Sarny

Sarny

Сарни

(c) Tanya Dedyukhina, CC BY 3.0
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	rówieński
Populacja (2001) • liczba ludności	28 257
Położenie na mapie obwodu rówieńskiego Sarny
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Sarny
51°22′N 26°36′E/51,366667 26,600000
Strona internetowa
Portal Ukraina

Zbudowany z bazaltu w początkach 20-lecia międzywojennego kościół garnizonowy Korpusu Ochrony Pogranicza, obecnie kościół ojców Pallotynów w Sarnach

Sarny (ukr. Сарни) – miasto w zachodniej części Ukrainy, w obwodzie rówieńskim, nad rzeką Słucz. Węzeł kolejowy. W 2001 liczyło 28 257 mieszkańców^[1].

Demografia

Historia

Przed 1939 należało do Polski i było siedzibą powiatu sarneńskiego w województwie poleskim, a od 16 grudnia 1930 r. w wołyńskim. 45% mieszkańców stanowili Żydzi (4070 w 1937 roku^[2]), drugą najliczniejszą grupą narodowościową byli Ukraińcy^[3]. Od 1930 do 1939 był garnizonem Korpusu Ochrony Pogranicza. Stacjonowało w nim dowództwo pułku KOP „Sarny”.

18 września 1939 roku miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną. Pani J.R. z Wołynia pisała o mordzie na polskich policjantach w Sarnach, wkrótce po wkroczeniu Sowietów do tego miasta: „Żydzi z bronią krótką w ręku wraz z kilkoma żołnierzami radzieckimi prowadzili polską Policję Państwową, plując na nich, krzycząc „przepuścić tych psów”. Policja szła bez pasów, z rękami w górze, szli na śmierć. Szli w pięciu grupach, około 300 osób. Szli w stronę mostu na rzece Słucz w las. Przez te ciężkie lata nigdy żadna wzmianka o ich losie, grobach, nie przywróciła ich pamięci. Więcej w tej sprawie nie mogę powiedzieć, ponieważ musieliśmy uciekać w stronę Lwowa na Przemyśl (…) Cześć ich pamięci! Chyba w tej sprawie znajdą się inni Polacy, co widzieli”. (Cyt. za : R. Szawłowski : op.cit.,t.1,s.390) Gen. Stanisław Sosabowski (wspomnienia "Droga wiodła ugorem"): "Gdy się zjawiłem przy ul. Halickiej, starsza siostra żony i ciotka - rodzice bowiem już nie żyli - zachowały się tak, jakbym był duchem. - Na miły Bóg - mówiły - uciekaj stąd, tu się dzieją straszne rzeczy - zaczęły wyliczać, kto został aresztowany, kto już rozstrzelany. - Miejscowi nacjonaliści ukraińscy, Żydzi denuncjują wszystkie byłe wybitniejsze osobistości."^[4]

W pierwszych dniach lipca 1941 roku, po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, w miejscowym areszcie NKWD zamordowało od 70 do 100 więźniów^[5]. Od lipca 1941 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. 2 kwietnia 1942 Niemcy utworzyli w Sarnach getto dla Żydów miejscowych i przesiedlonych z okolicznych miejscowości, wskutek czego liczba ludności żydowskiej w mieście wzrosła do 13 tysięcy. W dniach 27-28 sierpnia 1942 roku Sicherheitsdienst przy udziale niemieckiej żandarmerii, ukraińskiej policji i Wehrmachtu rozstrzelało Żydów w podmiejskich lasach. Według niektórych źródeł 3 tys. osób zdołało zbiec przed egzekucją^[2].

Podczas rzezi wołyńskiej w 1943 roku Sarny były miejscem, do którego ściągali polscy uchodźcy z eksterminowanych przez UPA wsi. W maju 1943 Niemcy utworzyli w Sarnach oddział policji złożony z Polaków, który bronił miasta i pacyfikował ukraińskie wsie. Polskich uchodźców Niemcy sukcesywnie wywozili do Generalnego Gubernatorstwa oraz na roboty przymusowe w III Rzeszy^[3].

Od stycznia 1944 ponownie zajęte przez wojska sowieckie.

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, metalowy oraz meblarski^[6].

Ludzie związani z Sarnami

• Władysław Arendarski – polski duchowny katolicki, kapłan diecezji łuckiej, wikariusz w Sarnach,
• Czesław Bobrowski – polski ekonomista, prezes Centralnego Urzędu Planowania, profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego,
• Witold Czarnecki (architekt) – polski architekt, profesor zwyczajny Politechniki Białostockiej, żołnierz Armii Krajowej – 3. Brygady Partyzanckiej „Szczerbca” AK.
• Franciszek Gomułczak – polski duszpasterz katolicki, proboszcz w Sarnach,
• Aleksander Grygorowicz – polski architekt, profesor zwyczajny Politechniki Poznańskiej,
• Kamil de Pourbaix – polski działacz społeczny na Wołyniu, ziemianin, założyciel Związku Ziemian w Sarnach,
• Bolesław Świętochowski – polski twórca fundamentalnej w naukach rolniczych specjalności ogólna uprawa roli i roślin, kierownik Zakładu Doświadczalnego Uprawy Torfowisk w Sarnach,
• Martin Wołkow – ukraiński działacz społeczny, proboszcz w Sarnach,
• Piotr Ostaszewski – pilot w bitwie o Anglię.

Sport

Do 1939 roku w mieście funkcjonowały kluby piłkarskie Słucz Sarny i Zagończyk Sarny.

Miasta partnerskie

Nidzica

Nowy Dwór Gdański^[7]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona miasta (ukr.)
• Radziecka mapa 1:100 000 - północna połowa miasta. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-14)].
• Radziecka mapa 1:100 000 - południowa połowa miasta. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-14)].
• Sarny (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 325 .
• Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona