Sarpanitu

Sarpanitu
bogini ciąży i narodzin, naczelna bogini miasta Babilon
Inne imionaZarpanitu
Występowaniemitologia babilońska
Teren kultustarożytna Mezopotamia
Rodzina
MążMarduk
DzieciNabu

Sarpanitu, Zarpanitu (akad. Ṣarpānītu[1]) – w mitologii babilońskiej małżonka boga Marduka, a tym samym naczelna bogini miasta Babilon, matka boga Nabu, czczona jako bogini ciąży i narodzin.

Imię

Jej imię znaczy „ta z Sarpan”, gdzie Sarpan odnosi się do niezlokalizowanego dotychczas miasta leżącego najprawdopodobniej w pobliżu Babilonu[2]. Według jednego z zachwanych tekstów miasto to przekazać miał Sarpanitu w prezencie jej małżonek, Marduk:

„On (tj. Marduk) dał jej w prezencie miasto Sarpan, [...] dla Sarpanitu” (akad. [i]š-ruq-ši URU Ṣar-pa-an [... a-n]a dṢar-pa-ni-tum)[1]

Według innego, teologicznego wyjaśnienia, imię tej bogini wywodzić się miało od akadyjskich słów zēr bānītum (tłum. „stworzycielka potomstwa”):

„Sarpanitu, ta, która zgodnie ze swym imieniem tworzy potomstwo” (akad. dṢarpānītum ša kīma šumišama bānāt zēri)[1]

Stąd też w niektórych tekstach imię Sarpanitu występuje w zapisie Zēr(NUMUN)-bānī(DÙ)-tum[3].

W przeszłości niektórzy badacze próbowali wywodzić imię tej bogini od akadyjskiego słowa ṣarpu (tłum. „oczyszczone srebro”). Zgodnie z tą teorią imię jej miałoby wtedy znaczyć „Ta, która świeci jak oczyszczone srebro”[2].

Pod imieniem Eru/Erua (zapisywane E4-ru6, E4-ru6-ú-a[4]) czczono Sarpanitu jako boginię narodzin (od akadyjskiego erû – „być w ciąży”)[2].

W tekstach związanych z obchodami babilońskiego święta akitu Sarpanitu występuje często nie pod swoim imieniem, ale pod noszonym przez siebie tytułem Belti (akad. Beltī, tłum. „moja pani”)[5].

Kult

Sarpanitu jako małżonka Marduka i matka Nabu zajmowała jedno z najważniejszych miejsc w panteonie babilońskim. Uważano ją za opiekunkę ciężarnych kobiet i boginię narodzin[5][2]. Głównym miejscem jej kultu było miasto Babilon. To tu w kompleksie świątynnym E-sagila znajdowała się cella z jej posągiem zwana E-dara-ana (sum. é.dàra.an.na, tłum. „Dom dzikiego kozła niebios”)[6]. W trakcie noworocznego święta akitu posąg Sarpanitu wraz z posągami Marduka i innych babilońskich bóstw obnoszono ulicami Babilonu w uroczystej procesji[7].

Jedna z modlitw odmawianych przed posągiem Sarpanitu tak opisuje tą boginię:

„Potężna bogini, najbardziej wywyższona z bogiń,
Zarpanitu, najjaśniejsza ze (wszystkich) gwiazd, która mieszka w E-udul,
[...] z bogiń, których szaty są zwiewne,
która przemierza niebiosa, gromadzi ziemię,
Zarpanitu, której miejsce jest wysokie.
Jasna jest Beltija, wzniosła i potężna,
wśród bogiń nie ma drugiej jak ona,
która demaskuje, która chroni,
która bogatych czyni biednymi, a biednych bogatymi,
która pokonuje wrogów, którzy nie szanują jej boskości”[8]

Przypisy

  1. a b c hasło șarpānītu, The Assyrian..., s. 112.
  2. a b c d hasło „Sarpanitu”, [w:] Jeremy Black, Anthony Green, Słownik..., s. 179-180.
  3. Borger R., Assyrisch-babylonische..., s. 74.
  4. Borger R., Assyrisch-babylonische..., s. 198.
  5. a b Bidmead J., The akītu festival. Religious..., s. 123.
  6. George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 74.
  7. Bidmead J., The akītu festival. Religious..., s. 94.
  8. Bidmead J., The akītu festival. Religious..., s. 61.

Bibliografia

  • hasło șarpānītu, The Assyrian Dictionary, tom 16 (Ș), The Oriental Institute, Chicago 1962, s. 112.
  • hasło Sarpanitu, [w:] Black J., Green A., Słownik mitologii Mezopotamii, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1998, s. 179-180.
  • Bidmead J., The akītu festival. Religious continuity and royal legitimation in Mesopotamia, New Jersey 2002.
  • Borger R., Assyrisch-babylonische Zeichenliste, Neukirchen-Vluyn 1978.