smak i u podstawy trzonu błękitnozieloną barwę.
- sarniak fiołkowy (Sarcodon joeides) również ma brązową barwę, ale jego miąższ po przekrojeniu powoli zmienia barwę na fioletową[4].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum (ang.). [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum (ang.). [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ a b c d Henryk Orłoś: Atlas grzybów leśnych. Warszawa: PWRiL, 1974.
- ↑ a b c Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life (ang.). [dostęp 2015-12-05].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 0 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
Media użyte na tej stronie
Autor: Holger Krisp, Licencja: CC BY 3.0
Shingled Hedgehog or Scaly Hedgehog Sarcodon imbricatus, Family: Bankeraceae, Location: Germany, Ulm, Eggingen.