Sasafras
 Sasafras lekarski | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | sasafras | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Sassafras J. Presl in Berchtold & J. Presl Prir. Rostlin. 2(2): 30. 1825[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Sasafras, sasafran, sasafrzan, sassafras (Sassafras Nees) – rodzaj drzew z rodziny wawrzynowatych (Lauraceae). Rodzaj obejmuje trzy gatunki[3][4]. Jeden z nich – sasafras lekarski S. albidum rośnie we wschodniej części Ameryki Północnej, a pozostałe dwa są endemitami Chin[4][3]. Za młodu bardzo szybko rosną, występują w miejscach wilgotnych, w lasach, zaroślach i żywopłotach, w miejscach zaburzonych i na odłogach[5].
Morfologia
- Pokrój
- Krzewy i drzewa osiągające do 35 m wysokości, z czerwonobrązową korą[5], grubą i silnie spękaną na starych drzewach[6] oraz zielonymi pędami[5].
- Liście
- Skrętoległe, aromatyczne, opadające zimą lub w porze suchej, przy czym przebarwiają się na intensywnie pomarańczowy i czerwony kolor[5]. Blaszka pojedyncza lub trójklapowa, z użyłkowaniem pierzastym[5]. Liście są dość cienkie, nagie do owłosionych[6], osiągają na silnych pędach do 20 cm długości[5].
- Kwiaty
- Jednopłciowe (u gatunku północnoamerykańskiego, u którego rośliny są dwupienne[6]) i obupłciowe (u gatunków azjatyckich)[3]. Kwiaty są drobne i zebrane w niewielkie grona, pojawiające się zwykle wiosną. Okwiat złożony jest z 6 listków wyrastających parami w dwóch okółkach. W kwiatach męskich i obupłciowych jest 9 pręcików w trzech okółkach. W kwiatach żeńskich i obupłciowych znajduje się zalążnia z cienką szyjką i główkowatym znamieniem[3][5].
- Owoce
- Mięsiste pestkowce, po dojrzeniu ciemnoniebieskie, osadzone w miseczce z trwałego okwiatu i w mięśniejącym i czerwieniejącym dnie kwiatowym i szypułce[3][5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Jeden z około 50 rodzajów zaliczanych do rodziny wawrzynowatych (Lauraceae), wchodzącej w skład rzędu wawrzynowców (Laurales)[2]. Spokrewniony z Sassafrasoxylon znanym z kredowych skamieniałości z Antarktydy[7]. Ze względu na to, że gatunki azjatyckie są siostrzane względem gatunku północnoamerykańskiego i różnią się istotnie, choćby obupłciowymi kwiatami, z taksonomicznego punktu widzenia poprawne jest rozdzielanie rodzaju na dwa[3].
- Wykaz gatunków[4]
- Sassafras albidum (Nutt.) Nees – sasafras lekarski
- Sassafras randaiense (Hayata) Rehder – sasafras tajwański
- Sassafras tzumu (Hemsl.) Hemsl.
Zastosowanie
Z kory i z korzeni sasafrasu lekarskiego otrzymuje się aromatyczny olejek eteryczny (sasafrzanowy). Wyciąg z tej rośliny ma również zastosowanie przy produkcji MDMA (ecstasy)[8]. Stosowano napary spożywane na podobieństwo herbaty i sporządzano z nich napój zwany Root Beer[5]. Napary wykorzystywano jako lek przeciwszkorbutowy[7]. W XVII wieku sasafras był sprowadzany z Ameryki do Europy i wykorzystywany jako lekarstwo na syfilis i reumatyzm[9]. Olej sasafrzanowy wykorzystywany był i jest do zwalczania wszy i stosowany jest przy ukąszeniach przez owady[7]. Wykorzystywane jest też lekkie drewno roślin z tego rodzaju i sadzone są one jako rośliny ozdobne[7].
Współcześnie preparaty z sasafrasu są niedozwolone do wykorzystania leczniczego ze względu na wywoływanie poronień i zwiększanie prawdopodobieństwa zachorowania na nowotwory wątroby[7][5].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-21] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Xi-wen Li, Jie Li, Henk van der Werff: Sassafras J. Presl. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-12].
- ↑ a b c Sassafras L. ex Nees. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-12].
- ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 71. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c Henk van der Werff: Sassafras J. Presl. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-12].
- ↑ a b c d e David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 829. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ World Drug Report 2014. United Nations Office on Drugs and Crime, Vienna, 2014. s. 77. [dostęp 2016-12-05].
- ↑ Nathaniel Philbrick: Mayflower. Opowieść o początkach Ameryki. Jan Szkudliński (tłum.). Wydawnictwo Poznańskie, 2018. ISBN 978-83-7976-012-1.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Sassafrasbaum. A Blüthenzweig, natürl. Grösse; B Fruchtzweig, desgl.; 1 männliche Blüthe, vergrössert; 2 weibliche Blüthe, desgl.; 3 Staubgefässe, innere, desgl.; 4 Staubgefässe, äussere, desgl.; 5 Staminodien, desgl.; 6 Pollen, desgl.; 7 Stempel, mit Fruchtknoten im Längsschnitt, desgl.; 8 Beere im Längs- und Querschnitt, desgl.; 9 Embryo, desgl.; 10 Würzelchen, desgl.